اولین جلسه دادگاه حمید نوری در سال ۲۰۲۲: «ما را شلاق می‌زدند که نماز بخوانیم»

«درست است. من زندانی بودم و سال ۶۸ از زندان آزاد شدم. … من دو بار دستگیر شدم. اولین بار هشت فروردین سال ۶۰ در بابلسر در استان مازندران (کنار دریای خزر) دستگیر شدم. در فروردین ماه. ما رژیم شاه را سرنگون کرده بودیم و خواهان دموکراسی بودیم. برعکس یک رژیمی سر کار آمد که جامعه را می‌خواست ببرد به قرن ششم؛ صدر اسلام. بعد ما دموکراسی، آزادی بیان، آزادی تشکل، آزادی نشر و روزنامه، آزادی زنان، برابری زن و مرد، حق تعیین سرنوشت ملت‌هایی که داخلِ ایران هستند را می‌خواستیم. اما هیچ‌کدام از این خواسته‌ها را این رژیمی که سر کار آمده بود نمی‌خواست اجرا بکند. … من آن زمان عضو نه اما هوادار سازمان وحدت کمونیستی بودم. … دستگیر شدم اما بعد از این دستگیری از زندان فرار کردم چون از تیر ماه [سال ۶۰] که اعدام‌ها شروع شد، از آن زندانی که من در آن بودم گزارش خواستند و بنا بر گزارش، قرار بود ۱۰ نفر از ما را در زندان اعدام کنند. بعد ما، من و یکی از دوستانم که او پیکاری بود؛ به نام وحید خسروی، تصمیم گرفتیم یک طرح فرار از زندان برای نجات جانمان طراحی کنیم. چون به اعدام هم معتقد نبودیم -در آن زندانی که ما بودیم در دو بند زندانیان عادی بودند- آن زندانیان عادی را هم در جریان گذاشتیم و گفتیم که ممکن است شما را هم اعدام کنند و اگر می‌توانید بیایید فرار کنیم ….»

بله، من آمدم تهران و فعالیت خودم علیه رژیم را از سر گرفتم و ادامه دادم. در یک کارخانه‌ای با اسم و شناسنامه جعلی مشغول کار شدم. من یک موتور داشتم و ر‌وزهای جمعه می‌رفتم کوه. یک روز که رفتیم کوه، یک نفر ما را در مسیر کوه شناسایی کرد. الان اینجا من بایستی برگردم ۱۰ سال بروم عقب …

قاسم سلیمان‌پور: من در تاریخ ۲۳ آبان دستگیر شدم. اما این داستان ادامه دارد و اگر الان آن را توضیح ندهم همه جا حرف من دچار مشکل می‌شود... من ۲۳ آبان ۱۳۶۰ برای بار دوم دستگیر شدم... ۱۰ سال قبل از آن من در آمریکا دانشجو بودم. بعد از آن و در کوران حوادث پیش از انقلاب، [روح‌الله] خمینی را از نجف عراق فرستادند به پاریس. ما آن زمان در دانشگاه در وقفه‌های میان دروس در کافه‌تریا جمع می‌شدیم و بحث سیاسی می‌کردیم. یک بار یک دانشجو هم از دانشگاهِ واشنگتن آمده بود به کالج ما که نامش YMCE بود. این دانشجو عضو انجمن اسلامی بود که رهبرش [ابراهیم] یزدی بعدا شد وزیر امور خارجه دولت [مهدی] بازرگان. آن روز من در آن دانشکده بحث می‌کردم درباره خمینی و همین نظرات امروز را داشتم که خمینی یک آدم فناتیک است …. بعد از انقلاب هر دو ما یعنی من و آن دانشجو آمدیم ایران. آن روز که من کوه رفته بودم ایشان فرمانده عملیات تجریش بود؛ این دانشجوی عضو انجمن اسلامی. … او من را شناسایی کرد و آن روز ۲۳ آبان سال ۶۰ بود. وقتی من دستگیر شدم همچنان هوادار سازمان وحدت کمونیستی بودم. جالب است که وقتی دستگیر شدم نه من نام آن دانشجوی مسلمان را می‌دانستم و نه او نام من را می‌دانست…. من به دلیل آن صحبت‌هایی که در زمان شاه در دانشگاهم در شیکاگو آمریکا کرده بودم ۱۰ سال حکم زندان گرفتم.

«من هشت سال زندانی بودم؛ در همه زندان‌های تهران: اوین، قزل‌حصار و گوهردشت. من سال ۶۵ به زندان گوهردشت منتقل شدم و از سال ۶۵ تا آبان ۶۷ فکر می‌کنم در زندان گوهردشت بودم. بعد از اعدام‌ها، همه آنهایی را که اعدام نشده بودند از زندان گوهردشت جمع کردند و در زندان اوین، در بندهای قدیمی یک، دو، سه و چهار جاسازی کردند. … من در زندان گوهردشت اول در بند یک بودم. بعد از اینکه تصمیم به کشتار گرفتند زندانی‌ها را دسته‌بندی کردند تا کارشان راحت‌تر شود. من جزو زندانی‌هایی بودم که ۱۰ سال به بالا حکم داشتند. ما را بردند به بند شش گوهردشت. این جابه‌جایی اواخر سال ۶۶ بود... تفکیک از اینجا شروع شده بود که سال ۶۳ وزارت اطلاعات همه زندانیان سیاسی را خواست و از همه سه-چهار سوال کرد ….»

