روز جهانی زن و زنان زندانی در ایران

هشتم مارس، روز جهانی زن، فرصت مناسبی‌ست برای پرداختن به زنان زندانی در ایران که به دلیل مبارزاتشان علیه نابرابری، ظلم، بی‌عدالتی و تبعیض و ستم سیستماتیک در نظام جمهوری اسلامی، به عنوان زندانی سیاسی در حبس به سر می‌برند.

از میان این زنان، این روزها حال سپیده قلیان وخیم گزارش می‌شود. خانواده قلیان درباره وضعیت سلامتی این زندانی سیاسی هشدار داده‌ و برادرش در یادداشتی در اینستاگرام خود نوشته است که او به دلیل تبعیدها و اعتصاب غذاهای دوران حبس و همچنین فشارهای مداومی که طی چند سال اخیر متحمل شده و نیز به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای که درمان نشده‌اند، از نظر جسمی به شدت ضعیف و آسیب‌پذیر شده است.

او نوشته است که در حال حاضر حتی یک سرماخوردگی هم می‌تواند سپیده قلیان را از پا بیندازد.

بر اساس این یادداشت، کانون نویسندگان ایران هم درباره ابتلای سپیده قلیان به کرونا در زندان و ممانعت مسئولان زندان و قوه قضاییه از دادن مرخصی استعلاجی به او واکنش نشان داده و تأکید کرده است که «مسئولیت جان زندانیان بر عهده‌ حکومت است و هر گزندی به سلامت آن‌ها، متوجه مسئولان زندان و قوه‌ قضاییه»‌ خواهد بود.

اما در میان زنان زندانی در ایران، زینب جلالیان و مریم اکبری منفرد از قدیمی‌ترین زندانیان سیاسی زن هستند که سال‌هاست در زندان‌های مختلف ایران دوران محکومیت خود را سپری می‌کنند. پیش از این شهرام موصلچی در گزارشی در زمانه، علاوه بر اینکه به وضعیت این دو زندانی پرداخته، «روزگار زندانیان سیاسی زن در ایران» را نیز بررسی کرده است:

پیش از این و در روز چهارشنبه‌ هشتم دی ماه ۱۴۰۰‌ و در آستانه سیزدهمین سال زندان مریم اکبری منفرد، زندانی سیاسی و از خانواده‌های دادخواه سال ۶۷، کاربران در توئیتر با استفاده از هشتگ #مریم_اکبری_منفرد، نسبت به تحمل ۱۳ سال زندان این زندانی سیاسی (با توجه به دادخواهی در مورد اعضای اعدام شده خانواده‌اش) اعتراض کردند و یاد او را گرامی داشتند.

مریم اکبری منفرد دی ماه سال ۱۳۸۸ و پس از حوادث عاشورای این سال در جریان جنبش سبز بازداشت و در خرداد سال ۱۳۸۹ در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی، به ۱۵ سال حبس تعزیری محکوم شد. اتهام این زندانی سیاسی «محاربه از طریق عضویت در سازمان مجاهدین خلق ایران» بوده که بارها از طرف او رد شده است.

از سوی دیگر اما زینب جلالیان، زندانی سیاسی کُرد هم وارد چهاردهمین سال حبس خود شده است. او در طول این مدت از حق مرخصی محروم بوده و علی‌رغم بیماری‌های مختلف، از حق درمان هم محروم مانده است. او تنها زندانی سیاسی زن دارای حکم حبس ابد در ایران است. فرزاد صیفی‌کاران پیش از این در گزارشی به آخرین وضعیت این زندانی سیاسی پرداخته است:

■بیشتر بخوانید: زینب جلالیان: آغاز چهاردهمین سال حبس، شکنجه و تبعید

در حال حاضر اما عده‌ای از فعالان حقوق زنان هم در زندان به سر می‌برند که خبرگزاری هرانا، مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با توجه به فرا رسیدن روز جهانی زن به نام و شرایط برخی از آنان پرداخته است. در این گزارش از تهمینه مفیدی، یاسمن آریانی و منیره عربشاهی، صبا کردافشاری و راحله احمدی و عالیه مطلب زاده نام برده شده و همچنین به افرادی اشاره شده است که در خطر اجرای حکم و زندانی شدن هستند: ناهید شقاقی، اکرم نصیریان، مریم محمدی، اسرین درکاله، رها (راحله) عسکری زاده، نجمه واحدی، هدی عمید و آتسا احمدآئی رفسنجانی.

گفتنی‌ست در سال گذشته و سال جاری زنان فعال در حوزه‌های دیگر هم از آسیب و آزار قوه قضاییه جمهوری اسلامی در امان نمانده‌اند و نام کنشگران و فعالان مدنی زن همچنان با احضار، بازداشت، زندان و تهدید نهادهای امنیتی گره خورد اما فعالان این حوزه با وجود تمام فشارها و آزار و اذیت‌های سیستماتیک، به رسانه‌ای کردن اخبار مربوط به نقض حقوق زنان ادامه دادند.

در یکی از آخرین احکام صادر و اجرا شده برای فعالان زن در ایران، زارا (زهرا) محمدی، مدرس زبان کُردی، با رد درخواست اعاده دادرسی برای تحمل پنج سال حبس راهی کانون اصلاح و تربیت سنندج شد. این عضو انجمن فرهنگی-اجتماعی «نوژین»، روز شنبه ۱۸ دی ۱۴۰۰ خود را به کانون اصلاح و تربیت سنندج معرفی کرد. 

■بیشتر بخوانید: با رد درخواست اعاده دادرسی، حکم پنج سال زندان زهرا محمدی به اجرای احکام ارسال شد

اما بر اساس گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در ایران، نهادهای امنیتی در طول سال گذشته هفت تن از زنان فعال مدنی را به دلایل مربوط به فعالیت در حوزه حقوق زنان بازداشت کرده است. دست‌کم چهار تن از فعالان هم به ۲۸۲ ماه حبس محکوم شده‌اند.

زمانه برای بررسی موضوع «زندانی شدن زنان»، روز هشتم مارس/ ۱۷ اسفند، از ساعت ۲۱:۳۰ به وقت ایران در اینستاگرام خود (لایو اینستاگرام)، عوامل و ریشه‌های زندانی شدن زنان را بررسی می‌کند و در گفت‌وگو با نرگس محمدی و آتنا دائمی، به نقش قانون، حکومت و جامعه می‌پردازد.