نتیجه انتخابات لبنان: بن‌بست سیاسی و تشدید رقابت میان ایران و عربستان

شامگاه روز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت/ ۱۷ مه نتایج نهایی انتخابات پارلمانی لبنان اعلام شد. براساس اعلام وزارت کشور لبنان اکنون تکلیف ۱۲۸ کرسی پارلمان آینده لبنان روشن شده است و آنچه به صورت خلاصه در مورد تبعات سیاسی این انتخابات می‌توان پیش‌بینی کرد، افزوده‌شدن گره‌های بیشتر برای تشکیل دولتی باثبات در این کشور بحران زده است.

هر جریان سیاسی برای آنکه دست بالاتری در انتخاب اعضای کابینه و نخست‌وزیر داشته باشد نیاز به داشتن ۶۵ کرسی پارلمان دارد. اکنون دو جناح رقیب یعنی حزب‌الله و متحدان و در سمت مقابل قوای لبنانی و متحدان به این اکثریت دست نیافته‌اند. به بیان ساده‌تر در رقابت نیابتی عربستان و ایران در لبنان، نه جریان سیاسی وابسته به ایران اکثریت نسبی را به دست آورد و نه جریان وابسته به عربستان سعودی.

اما با ملاک قرار دادن نتیجه آخرین انتخابات پارلمانی پیش از آن که در سال ۲۰۱۸ انجام شد و مقایسه آن با نتایج انتخابات اخیر می‌توان گفت که جناح حزب‌الله با کاهش قابل تامل شمار کرسی‌ها در پارلمان روبه رو شده است و جناح وابسته به عربستان هم خود را به سطح توازن با حزب‌الله رسانده و هم اکثریت مسیحی پارلمان را از دست جناح نزدیک به ایران خارج کرده است.

خبرگزاری‌های بین‌المللی و روزنامه‌های لبنان در مورد اینکه ترکیب نهایی پارلمان به صورت دقیق چه توازنی میان ایران و عربستان ایجاد می‌کند، آمار متفاوتی ارائه کرده‌اند. دلیل آن این است که ائتلافی از نیروها با شعار اصلاحات و مقابله با فساد سیاستمداران سنتی این کشور کرسی‌هایی را در پارلمان به دست آورده‌اند که لغزیدن آن‌ها به سمت هر کدام از دو جناح اصلی به شدت تعیین کننده است.

الجزیره، تعداد کرسی‌های جناح حزب‌الله و حامیانش را ۵۸ و رویترز ۶۲ اعلام کرده است. هر کدام از این دو عدد درست باشد، حزب‌الله و حامیانش که پیش‌تر ۷۱ کرسی در اختیار داشتند، متحمل شکست شده‌اند و اکثریت لازم (بیش از ۶۵ کرسی) را از دست داده‌اند.

جنبش میهن‌پرستان آزاد یا حزب مسیحی میشل عون که ننزدیک به ایران و حزب‌الله بود ۱۸ کرسی به دست آورد در حالی که رقیب آن، یعنی جریان فقوای لبنانی سمیر جعجع که وابسته به عربستان است ۲۰ کرسی در مجلس آینده خواهد داشت. به این ترتیب برای نخستین بار از سال ۲۰۰۵، جریان میشل عون در مجلس لبنان به عنوان بزرگترین فراکسیون مسیحی شناخته نمی‌شود و این جریان مسیحی سمیر جعجع است که بعد از سال‌ها می‌ةواند مدعی شود که رهبری مسیحیان در پارلمان را در اختیار دارد.  

دیگر متحدان کلیدی حزب الله، مانند طلال ارسلان، رهبر دروزی ها و فیصل کرمه از سنی‌های حامی حزب‌الله، نیز کرسی‌های خود را به نامزدهای تازه‌کار اصلاح‌طلب واگذار کردند. .

علاوه بر این، در رویدادی مهم، در جنوب لبنان، دو نماینده راهی مجلس شده‌اند که مخالف حزب‌الله هستند. جنوب لبنان پایگاه قدرت بلامنازع حزب‌الله است و این برای نخستین بار در دو دهه گذشته است که مخالفان حزب‌الله در این منطقه نماینده خواهند داشت.

به روایت الجزیره، تعداد نمایندگان مستقل یا اصلاح طلب ۱۶ و به روایت رویترز ۲۲ نفر خواهد بود. در انتخابات پیشین تعداد کرسی‌های این جریان ۱۵ عدد بود که نشان می‌دهد گرایش به ضدیت با سیاستمداران سنتی در لبنان گسترش بیشتری یافته است.