«در جریان تفکیک، مذهبی‌ها را از کمونیست‌ها و حکم‌های بالا را از حکم‌های کم جدا کردند... در جریان و فرایند تفکیک من هم بند شش گوهردشت و از اواخر ۶۶ تا تقریبا دهم، یازدهم شهریور ۶۷ من در این بند بودم. همه در این بند مارکسیست بودند و از همه گروه‌ها بودند. اینجا ما زندانی مجاهد نداشتیم. نهم یا دهم ما را بردند دادگاه، آنجا به من حکم ۶۰ ضربه شلاق دادند، ما را شلاق می‌زدند که نماز بخوانیم. بعد از آن من منتقل شدم به بند هفت. دهم یا یازدهم “شهریور” بود این ماجرا.»

«این برمی‌گردد به آن دسته‌بندی برای اعدام‌ها. برای اولین بار در سال ۶۵ وقتی ما را ریختند در زندان گوهردشت در بند یک، یک پاسداری آمد که خودش را حاج محمود معرفی کرد. او گفت که در این بند دیگر “تواب” نیست. بند دست خودتان است و این اولین بار بود که ما در زندان بدون تواب‌ها زندگی می‌کردیم... من دقیق نمی‌دانم که این حاج محمود چه سمتی داشت اما در زندان رسم است که یک پاسدار معمولی نمی‌آید چنین برای زندانی‌ها صحبت بکند که ما تصمیم گرفتیم این کار را بکنیم. او حتما یک مسئولیتی داشت. او یک مدت کوتاهی آنجا بود. حاج داود لشکری و از جمله آقای نوری (حمید نوری) هم می‌آمدند آنجا. داود لشکری گویا مسئول تدارکات زندان بوده؛ مسئول زندان بوده در واقع. از نظر پرسنل نگهداری زندان. اما تصمیمات اساسی زندان را دادیار می‌گرفت که آقای نوری (حمید نوری) بوده.»

قاسم سلیمان‌پور: بله! من دو مثال می‌زنم. یکی یک اتفاق جمعی بود که در بند افتاد. یکی هم شخصی بود که شخص من با آقای نوری [حمید نوری] برخورد داشتم... به ما اجازه نمی‌دادند ورزش دسته‌جمعی بکنیم. بعد یک روزی که ورزش دسته‌جمعی کردیم، لشکری آمد و ما را برد بیرون، بعد آقای نوری هم حضور داشت. تونل درست کردند با پاسدارها و ما را از توی تونل کتک می‌زدند و این‌طرف و آن‌طرف می‌انداختند. این عمل را چندین بار تکرار کردند؛ این کتک زدن به دلیل ورزش را. بعد یک تجربه شخصی من هم این بود که سال ۶۶ برای اولین بار بود که ما داخل زندان تصمیم می‌گرفتیم که چه کار می‌کنیم. نوروز داشت می‌آمد؛ نوروز ۶۶ داشت می‌آمد. میان ایرانیان رسم است که سبزه سبز می‌کنند. ما یک تابلو درست کردیم با پارچه قرمز … که من جزییات تصویر مربوط به آن را برای شما (دادستان) ایمیل کردم. من این سبزه را می‌بردم هواخوری و آفتاب می‌دادم تا خوش‌رنگ شود. یک روز که بردم هواخوری -البته در خلوتی می‌بردمش- بچه‌ها آمدند دورش جمع شدند. من آن روز اشتباه کردم نگاه نکردم که پاسدار از هواخوری برود بیرون؛ چون معمولا می‌آمد بعد می‌رفت بیرون. پاسدار رفت بیرون و از مسئولان زندان سوال کرد که یک نفر چنین کاری کرده و چه باید بکنیم. آقای نوری (حمید نوری) هم به او گفته بود که برو تابلو و کسی را که آن را درست کرده بردار بیاور. من را بردند پیش آقای نوری (حمید نوری) و او از من پرسید که این چیست؟ من گفتم که سبزه است. مگر شما خودتان برای عید سبزه سبز نمی‌کنید؟ بعد او به من گفت که آن ستاره چیست که آنجاست؟ من گفتم که خب ستاره است دیگر! قشنگ است. شما روزنامه جمهوری اسلامی را نگاه کن پر از ستاره است. بعد گفت که چرا چغندر نگذاشتی جای ستاره؟ من گفتم چغندر قشنگ نیست ستاره قشنگ است و بعد او شروع کرد من را با چک و لگد زدن که‌ ای کمونیست کثیف پدرسوخته و فلان و فلان …. بعد به من گفت تو را می‌فرستم انفرادی ایام عید آب خنک بخوری حالت جا بیاید. دومین باری که من حمید نوری را دوباره دیدم، بعد از یک ماه آمد در سلول را باز کرد و پرسید که اینجا خوش می‌گذرد؟ من گفتم همچنان در زندانم. … بعد از یک ماه من دوباره به بند برگشتم.

