اروپا و آمریکا: دیگر فرصت چندانی برای احیای برجام باقی نمانده
سه کشور اروپایی با انتشار بیانیه‌ای ناامیدی خود را از پیشرفت گفت‌وگوها در وین و حل مسأله هسته‌ای ایران اعلام کردند. نماینده آمریکا نیز می‌گوید، تیم مذاکره‌کننده جدید به پیشرفت‌هایی که در دورهای پیشین مذاکرات ایجاد شد، پشت کرده‌است و زمان اندکی برای احیای برجام باقی مانده است.
تصویر: شاتراستاک
نیکلاس دو ریویِر، سفیر فرانسه در سازمان ملل، شامگاه روز سه‌شنبه ۱۴ دسامبر، ۲۳ آذر، بیانیه مشترک سه کشور اروپایی در مورد وضعیت کنونی مذاکرات هسته‌ای در وین را برای خبرنگاران خواند.
او گفت اگرچه هنوز باب مذاکره برای احیای برجام گشوده است ولی زمان به سرعت در حال سپری شدن است و فرصت زیادی برای ختم غائله نمانده است.
نماینده فرانسه در سازمان ملل که این بیانیه را در کنار سفیران بریتانیا و آلمان قرائت می‌کرد گفت: «ما به نقطه‌ای نزدیک می‌شویم که گسترش برنامه هسته‌ای ایران، برجام را به طور کامل از بین خواهد برد.» او اضافه کرد که «ایران باید بین فروپاشی برجام و توافق عادلانه و جامع یکی را انتخاب کند... ادامه تشدید تنش هسته‌ای ایران به این معنی است که ما به سرعت در حال رسیدن به پایان راه هستیم».
در مقابل، مجید تخت‌روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل گفت تهران پس از خروج آمریکا از برجام «حداکثر خویشتن‌داری» را به خرج داد و برای حفظ توافق «بهای سنگینی پرداخت».
او گفت:
«مطالبه تضمین‌های عینی و قابل تأیید از طرف کشوری که چنین بحرانی را ایجاد کرده، کاملاً موجه و منطقی است.»
اما کشورهای غربی معتقدند که ایران احتمالاً برای آنکه بتواند در مذاکرات امتیاز بیشتری به‌دست آورد به دنبال ایجاد وقفه و تأخیر در روند گفت‌وگوهای هسته‌ای و همزمان تمرکز بیشتر بر توسعه برنامه هسته‌ای خود است.
پیش‌تر آمریکا گفته بود که احتمال در پیش گرفتن چنین تاکتیکی را از سوی ایران در نظر دارد و برای مقابله با آن آماده خواهد شد.
سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز بر همین موضوع تأکید کرد و گفت پیشرفت در برنامه هسته‌ای اهرمی برای امتیاز‌گیری بیشتر برای ایران ایجاد نمی‌کند.
لیندا توماس، نماینده آمریکا در سازمان ملل در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت واشنگتن در پی مسیر دیپلماتیک برای احیای برجام است. با این حال، او تصریح کرد که این نرمش نشان‌دهنده اجازه دادن به ایران برای سرعت بخشیدن به برنامه هسته‌ای خود و تعلل در مذاکرات وین نیست:
«ما کاملاً آماده‌ایم تا تحریم‌های مغایر با تعهداتمان در برجام را که به ایران امکان می‌دهد از مزایای اقتصادی این توافق بهره‌مند شود، لغو کنیم.»
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز گفت واشنگتن همچنان به دنبال دیپلماسی با ایران است زیرا «در حال حاضر بهترین گزینه است»، اما در همین حال افزود که «به طور فعال با متحدان و شرکای خود در مورد گزینه‌های جایگزین تعامل داریم.»
ایران در سالگرد خروج آمریکا از برجام، طی چند گام تعهدات فنی خود در برجام را به حال تعلیق درآورد. مقام‌های جمهوری اسلامی می‌گویند در یک سال نخست خروج آمریکا از برجام به طرف‌های دیگر توافق فرصت کافی برای عمل به تعهداتشان داده شد ولی عمدتاً اروپایی‌ها اراده‌ای مستقل از آمریکا از خودشان نشان ندادند و به همین دلیل ایران از بهره‌مندی خود از برجام محروم ماند.
حال مذاکره‌کنندگان دولت ابراهیم رئیسی می‌گویند آمریکا باید زیانی که از ناحیه خروج این کشور از برجام در بیش از سه سال گذشته به ایران وارد شده را جبران کند و تضمین بدهد که دیگر این توافق به میل و نظر رئیس‌جمهوری آینده آمریکا بستگی نخواهد داشت.