برای اولین بار در چند دهه گذشته، انتخابات بدون مشارکت بزرگترین حزب سنی کشور، یعنی جنبش مستقبل برگزار شد.

سعد حریری، نخست وزیر سابق این کشور، اوایل سال جاری میلادی از سیاست کناره گیری و انتخابات پارلمانی را تحریم کرد. برخی از حامیان او تحریم را تأیید کردند، در حالی که برخی از متحدان او برای شرکت در انتخابات حزب را ترک کردند.

تحلیلگران و برخی از متحدان حریری هراس داشتند که خلاء سیاسی ناشی از کناره‌گیری حریری به متحدان حزب‌الله اجازه دهد تا نفوذ خود را در بیروت، صیدا، طرابلس و سایر حوزه‌های انتخابیه کلیدی گسترش دهند. با این حال، در ناحیه دوم بیروت، پایگاه اصلی انتخاباتی حریری، سه کاندیدای این جریان شکست خوردند.

ابراهیم منیمه، چهره‌ای مستقل که با بیشترین آرا، کرسی سنی‌ها را در منطقه بیروت به دست آورد، معتقد است که مردم خواهان شیوه جدید حکمرانی هستند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، برگزاری این انتخابات را به بحران‌زده‌ترین کشور خاورمیانه تبریک گفت.

گوترش در بیانیه‌ای گفت: «علی‌رغم شرایط چالش‌برانگیز، مقامات تعهد خود را برای پایبندی به قانون اساسی و احترام به سنت‌های دموکراتیک لبنان نشان دادند.»

پارلمان جدید این کشور اکنون باید دولت و نخست‌وزیر جدید را تعیین کند. پارلمانی که توازن نیروها در آن شکننده‌تر از پارلمان پییشین شده است و این احتمال وجود دارد که گره سیاست در این کشور بیش از پیش کور شود. دولت آینده لبنان یک ماموریت فوری دارد: از سرگیری مذاکرات با صندوق بین المللی پول برای تمدید مهلت بازپرداخت دیون و گرفتن وام جدید. صندوق بین‌المللی پول هم مانند گذشته شروطش در مذاکره روشن است: دولت باید یارانه‌ها را حذف کند و به تغییرات مورد نظر ما تن دهد.

پارلمان آینده احتمالا با ریاست نبیه بری رهبر جنبش امل کارش را آغاز می‌کند. بری در ۳۰ سال گذشته این سمت را بر عهده داشته و احتمالا تغییری در جایگاهش ایجاد نخواهد شد. اما موضوع مهم انتخاب رئیس‌جمهور در مهرماه آتی است که ممکن است به خداحافظی میشل عون با کرسی سیاسی‌اش همراه باشد.

هم‌اکنون بیش از سه چهارم جمعیت لبنان در فقر زندگی می‌کنند و میزان مشارکت در این انتخابات حدود ۴۱ درصد بوده است. بخش بزرگی از جمعیت لبنان در این فرایندهای سیاسی نماینده‌ای ندارند و عملا اکثریت جمعیت هم به فرایندهای سیاسی مرسوم پشت کرده‌اند.

اما همین انتخابات بی‌رمق یک حاشیه دیگر هم داشته است. ناظران لبنانی انتخابات از «انجمن لبنان برای انتخابات دموکراتیک» که یک سازمان غیردولتی است می گوید حداقل ۳۶۰۰ تخلف انتخاباتی را ثبت کرده است. این سازمان غیردولتی می‌گوید احزاب سیاسی که بیشتر متعلق به حزب‌الله و امل هستند، به ناظران آنها حمله کرده و آنها را تهدید کرده‌اند.

گیورگی هولونی، ناظر ارشد اتحادیه اروپا هم روز سه‌شنبه گفت که انتخابات تحت الشعاع شیوه‌های گسترده خرید رأی، فریب و فساد قرار داشت.

پارلمان لبنان با ۱۲۸ کرسی بین فرقه‌های متعدد مسلمان و مسیحی لبنان تقسیم شده است. سیستم تقسیم قدرت فرقه‌ای این کشور که بر اساس پیمان طایف در دهه ۹۰ و پس از جنگ داخلی ایجاد شد حکم می‌کند که رئیس جمهور یک مسیحی مارونی، نخست وزیر یک مسلمان سنی و رئیس مجلس یک مسلمان شیعه باشد.