«… بعد از اینکه من به بند برگشتم، قیافه او را برای بچه‌ها توصیف کردم و آنها گفتند که او نوری (حمید نوری) بوده. قیافه او همین‌طوری بود. پیشانی بلند، همین چهره، فقط کمی پیر شده …. همان صدا که من را کتک زد و گفت که کمونیست کثیف و …، آمد دریچه سلول انفرادی را باز کرد و پرسید که اینجا خوش می‌گذرد …. ما ۲۰ دقیقه‌ای با هم حرف زده بودیم.»

«در صدای پاسدارها یک خشونتی بود اما او صدایش نرم‌تر است ….»

«در ایدئولوژی کمونیست‌ها، ستاره نمادی از امید است و او این را می‌فهمید. به همین دلیل هم چغندر را جای ستاره می‌گذاشت. در فارسی ما وقتی می‌خواهیم بگوییم کسی سر‌ِ کار است، می‌گوییم رفته است چغندر بکارد ….»

«… من حداقل دو بار ناصریان را در گوهردشت دیده‌ام. در همین برخوردهای معمول که بچه‌ها اعتصاب غذا یا ورزش کرده بودند و او آمده بود گفته بود که اگر چنین کنید و چنان کنید، چنین و چنان‌تان می‌کنیم. اینها را هم من خودم دیدم و هم از بچه‌ها در زندان شنیدم. … دادیارها مسئول سیاسی زندان بودند و کارهای بچه‌ها را -مثلا اگر کسی پدرش فوت می‌کرد و می‌خواست برود برای مراسم- انجام می‌دادند. … در مورد لشکری من گفتم مسئول زندان بود منهای زندانیان. البته وقتی می‌خواستند کتک بزنند همه بودند اما این تصمیم را که کتک بزنند دادیار می‌گرفت …. من برای روشن شدن موضوع دو مثال می‌زنم: اینکه یک پاسدار کجا باید نگهبانی بدهد. آشپزخانه زندان غذا درست کند یا نه. نان را چقدر ببریم به زندانی‌ها بدهیم، کی بدهیم، چه کسانی این نان‌ها را ببرد …. اینها را لشکری تصمیم می‌گرفت. ولی وقتی که زندانیان یک عملی را داخل زندان انجام می‌دادند و مسئولان زندان می‌خواستند عکس‌العمل نشان دهند، حتما دادیار باید تصمیم می‌گرفت.»

«همان اوایل که ما را آوردند به زندان گوهردشت -در سال ۶۵- بود. … بار بعد هم یک ماه بعدش مثلا. اما قبل از گوهردشت هم من برخورد داشتم با ایشان. نوری یک دوره کوتاهی از اواخر ۶۵ تا اوایل ۶۶ دستیار ناصریان بود. بعد دیگر ناصریان را ما نمی‌دیدیم در زندان گوهردشت -من و زندانیان دیگر؛ - ۲۰۰ نفر که در یک بند بودیم.»

قاسم سلیمان‌پور: نه، این تجربه شخصی من است. شاید یکی دیگر باشد که در همین مدت ۱۰ بار رفته باشد پیش ناصریان …. ناصریان ریش داشت و ظاهر عادی داشت اما هر دو باری که من با او برخورد داشتم به دنبال اتفاقاتی بود که من را با چشم‌بند بردند پیش او.

قاسم سلیمان‌پور: آره! چشم‌بند داشتم. ندیدمش، از صدایش شناختمش.

سلیمان‌پور: نه! در گوهردشت دیده بودمش. قد متوسط داشت، ریش داشت، کمی چاقالو بود. … بیشترین تفاوت او با عباسی (حمید نوری) در چاق و لاغریشان بود. ناصریان چاق بود، شکمش گنده‌تر بود، چاق بود دیگر …. خاطرم نیست چه لباسی می‌پوشید اما وقتی زندانی را با چشم‌بند به جایی می‌برند، گوشش ۱۰ بار قوی‌تر کار می‌کند. صدای او در مقایسه با صدای آقای نوری (حمید نوری) خشونت بیشتری داشت. … در زندان جمهوری اسلامی رسم بر این بود که هر فردی در سیستم کار می‌کند، باید دشمنِ مخالفان رژیم باشد. بنابراین وقتی کتک می‌زنند و تنبیه می‌کنند زندانیان را، همه زندانبان‌ها باید بیایند شرکت بکنند. اگر غیر از این باشد به “یارو” مشکوک می‌شوند. به خاطر همین داود لشکری که یک هیکل بزرگی داشت، وقتی بچه‌ها را می‌زد وحشتناک‌ترین کتکی بود که زندانی‌ها می‌خوردند ….

«بله بله، دیدمش. یک بار که ما را برده بودند به همین راهرو تا کتک بزنند، به پاسدارها گفت آن‌قدر بزنید که اگر کشتیدشان جوابش را من می‌دهم. … منظورم از راهرو همان کریدوری‌ست که همه را آنجا به صف کردند و بردند اعدام کردند …. من خوشبختانه زیاد آنجا نبودم؛ سه یا چهار بار بودم. … وقتی من را بردند دادگاه؛ قبل از اینکه ما را ببرند دادگاه یک نفر را از بند ما بردند و اطلاعات بند را درآوردند. آن کمیته مرگ از این آدم پرسید که شما این اطلاعات را که ما داریم اعدام می‌کنیم از کجا آورده‌اید؟ آن فرد چند نفر را نام برده بود از جمله من را. وقتی من را بردند دادگاه، به خاطر اطلاعاتی که به بند داده بودم ۶۰ ضربه شلاق به من حکم دادند. آن موقع “لشکریان” [احتمالا منظور شاهد داود لشکری‌ست] می‌زد، دستور می‌داد و …. این آخرین باری بود که من از او کتک خوردم. این دقیقا همزمان با آن “دادگاه” بود؛ یعنی دهم یا یازدهم شهریور.»

