«نقشه غایبین»: بازنمایی سمبلیک مبارزین سیاسی دهه ۶۰ در فضاهای شهری

شیوه سازماندهی فضاهای شهری در جمهوری اسلامی، صورتی از خشونت تخریب‌گری‌ است که حافظه‌های چند لایه فضا را در سایه پنهان می‌کند. یکی از این حافظه‌ها متعلق به انقلاب ۵۷ و نیروهای سیاسی کثرت‌گرایش است، دیگری حافظه آنتاگونیست (رقیب) دهه ۶۰ است.

تهران در سال‌های دهه شصت، در حالی که محل بازگشت پیکرهای شهدای جنگ ایران و عراق بود، به طور دائم موشک باران می‌شد. تهرانِ آن سال‌ها همچنین صحنه جنایت‌‌های سیاسی بود. فضاهای عمومی شهر شاهد سرکوب خونین مبارزین سیاسی جوانی بودند که نظم متحجرانه قدرت سیاسی جدید را بر نمی‌تابیدند، قدرتی که در تدارک سلطه‌ای تمام‌عیار بر همگان بود. مخالفین جوان علیه رژیمی مبارزه می‌کردند که به قدرت رسیدنش را مدیون جنبش اعتراضی همین جوانان در بهمن ۵۷ بود. تهران دهه شصت مرکز خشونت‌های دولتی بود، شهر دستگیری‌ها، شهر شکنجه، قتل سیاسی و مخفیگاهی پرمخاطره برای جوانان انقلابی.

بهار مجدزاده به منظور بازنمایی تغییرها و شیوه سازماندهی فضاهای شهری در جمهوری اسلامی، وب‌سایتی به نام «نقشه غایبین» طراحی کرده که صورت مجازی یک چیدمان نقشه‌نگارانه است.

شرکت‌کنندگان نقشه غایبین از میان آن دسته از مبارزینی هستند که توانستند از آن خیابان‌های مرگ‌آور، به امید بازگشت و برای ادامه مبارزه یا نجات جان خود بگریزند ولی تاکنون بازنگشتند. پانزده پناهنده سیاسی ایرانی، پراکنده در نقاط مختلف جهان، که تبعید ناگریز آن‌ها ریشه در سرکوب‌های سیاسی یا تخریب سیاسی ایران پسا انقلاب، یعنی بین سال‌های ۵۷ و ۶۷ دارد در تهیه این نقشه مشارکت کردند. هر صدا خاطره، اندیشه، تحلیل یا واقعه‌ای را روایت می‌کند که با مکان خاصی در تهران مرتبط است. این نقشه‌نگاری در حالی که می‌کوشد ردپای غایبین شهر را دوباره ترسیم کند، بی‌طرفی‌ای را که نقشه در مورد بلایای سیاسی مدعی آن است، به چالش می‌کشد.

نقشه غایبین که یک پروژه باز است را می‌توان همچون یک مقاومت سمبلیک در برابر قدرت سیاسی نقشه موجود دید.

بهار مجدزاده، هنرمند-محقق ایرانی است که بین پاریس و مارسی زندگی و کار می‌کند. او تز دکترایش را، سال ۲۰۱۹ در رشته هنر (تحقیق و آفرینش) در دانشگاه پاریس یک پانتئون-سوربون به پایان رساند و اکنون استاد و محقق موقت در دانشگاه اکس مارسی در جنوب فرانسه است.

زمانه به مناسبت رونمایی از وب سایت نقشه غایبین در وبیناری با حضور بهار مجدزاده، طراح پروژه و منیره برادران، نویسنده و زندانی سیاسی سابق به زمینه‌های نظری، تاریخی، مفهومی و هنری این وب سایت پرداخت.

مشاهده این وبینار: