دادگاه فرمایشی هواپیمای اوکراینی: «تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد» برای تبرئه آمران جنایت
جمهوری اسلامی ایران صلاحیت برگزاری دادگاه رسیدگی به جنایت هواپیمای اوکراینی را ندارد و با این حال بر اساس پیوست ۱۳ ایکائو فعلاً تنها مرجع رسیدگی به این جنایت است. روند دادگاه به این سمت حرکت می‌کند که در غیاب متهمان ردیف اول، «تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد» را به عنوان عامل جنایت معرفی کند. گزارشی از این روند:
۳۰ آبان: تجمع خانوادههای معترض مقابل دادگاه نظامی
علیزاده طباطبایی، وکیل تعدادی از خانوادههای جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی پنجشنبه ۴ آذر در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) گفت:
«نیمی از کیفرخواست در جلسه اول قرائت شد و باقی آن در جلسه دوم قرائت خواهد شد. همچنین پرونده برای مطالعه در اختیار وکلا قرار نگرفته بود. این پرونده حدود ۶ هزار صفحه است. رئیس دادگاه ایراد ما را قبول کرد و قرار شد که بعد از قرائت کیفرخواست، فرصتی اختصاص دهند تا وکلا پرونده را مطالعه کنند و قرار کارشناسی به وکلا ابلاغ شود.»
همزمان با اعلام برگزاری دادگاه رسیدگی به اتهامات ۱۰ متهم پرونده شلیک موشک‌های سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی، شماری از خانوادههای قربانیان این پرواز، یکشنبه ۳۰ آبان در مقابل دادگاه نظامی تهران تجمع کردند. در این تجمع که با حضور گسترده نیروهای امنیتی همراه بود، شعارهایی علیه خامنه‌ای و جمهوری اسلامی سر داده شد. بنا بر اعلام انجمن خانوادههای جان‌باختگان پرواز ۷۵۲، فقط پدران و مادران قربانیان این پرواز اجازه حضور در دادگاه داشتند و تلفن‌های همراه نیز پیش از ورود از آن‌ها گرفته شده بود.
«دادگاه شرم‌آور» در غیاب متهمان ردیف اول
در این دادگاه قرار است به اتهامات ۱۰ نفر که جمهوری اسلامی ادعا می‌کند «متهم» شلیک دو موشک به هواپیمای مسافربری خطوط هواپیمایی اوکراین هستند رسیدگی شود اما هیچ کدام از این افراد فرماندهان رده‌بالا و به یک معنا متهمان ردیف اول این جنایت نیستند. حامد اسماعیلیون سخنگوی انجمن خانوادههای جان‌باختگان «پرواز ۷۵۲» که همسر و فرزند خود را در این فاجعه از دست داده با انتشار پیامی در توئیتر این دادگاه را «نمایش شرم‌آور» خواند و نوشت «۱۰ افسر رده پایین به عنوان متهم» دادگاهی می‌شوند. او تأکید کرده بود که «نیمکت متهمین منتظر عوامل اصلی خواهد ماند. محاکمه علی خامنه‌ای، فرماندهان سپاه و اعضای شورای عالی امنیت ملی دور نخواهد بود».
علیزاده طباطبایی، وکیل تعدادی از خانوادههای جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی در ادامه مصاحبه با ایرنا محتاطانه گفت:
«بر اساس نظریه کارشناسی که ما هنوز ندیدیم، متهمان پرونده ۱۰ نفر هستند که در جلسه رسیدگی حضور داشتند. اما ما در دادگاه اعلام کردیم که ما از اشخاص دیگری هم شکایت کرده بودیم اما رسیدگی نشده یا منع تعقیب خورده و منع تعقیب به ما ابلاغ نشده است که باید گزارش کارشناسی را ببینیم.»
وکیل برخی از خانواده‌ها یادآوری کرد:
«خانواده‌ها نسبت به سطح مسئولیت متهمان فعلی اعتراض دارند.»
قرار است جلسه بعدی دادگاه احتمالاً هفته آینده برگزار شود اما به گفته علیزاده زمان دقیق برگزاری دادگاه هنوز اعلام نشده است.
تأخیر مشکوک ۵۷ دقیقه‌ای در پرواز و تخلیه برخی از مسافران
همزمان با این تحولات، گزارش تحقیقی انجمن خانوادههای پرواز PS752 در مورد فاجعه سرنگون کردن پرواز PS752 خطوط بین‌المللی هواپیمایی اوکراین نیز در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. در این گزارش به شواهدی مبنی بر عمدی بودن شلیک دو موشک سپاه پاسداران به هواپیما اشاره شده. از جمله: «عامدانه باز گذاشتن فضای هوایی کشور در شرایط خطیر جنگی»، «تغییر مسیر پروازهای دیگر»، «انهدام کامل وسایل الکترونیکی مسافران»، «تأخیر مشکوک ۵۷ دقیقه‌ای در پرواز و تخلیه برخی از مسافران».
در این گزارش همچنین یادآوری شده که اپراتور سامانه موشکی سپاه پاسداران در سوریه خدمت کرده و با تجربه بوده و لذا تصور اینکه او نمی‌توانسته موشک کروز را از هواپیما تشخیص دهد دور از ذهن است.
حامد اسماعیلیون، سخنگوی انجمن جان‌باختگان، در یک نشست خبری که چهارشنبه ۳ آذر برگزار شد اعلام کرد که واکنش‌ها به حکومت ایران درباره سرنگونی هواپیمای اوکراینی «قاطعانه» نبوده است.