«خوشبختانه یکی از شانس‌هایی که من آوردم و الان دارم اینجا شهادت می‌دهم، دلیلش این است که بند ما تقریبا آخرین بندی بود که بردند پیش کمیته مرگ. مجاهدها را که اعدام کرده بودند، آنهایی را که اعدام نشده بودند آوردند به یک فرعی‌ای که چسبیده بود به بند ما. آنها با مُرس به ما گفتند که تعداد زیادی از بچه‌ها را برده‌اند و اعدام کرده‌اند. در داخل بند هم یکی دو اتفاق افتاد که خیلی سیگنال قوی‌ای بود از اعدام‌ها. یکی اینکه یک روزی یک پاسداری را دیدیم با یک فرغون پر از دمپایی از این طرف به آن طرف می‌رفت ….»

قاسم سلیمان‌پور: من روزش را دقیق یادم نیست.

«من زمان را این‌طور دقیق بر اساس روز و ساعت نمی‌توانم بگویم.»

«بند ما را همه را خواستند؛ گفتند چشم‌بند بزنید بیایید بیرون. بعد ناصریان آمد آن اسامی را که آن فرد داده بود؛ آن چهار-پنج نفری را که او گفته بود خبر اعدام‌ها را اینها دا‌ده‌اند- از صف جدا کرد و از بچه‌ها سوا کردند. ما درباره سال ۶۷ صحبت می‌کنیم.»

قاسم سلیمان‌پور: بله، درست است، درست است. … اگر گفتم اشتباه کردم. ناصریان نبود. عباسی. عباسی (حمید نوری) آمد و ما را از صف جدا کرد و برد پیش کمیته مرگ. ما ردیف توی راهرو نشسته بودیم. او آمد یکی یکی زد به شانه آدم‌ها و گفت تو بلند شو! تو بلند شو …. این‌طوری ما را جدا کرد. ما روبه‌روی بند، در سالن اصلی بودیم.

«… من چشم‌بند داشتم اما گوشم می‌توانست صدایِ افراد را شناسایی کند. نوری (حمید نوری) زد به شانه من و گفت که “شما پا شو! ” بعد ما را برد پشت در دادگاه. آنجا ردیف کرد و یکی یکی برد توی دادگاه. یعنی عباسی من را برد پیش کمیته مرگ. در این دادگاه از من پرسیدند که آیا مسلمانی یا کمونیست؟ من گفتم که مسلمان نیستم. بعد پرسیدند پدر و مادرت چه؟ مسلمان بودند یا نه؟ من گفتم که پدرم توده‌ای بوده -یک حزبی بوده قبلا که ادعا می‌کرد کمونیست است.- بعد پرسید که مسجد نرفته‌ای؟ من گفتم گاهی اوقات ادرار داشتم می‌رفتم از توالت مسجد استفاده می‌کردم. بعد “اشراقی” آنجا بود اعتراض کرد به این سوالاتی که حاکم شرع می‌کرد. او گفت که حاج آقا! این دارد می‌گوید من مسلمان نیستم شما چه اصراری دارید بگویید که او مسلمان بوده؟ بعد از این پرسیدند که شما خبر اعدام‌ها را از کجا گرفتید؟ من قبول نکردم که خبر از جایی گرفته‌ام. پرسیدم مگر اینجا دادگاه است؟ من که دادگاه رفته‌ام. گفت خفه شو! به شما ربطی ندارد …. بعد گفت ببرید ۶۰ ضربه شلاق به او بزنید. من را بردند شلاق زدند و بعد مثل یک جنازه -همه جا خونین و مالین- بردند انداختند در یک فرعی. چندین بار هم آمدند فشار آوردند برای نماز خواندن. من نماز نمی‌خواندم. چندین بار هم برای نماز خواندن شلاقم زدند. بعد از تقریبا دو هفته -باز زمانِ دقیق یادم نیست- من را با آن آدم‌هایی که مانده بودند فرستادند به بند هفت و هشت. من رفتم به بند هفت.»

«دو نفر قاضی بودند و یکی اشراقی. یک نفر هم بود؛ پورمحمدی هم بوده. من اشراقی و پورمحمدی را یادم است. اینها مسئولیت‌های متعددی داشتند و ما عکس‌هایشان را در روزنامه‌ها می‌دیدیم. …»

قاسم سلیمان‌پور: سوال سختی است ….

- متولد سال ۵۱ میلادی. ۱۳۳۰.

«… من در بند با خیلی‌ها بحث می‌کردم که این رژیم دارد اعدام می‌کند. می‌گفتم این رژیم همان است که از سال ۶۰ تا ۶۷ کلی اعدام کرده. خیلی از بچه‌ها باور نمی‌کردند که این حجم از آدم‌ها را دارند اعدام می‌کنند. به خاطر همین بحث‌ها به من ۶۰ ضربه شلاق زدند. …من بچه‌هایی را که فکر می‌کردند خبر اعدام‌ها غلط است و مجاهدین درست نمی‌گویند، اقناع می‌کردم.»