در وین، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با آسوشیتدپرس مصاحبه کرد و گفت اگر آژانس نتواند نظارت خود بر برنامه هسته‌ای را به صورت کامل اجرا کند، نمی‌تواند تصویری شفاف از آن به جامعه بین‌الملل ارائه دهد. او از مقام‌های ایرانی خواست همکاری خود با آژانس را جدی بگیرند و موارد اختلاف را حل کنند. یکی از این موارد ازسرگیری نظارت‌ها بر تأسیسات هسته‌ای کرج است. ایران می‌گوید حمله پهپادی اسرائیل به این تأسیسات در ماه‌های گذشته با سوءاستفاده از تجهیزات نصب‌شده آژانس صورت گرفته است. آژانس این ادعا را رد می‌کند.
از طرف دیگر علی باقری کنی، معاون سیاسی وزیر خارجه که در وین مذاکرات را نمایندگی می‌کند می‌گوید در زمینه رفع تحریم‌ها فقط بر تحریم‌های دوران ترامپ متمرکز نیست و آمریکا باید تحریم‌های زمان اوباما و بایدن را هم که مغایر با برجام بوده لغو کند.
هنوز مشخص نیست که منظور مذاکره‌کننده ارشد ایران از تحریم‌های دوران اوباما چیست. براساس برجام، تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران در دوران اوباما تعلیق شده بود و مذاکره بر سر بقیه تحریم‌ها قرار بود منوط به مذاکره گسترده‌تر میان ایران و آمریکا در مورد موضوعات منطقه‌ای، موشکی و حقوق‌بشری باشد. چیزی که علی خامنه‌ای پس از انعقاد برجام با آن مخالفت کرد.
باقری کنی روز سه‌شنبه و پیش از تشکیل نشست فوق‌العاده شورای امنیت سازمان ملل درباره قطع‌نامه ۲۲۳۱ در توییتر خود اروپایی‌ها را به باد انتقاد گرفت و نوشت:
«بعضی بازیگران به جای دیپلماسی واقعی به عادت مقصرنمایی خود پافشاری می‌کنند. ما سریعاً پیشنهادهایمان را ارائه کردیم و به نحوی سازنده و منعطف تلاش کردیم تا اختلافات کم شود. دیپلماسی، خیابانی دوطرفه است. اگر اراده‌ای برای جبران خطای مقصر باشد، راه برای توافق خوب سریع هموار می‌شود.»
مذاکره‌کنندگان جدید ایران در روزهای گذشته تلاش کرده‌اند دو پیش‌نویسی که تهیه کرده‌اند را به عنوان مبنای مذاکرات به طرف‌های مقابل بقبولانند. غربی‌ها می‌گویند این دو پیش‌نویس مواردی را پیش کشیده که مغایر یا فراتر از برجام است.
در عین حال ایران در دو سال گذشته، گستره برنامه هسته‌ای خود را به سطح بی‌سابقه‌ای رسانده است. هم‌اکنون علاوه بر غنی‌سازی ۲۰ درصدی، تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد، اورانیوم فلزی و استفاده از سانتریفیوژهای نسل ششم به مشکلی فنی برای احیای برجام بدل شده است. هنوز کشورها راهکاری برای مواد غنی‌شده بیش از ۳ درصد و سانتریفیوژهایی که جایگزین سانتریفیوژهای آسیب‌دیده در خرابکاری مجتمع نطنز در تابستان گذشته شد، ندارند.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات هسته‌ای که این روزها در نقش سخنگوی غیررسمی گفت‌وگوها عمل می‌کند از نابودی، انتقال به خارج کشور و یا انبار شدن تجهیزات پیشرفته ایران تحت نظارت آژانس به عنوان راهکار احتمالی یاد کرده و گفته ایران باید بر سر یکی از این راه‌حل‌ها توافق کند.
اما سه کشور اروپایی، اختلافات را فراتر از این مواد فنی می‌دانند و می‌گویند «برنامه هسته‌ای ایران هرگز به اندازه امروز پیشرفته نبوده است، این تشدید تنش هسته‌ای، صلح و امنیت بین‌المللی و نظام جهانی منع اشاعه را تضعیف می‌کند.» این شاید اظهارنظری مقدماتی برای بازگرداندن ایران به ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل و اطلاق ایران به عنوان عامل بی‌ثباتی در جهان باشد. موضوعی که ایران آن را همچنان بلوف سیاسی طرف‌های غربی می‌داند.
نظرها
نظری وجود ندارد.