اسماعیلیون گفت سیر شواهد و وقایع نشان می‌دهد سرنگونی هواپیمای اوکراینی «عمدی» بوده است. سخنگوی انجمن جان‌باختگان در ادامه افزود:
«کانادا و جامعه بین‌الملل باید کلیت سپاه پاسداران را به عنوان سازمانی تروریستی اعلام کند.»
حامد اسماعیلیون بر ضرورت «تهیه یک گزارش مستقل بین‌المللی درباره هواپیمای اوکراینی» تأکید کرد و خواهان انتشار کامل محتوای جعبه سیاه هواپیما و محتوای جعبه سیاه سامانه دفاع موشکی سپاه شد.
سناریوی تدوین شده از سوی «نظام»: تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه چند روز قبل از برگزاری نخستین جلسه دادگاه گفته بود که در روز سرنگونی هواپیما در تهران نبود و لذا «۴۸ ساعت طول کشید تا جمع‌بندی اولیه اتفاق افتاد و همه قانع شدند که این اتفاق افتاده».
حاجی‌زاده که در واقع می‌بایست همراه با مسئولان شورای عالی امنیت ملی و رهبر جمهوری اسلامی جزو متهمان ردیف اول باشد اما همچنان در جایگاه فرمانده نیروی هوافضای سپاه قرار دارد مدعی شد که «اجازه شلیک و دستور شلیک داده نشده بود اما (کسی را که شلیک کرده) در آن فضا قرار داده بودند» و این مسئله‌ای است که باید از سوی قوه قضاییه روشن شود.
پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین بامداد ۱۸ دی ۱۳۹۸ به فاصله کوتاهی پس از پرواز از فرودگاه بین‌المللی تهران با شلیک دو موشک پدافند سپاه پاسداران سرنگون شد و تمامی ۱۷۶ سرنشین آن از جمله ۱۶۴ ایرانی جان باختند.
جمهوری اسلامی پس از چند روز پنهان‌کاری اعتراف کرد که پدافند ضدهوایی سپاه به این هواپیمای مسافربری شلیک کرده، اما دلیل شلیک «خطای انسانی» است.
حاجی‌زاده ۲۱ دی ۹۹ برای رفع مسئولیت از خودش و سایر آمران جنایت ادعا کرده بود که «به خاطر تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد، شاهد این حادثه بودیم».
ظاهراً روند دادگاه هم به این سمت میل دارد که «تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد» را به عنوان عامل اصلی این جنایت جلوه دهد. پیش از این اولکسی دانیلوف، دبیر شورای دفاع و امنیت ملی اوکراین، گفته بود سپاه پاسداران «عمداً» به هواپیمای مسافربری شلیک کرد و آن را ساقط کرد با این هدف که از «افزایش تنش منطقه‌ای بین ایران و آمریکا جلوگیری کند».
آزار و اذیت خانوادههای جان‌باختگان
گزارش تحقیقی انجمن خانوادههای پرواز PS752 با صراحت اعلام می‌کند که «نمی‌توان از خانوادههای جان‌باختگان انتظار داشت که دلایل و انگیزه‌های سرنگون کردن عمدی این هواپیما را بدانند».
در ادامه این گزارش با استناد به سخنان حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران آمده است:
«پیشگیری از جنگ میان ایالات متحده آمریکا و ایران در قالب استراتژی جنگ نامتقارن می‌تواند یکی از دلایل سرنگون کردن هواپیما باشد.»
در گزارش تحقیقی انجمن خانوادههای پرواز PS752 به مواردی مانند «لاپوشانی سیستماتیک» مقامات ارشد جمهوری اسلامی، «دستکاری در شواهد فیزیکی» و دستبرد به وسایل قربانیان، «اجرای بد و غلط رویه‌های پزشکی قانونی»، «آزار و اذیت خانوادههای جان‌باختگان»، «آزار و اذیت و پیگرد عزاداران» اشاره شده است.
سازمان اطلاعات و امنیت کانادا در فروردین سال جاری اعلام کرده بود که از آزار و ارعاب خانواده‌ها و بستگان قربانیان در کانادا «گزارش‌های معتبری» در دست دارد.
دیده‌بان حقوق بشر نیز در خرداد سال جاری گزارش داده بود که در مصاحبه با ۳۱ نفر از اعضای خانوادههای جان‌باختگان مشخص شده که نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به شکل «خودسرانه» دست به بازداشت، احضار، بازجویی توأم با آزار، شکنجه و بدرفتاری با خانوادههای بازمانده زده‌اند.
نهادهای امنیتی در همان حال از بازگرداندن اموال قربانیان به بازماندگان‌شان خودداری کرده و آشکارا کوشیده‌اند که مراسم خاکسپاری و یادبود قربانیان را مصادره کنند.
طبق قواعد حقوق داخلی و بین‌المللی تنها دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده دادگاه ایران است.
در گزارش تحقیقی انجمن خانوادههای پرواز PS752 ضمن اشاره به این موضوع گفته شده است که پیوست ۱۳ قواعد ایکائو (سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری) باید به نحوی تغییر کند که به حکومت‌های جنایتکار اجازه ندهد با بی‌رحمی جان مسافران بی‌گناه را بگیرند.
علیزاده طباطبایی، وکیل تعدادی از خانوادههای جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی در مصاحبه با ایرنا به این نکته هم اشاره کرد که از نظر قواعد حقوق داخلی و بین‌المللی تنها دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده دادگاه ایران است.
خانواده انجمن خانوادههای پرواز PS752 اعلام کرده است که قصد دارد نزد دادگاه کیفری بین‌المللی طرح شکایت کند.
نظرها
نظری وجود ندارد.