قاسم سلیمان‌پور: به همین دلیل. به دلیل صحبت کردن با بچه‌ها و تأکید بر اینکه این خبر درست است.

- نه! همان روز دیگر او را ندیدم.

«من را روی تخت دراز کردند، پاها را بستند و با کابل، سیم کابل زدند. در یکی از اتاق‌های همان اطراف اتاق هیأت مرگ. از وقتی من از اتاق هیأتِ مرگ بیرون آمدم تا وقتی که شلاقم بزنند، پنج دقیقه طول کشید…. شاید ۱۰ دقیقه هم در اتاق هیأت مرگ بودم تا وقتی که دستور شلاق زدن را صادر کردند. بعد لشکری، آقای عباسی (حمید نوری) و یک پاسدار دیگر من را بردند برای اجرای حکم شلاق. در واقع لشکری من را برد به محل شلاق زدن. من در اتاق هیأت مرگ چشم‌بند نداشتم. بعد از آن چشم‌بند داشتم. من را بردند و با کابلی به کلفتی سه-چهار سانتی‌متر شلاق زدند. نوبتی هر سه‌تایشان زدند: لشکری، عباسی (حمید نوری) و آن پاسدار. من چشم‌بند داشتم اما برای صدمین بار تأکید می‌کنم که اینها وقتی شلاق می‌زدند، حرف می‌زدند. می‌گفتند کمونیست کثیف، جنایتکار، تو را به حکم اسلام مجازات می‌کنیم. من می‌فهمیدم که هر کدام از صداها متعلق به کیست.»

قاسم سلیمان‌پور: کاملا مطمئنم. بله ….

قاسم سلیمان‌پور: نه! دو سال گذشته و من یادم نمی‌آید.

«درست است، بله … اما وقتی که من این بازجویی را داشتم، مدت‌ها بود که این ماجرا را تعریف نکرده بودم؛ شاید ۱۰-۱۵ سال. وقتی دوباره رجوع کردم به خاطراتم، مطالبی به ذهنم آمده که دقیق‌تر شده. الان خیلی از حرف‌هایی که من امروز می‌زنم در بازجویی پلیس نگفته‌ام و بعدا یادم آمده.»

قاسم سلیمان‌پور: نه! به غیر از همان دفعاتی که گفتم.

سلیمان‌پور: نه …. نه.

قاسم سلیمان‌پور: ما را آمدند جدا کردند و بردند. ما یعنی همان‌هایی که آن پسرک اطلاع داده بود خبر اعدام‌ها را پخش کرده‌ایم. … ما را بردند پشت در دادگاه (اتاق هیأت مرگ) نشاندند و یکی یکی ما را بردند داخل اتاق ….

قاسم سلیمان‌پور: عباسی (حمید نوری) ….

سلیمان‌پور: یک پاسدار ….

- نه …. نمی‌دانم. ما را بردند پیش هیأت مرگ.

«بعد از اینکه ما را سوال و جواب کردند، بردند پیش هیأت مرگ. یعنی قبل از اینکه ما برویم پیش هیأت مرگ هم از ما پرسیدند که اطلاعات مربوط به اعدام‌ها را از کجا آورده‌ایم. در اتاق -قبل از رفتن پیش هیأت مرگ- حمید عباسی (حمید نوری) از ما سوال و جواب کرد. ما آنجا چشم‌بند داشتیم و بعد ما را بردند پیش هیأت مرگ.»

قاسم سلیمان‌پور: درست است …. درست است. این برخوردها را هم کرد با ما.

- فحش و بد و بیراه می‌گفت. شلاق می‌زد و می‌گفت شما باید بگویید که این اطلاعات را از کجا درآورده‌اید.

- پرسنل دیگر هم بوده‌اند ولی ما چشم‌بند داشتیم و من دقیق نمی‌دانم چند نفر آن‌موقع آنجا بودند.

- بله! همه آنجا بودند.

«آن چهار پنج نفری را که آنجا بودند با شلاق و مشت و لگد و هر چه دم دستشان بود می‌زدند دیگر ….»

سلیمان‌پور: نه! معمولا شلاق را یکی یکی می‌زنند اما آنها را هم همین‌جور با مشت و لگد می‌زدند.

سلیمان‌پور: نه دیگر ما روی زمین نشسته‌ایم. روی تخت می‌گذارند و می‌زنند. یعنی من را خواباندند روی تخت و شلاق زدند.

- همه را زدند اما من دقیقا نمی‌دانم چطور. چشم‌بند داشتم. اما آنجا در آن اتاق داد و بیداد و بگیر و بزن و یک شرایطی حاکم بود که من نمی‌توانم بگویم چند نفر را روی تخت خواباندند و شلاق زدند یا چگونه زدند….

قاسم سلیمان‌پور: او ما را صدا می‌کرد که بلند شو بیا! بنشین! چنین کن و چنان کن! من او را به این ترتیب و بر این اساس می‌شناختم.

قاسم سلیمان‌پور: من هر چه بیشتر تعریف می‌کنم بیشتر یادم می‌آید که چه اتفاقاتی افتاده. به همین دلیل فکر می‌کنم یک بار بازجویی ما در نزد پلیس کار درستی نبوده و ما باید چندین بار بازجویی می‌شدیم …

«بله! در زندان اوین آمدند از ما سوال کردند که آیا حاضرید بیایید در مقابل دفتر سازمان ملل تظاهرات بکنید؟ چه کسی حاضر است؟ سازمان ملل اعدام‌ها را محکوم کرده بود و به ما گفتند اگر کسی حاضر است که بیاید تظاهرات، بگوید به خانواده‌‌اش خبر‌ بدهیم تا سند بیاورند و آزادش کنند. ما، ۲۵ نفر، قبول نکردیم این را. ما ۲۵ نفر را گذاشتند در یک سلول بزرگ. بعد از دو سه هفته -دقیق یادم نیست اما مدت طولانی نبود- آمدند گفتند هر کس می‌آید مصاحبه کند، از جمهوری اسلامی دفاع و گروهش را محکوم کند، بیاید بیرون، زنگ بزند به خانواده‌اش تا سند بیاورند. باز هم من قبول نکردم. ما ۱۲ نفر ماندیم که این شرط را هم قبول نکردیم. باز یکی دو هفته بعد ما ۱۲ نفر را با وسایلمان دو نفر دو نفر بردند در سلول‌های انفرادی آسایشگاه جا دادند. بعد ۱۵ روز، ۲۰ روز که گذشت -باز دقیق به یاد ندارم زمان را- آمدند در پنج سلول را زدند که وسایلتان را جمع کنید بیایید بیرون؛ منهای سلول ما. رفیق من که با من هم‌سلولی بود، اسمش فرهاد بود. فرهاد در سلول را زد و پاسدار آمد در سلول ما. بایستی اینجا اضافه کنم که ما در این زمان ملاقات هم داشتیم اما خانواده من چون از شمال می‌آمد، من اصلا ملاقات نداشتم. پاسدار آمد دم در و فرهاد گفت که ما را هم باید می‌بردید. چرا نبردید؟ پاسدار گفت که تو از کجا می‌دانی شما را هم باید می‌بردم؟ فرهاد گفت که این بچه‌ها را که بردید، ما همه دسته‌جمعی آمده بودیم اینجا. بعد در اولین ملاقاتی که فرهاد داشت به خانواده‌اش گفت سند ببرند دادیاری و بگویند که سند خواسته‌اید تا بچه‌های ما را آزاد کنید. فرهاد که رفت بیرون به خانواده من هم زنگ زد و آنها هم آمدند آزاد کردند. من روز ۱۱ خرداد، سه روز مانده به مرگ [روح‌الله] خمینی آزاد شدم. یک نکته مهم را اینجا فراموش کردم بگویم. همان زمانی که خانواده فرهاد آمدند سند بیاورند، عباسی (حمید نوری) فرهاد را صدا زد که ببرندش به دادیاری. آنجا عباسی به فرهاد گفته بود چه کسی شما را برد به آن سلول؟ فرهاد گفته بود شما چشم ما را می‌بندید، از این سلول به آن سلول، از این بند به آن بند، از این زندان به آن زندان می‌برید. خودتان را هم معرفی نمی‌کنید. ما از کجا بدانیم؟ من هم که قرار شد آزاد بشوم، برایم سند آوردند، رفتم پیش آقای عباسی (حمید نوری) و آزاد شدم. من آنجا بدون چشم‌بند با او صحبت کردم. هر کسی که بخواهد آزاد بشود باید برود به دادیاری و از طریق دادیاری می‌تواند آزاد شود.»

قاسم سلیمان‌پور: نه، تنها بودم و تقریبا آخرین زندانی‌ای بودم که از زندان آزاد شدم.

- بله! توضیح دادم که فرهاد به خانواده من پیغام داده بود و آنها آمده بودند. من ۱۱ خرداد ۶۸ حمید عباسی (حمید نوری) را در دفتر دادیاری زندان اوین دیدم برای آزادی.

- بله! در راه چشم‌بند داشتم اما در اتاق نه.

- نه، تنها بودیم.

«او همین سوال و جواب‌های رایج را کرد درباره اینکه آیا هنوز سر موضع هستی و آیا مخالف جمهوری اسلامی هستی. همان سوال‌هایی را که همیشه می‌پرسید تکرار کرد….»

قاسم سلیمان‌پور: چرا چرا. همان سوال‌هایی را که از فرهاد کرده بود از من هو پرسید. گویی که ما آنجا گم شده بودیم ….

- بعدا که من فرهاد را بیرون دیدم او برای من صحبت کرد و این را گفت.

- بیرون زندان، در تهران.

- بله! فرهاد دو-سه هفته زودتر از من آزاد شده بود.

- بله!

- نه! یک بار ما را با هم بردند که پرسیدند شما را چه کسی برده به انفرادی و بعد بَرِمان گرداندند. من و فرهاد را یک بار دو نفری برده بودند پیش عباسی. در همان بازه زمانی که می‌گفتند مصاحبه کنید. … اینها ما را در زندان گم کرده بودند. آن ۱۰ نفر را که آزاد کردند ما را جا انداختند. من و فرهاد را بردند دفتر عباسی (حمید نوری) چون کنجکاو بودند ببینند ما از کجا درآمدیم. فکر می‌کردند “ما که همه را آزاد کردیم، اینها کجا بودند؟! ”

قاسم سلیمان‌پور: نه خوشبختانه ….

او در زمان اعدام‌ها در انفرادی بود. اعتصاب غذا کرده بودند و رفته بودند انفرادی. خبر اعدام‌ها به آنها نرسیده بود و ما ۹۰درصد حدس می‌زدیم وقتی او رفته‌ پیش هیأت مرگ، بی‌خبر از همه‌جا اعدام شده باشد. من که از زندان آمدم بیرون خواهر او با ما تماس گرفت و گفت حسین اعدام شده و وسایلش را هم به من تحویل داده‌اند. اینجا من مطمئن شدم که او اعدام شده.

قاسم سلیمان‌پور: من هیچ نظری در این مورد ندارم. واقعا برایم مهم نبوده و نیست ….

سلیمان‌پور: هیچ نظری ندارم. تا جایی که به یاد دارم لباس شخصی می‌پوشید.

سلیمان‌پور: بله بله.

قاسم سلیمان‌پور: بله، عکس پاسپورتش هم آنجا بود. … من تا دیدمش او را شناختم.

«…من می‌بینم که او اینجا نشسته و مدام به من می‌خندد و علامت می‌دهد اما من توجه نمی‌کنم چون حواسم پرت می‌شود. او همان شخص است و تا مغز استخوان فناتیک ….»

«بله، رازینی هم بود. او ملا بود و آنجا دادستان بود. قاضی هم بود….»

«من از زمانی که وزارت اطلاعات همه زندانیان را خواست متوجه شدم که رژیم یک طرح جنایتکارانه دارد ….»

قاسم سلیمان‌پور: بله … ستون “سراسر ایران” در روزنامه کیهان سال ۶۰ نوشت که هر کس با حکومت اسلامی مخالفت بکند سزایش مرگ است ….

سلیمان‌پور: آره …ببینید من از پایین و از همان اول دارم شروع می‌کنم. [اسدالله] لاجوردی در حسینیه زندان [اوین] از سال ۶۰ تا سال ۶۴-۶۵ که من آنجا بودم در میان جمعیت زندانیان که من خودم در میانشان حضور داشتم گفت: سزای همه شما که در مقابل حکومت ایستاده‌اید مرگ است. ولی خمینی نمی‌گذارد الان شما را اعدام کنیم ….

قاسم سلیمان‌پور: بله! من گفتم که یک پاسدار را دیدم با فرغونی پر از دمپایی که از این طرف هواخوری به آن طرفِ هواخوری رفت. بعد از تمام این بندها مُرس می‌آمد، خبر می‌آمد که بچه‌ها را دارند اعدام می‌کنند. بعد از این ماجرای دمپایی‌ها، هفته بعد وقتی یک پاسدار آمد بند را کنترل بکند، از او پرسیدیم چرا هواخوری را باز نمی‌کنید؟ آن پاسدار گفت هواخوری مهم نیست که! بروید به فکر جانتان باشید...

قاسم سلیمان‌پور: بله! کامیون هم دیدم.

قاسم سلیمان‌پور: چون بند ما اینجاها قرار داشت و کامیون اینجاها [سلیمان‌پور روی ماکت نشان می‌دهد] خاموش کرده بود، ما خیلی دقیق آن را نمی‌دیدیم ولی دیدیم که یک تعداد آدم‌ها آمدند سمپاشی می‌کنند. از چند بند به ما مُرس رسید که بوی بد از جنازه‌ها می‌آید.

قاسم سلیمان‌پور: آره … آره. او در بند یک زندان گوهردشت با ما نبود. من شخصا آنجا اطلاعی نداشتم اما بعد فهمیدم که اعدام شد. او آنجا دندان‌های بچه‌ها را درست می‌کرد.

قاسم سلیمان‌پور: نه … نمی‌توانم به خاطر بیاورم. ما آنجا ۲۰۰ زندانی بودیم و برای من به یاد آوردن همه ممکن نیست.

قاسم سلیمان‌پور: وقتی کارم تمام شد، دادگاه حمید عباسی را صدا زدند که بیا این را ببر!

سلیمان‌پور: تقریبا آره! آنها را که اعدامی بودند می‌برد به یک سمت و دیگران را سمت دیگر. مثلا به یکی می‌گفت بنشین سمت راست! به دیگری می‌گفت بنشین سمت چپ! من الان یادم نیست سمت اعدامی‌ها کدام بود اما او بعد اعدامی‌ها را می‌برد به سالن اعدام.

قاسم سلیمان‌پور: آره … آره. من باز هم تکرار می‌کنم که هشت سال با چشم‌بند در زندان بودم. حمید عباسی (حمید نوری) آمد، صدا زد بلند بشوید برویم…

قاسم سلیمان‌پور: وقتی ما رفتیم و رسیدیم به بندی که زنده‌ها بودند، فهمیدیم آنها که نیستند اعدام شده‌اند.

«من با مجید ایوانی در قزلحصار بودم، اقلیتی بود اما در زندان گوهردشت با او نبودم. او در زندان گوهردشت بود و من از طریق مُرس می‌دانستم این را. بعدها من با همسر او در استکهلم دیدار کردم اما نمی‌دانم که چه اتفاقی برایش افتاد. … من با بیژن بازرگان در بند یک همبندی بودم. بیژن یک پسر کوتاه‌قدی بود اهل علم و دانش. هوادارِ اتحادیه کمونیست‌ها بود. از بند یک که ما را بر مبنای حکم دسته‌بندی کردند، دیگر او را ندیدم. خواهران او با من تماس گرفتند و یک‌سری اطلاعات از من خواستند. خود من شخصا نمی‌دانم چه اتفاقی برای او افتاد اما بعدا از طریق همبندی‌های زندان اوین شنیدم که گفتند بیژن را از بند ما بردند و اعدام کردند. … محمود علیزاده اعظمی را هم من اصلا نمی‌شناسم.»

سلیمان‌پور : بله! مگر می‌شود امروز چیزی روی نت نباشد؟!

سلیمان‌پور: نه! من تلاش می‌کنم که فراموش کنم و نمی‌خواهم که آن شکنجه‌ها برایم تکرار شود.

«آره، آره. ارتباط داریم با هم در حد سلام و علیک و این چیزها چون ما با هم همبندی بودیم.»

قاسم سلیمان‌پور: با سه-چهار نفر از بچه‌ها ارتباط دارم. مثلا با فرهاد که در انفرادی با من بود در تماسم.

- نه … نه.

«هیچ‌وقت در هشت سالی که من در زندان بودم از هیچ یک از اینها نشنیدم که بیاید خودش را معرفی کند و بگوید در زندان فلان‌کاره‌ام... بر اساس کارهایی که اینها می‌کردند ما حدس می‌زدیم که ممکن است سمتشان چه باشد. …در مورد عباسی (حمید نوری) من نمی‌توانم بگویم که او در گوهردشت رئیس داشته. ما فقط بر اساس برخوردهایی که با ما می‌کردند حدس و گمان می‌زدیم که اینها چه سمتی دارند. مثلا وقتی من را می‌بردند زیر هشت و می‌فرستادند به انفرادی، این را لشکری به من نمی‌گفت، حمید عباسی (حمید نوری) بود که می‌گفت.»

قاسم سلیمان‌پور: من نمی‌توانم این‌طور بگویم. اینها حوزه کارشان فرق داشته. اگر در بازجویی پلیس چنین برداشتی شده، برداشت اشتباهی بوده از حرف من چون من از ابتدا در این مورد همین برداشت را داشتم و همین‌طور فکر می‌کردم.

«الان هم همین را می‌گویم اما نه در مورد امور مربوط به زندانیان ….»

قاسم سلیمان‌پور: دقیقا ….

سلیمان‌پور: من این را دقیق نمی‌توانم بگویم چون چشم‌بند داشتم. من کتک می‌خوردم و چشم‌بند داشتم اما برداشت شما درست است.

قاسم سلیمان‌پور: بله …

«من در هواخوری بودم و با رکابی و لباس ورزشی که بچه‌ها من را صدا زدند و گفتند بیا که -عباسی تو را می‌خواهد ….»

«… او شکنجه‌گر من بود. من چرا باید به لباس او توجه می‌کردم. اصلا این موضوع چه اهمیتی -می‌تواند داشته باشد؟»

«گاهی می‌پوشید فکر کنم ….»

سلیمان‌پور: یونیفرم سبز رنگ. شبیه همان‌ها که پاسدارها می‌پوشیدند….

«این چه سوالی‌ست واقعا؟! من او را این‌طور به یاد آورده بودم. بعد که بیشتر صحبت شد، تصویر او از پس و پشت ذهن من، آمد جلو ….»

«به دنبال خراب شدن کامیون، بچه‌های بندهای نزدیک به آن گفتند که بوی تعفن از -آن به مشامشان رسیده است.»

«فکر می‌کنم دو تکه بود و بخش بارش جدا بود. آن بخش هم از آنهایی بود که رویش برزنت می‌کشند یا پلاست ….»

قاسم سلیمان‌پور: من یک لیستی همراه داشتم از حدود ۲۰ نفر که با آنها تجربه شخصی داشتم؛ یا در اوین یا قزلحصار یا گوهردشت با آنها همبند بودم یا در بیرون زندان با آنها بودم ….

- اعدام شده‌اند و در لیست اعدامی‌ها هم هستند.

قاسم سلیمان‌پور: متأسفانه بله! درست است. زمانی که من دانشجو بودم در شیکاگو، من فعال کنفدراسیون بودم. یک رفیقی ما داشتیم از کنفدراسیون که در سوئد فعال بود. نامش بود: منصور نجفی شوشتری. او در ک.ت.ه ابزارشناسی خوانده بود. همسرش … نه، همخانه او هم الان در استکهلم است. وقتی من آمدم استکهلم با او هم صحبت کردم درباره اینکه چطور منصور را کشتند. او تبعه سوئد بود.

قاسم سلیمان‌نژاد: من با او همبند نبودم اما می‌دانستم در کدام بند است ….

سلیمان‌پور: بله! آن مورد تنها برای آزادی بود.

سلیمان‌پور: این برخورد را هر کس که قرار بوده آزاد بشود داشته است. اگر من نگفتم حتما پلیس نپرسیده.

سلیمان‌پور: یادم نمی‌آید. من بارها گفتم که یادم نمی‌آید دو سال پیش چه گفته‌ام.

قاسم سلیمان‌پور: چه عجیب! چطور زندانی می‌تواند بدون رفتن به دادیاری آزاد بشود؟