نگاه امنیتی به فعالیتِ فعالان فرهنگی کردستان

«حساسیت بسیاری به فرهنگ و ادبیات کُردی در ایران وجود دارد. برای برگزاری هر برنامه‌ای باید مجوز دولتی داشته باشیم. حتی بعد از برگزاری باید به دستگاه‌های امنیتی پاسخگو باشیم. مثلاَ برای برگزاری یک شب شعر ده‌ها اما و اگر می‌آورند. شعرها قبل از ارائه در شب شعر، توسط ارگان‌های مربوطه باید تائید شوند، وگرنه هم برای ما و هم برای شاعر مشکل‌ساز می‌شود. نمی‌شود هیچ فعالیت فرهنگی در ایران را بدون داشتن مجوز انجام داد. حتی خیلی وقت‌ها با وجود مجوز هم دردسرآفرین است.»

«چند سال پیش می‌خواستیم سمیناری برای شعر کُردی برگزار کنیم. باوجود داشتن مجوز، اسم همه سخنران‌ها را خواستن و برایشان استعلام گرفتن. متاسفانه با تعدادی از آنها موافقت نکردند، ما هم مجبور شدیم سمینار را برگزار نکنیم. نمی‌دانم چطوری استعلام می‌گیرند. مثلاً چند نفر از سخنران‌های که برای سمینار ما توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تائید نشداند، در شهر و برنامه‌ای دیگر سخنرانی داشتن. اصلاً مشخص نیست چه ارگان و دستگاهی باید این افراد را تائید کند. تنها در استان کُردستان نیست که این مشکلات وجود دارد. در شهرهای دیگر هم است. مثلاً چند سال پیش در شهر اشنویه (آذربایجان غربی) جشنواره برای نقد ادبی رمان و داستان کوتاه برگزار شد، اما دقیقاً در روز اختتامیه، اطلاعات سپاه سالن برگزاری را قرق کرد و در و دیوار آن را پر کرده بود از عکس‌های به قول خودشان معاندان نظام. برگزارکنندگان مجبور شدن بدون اینکه رسماً بهشان ابلاغ شود جشنواره را لغو کنند.»

«جشنواره‌های که مثال آوردی توسط اداره ارشاد و فرهنگ اسلامی برگزار می‌شوند نه انجمن‌های مردم نهاد، که حتی آنها هم چون درباره فرهنگ کردستان است با هزار و یک اما و اگر روبرو هستند. مثلاَ جشنواره که امسال برایش فراخوان داده‌اند دو سه سال آینده برگزار می‌شود! از طرف دیگر، ارشاد اسلامی تا یک جشنواره ادبی و هنری برگزار می‌کند، ده‌ها جشنواره مذهبی و عاشورایی با بودجه‌های کلان برپا می‌کند. انجمن‌های ادبی، که جزء تشکل‌های غیردولتی محسوب می‌شوند هیچ بودجه برای فعالیت ندارند. اگر برنامه‌ای برگزار می‌کنیم هزینه‌اش را مردم و اعضای انجمن تامین می‌کنند، یا سخنران‌ها و شرکت‌کننده‌ها هزینه دریافت نمی‌کنند. مشکل امنیتی تنها بخشی از موانع کار فرهنگی در کُردستان است. نبود پشتوانه اقتصادی رمق فعالیت را می‌گیرد. خیلی سخت است این همه هزینه و انرژی برای فعالیتی صرف کنی که جز بدبختی چیزی ندارد.»

«تشکل‌های مردم‌نهاد به دلیل کم‌کاری‌های دولت به وجود می‌آیند و تلاش می‌کنند جایی را که دولت بدان توجه چندانی ندارد را پر کنند. حکومت اسلامی از ابتدا با فرهنگ اقوام ایرانی مشکل داشته است و فقط آن قسمت از فرهنگ کُردستان را قبول دارد که یا در کنترل و نظارت خودش است، یا حس می‌کند تهدیدی برایش ندارد. اما با وجود فشارها، فعالان فرهنگی کُرد این مشکلات را به جان می‌خرند و از مطالبه‌گری خود دست نمی‌کشند. من معتقدم از بین رفتن فرهنگ، از بین رفتن ملت است. همه ما که در این زمینه فعالیت می‌کنیم به چنین چیزی معتقدیم. بازداشت و زندانی تعدادی از افراد، قابل قبول‌تر از بین رفتنِ فرهنگ است. اگر تلاش تشکل‌های فرهنگی کردستان، یا افرادی که بدون لازم دانستن مجوز و به شکل زیرزمینی، مثلاَ در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند، نبود، بدون شک حکومت اسلامی چیزی از فرهنگ کُردی باقی نمی‌گذاشت. خوشبختانه مردم به سازمان‌های مردم نهاد بیشتر از شعارهای دولت اعتماد دارند و همین انگیزه برای ما کافی ست که کارمان را از هر طریقی انجام دهیم.»

 « هر فعالیتی در کردستان، به راحتی توسط دولت امنیتی می‌شود. شما چه درباره ادبیات صحبت کنی، چه در مورد محیط زیست، کودکان کار و یا خودکشی و... فوراً توسط نهادهای امنیتی به ضدیت با نظام و اقدام علیه امنیت ملی تعبیر می‌شود. بدون شک این نگاه می‌خواهد کل فعالیت فرهنگی و مدنی در کردستان را متوقف کند تا از طرفی نشان دهد در کردستان هیچ اعتراضی به سیاست‌های حکومت و دولت وجود ندارد، و از سوی دیگر بدون مزاحم بیشترین تحریف و تخریب این فرهنگ را داشته باشد. از ما می‌خواهند مجوز فعالیت بگیریم، اما با وجود داشتن مجوز هزار مانع را روبرویمان علم می‌کنند. فعالیت فرهنگی نزد حکومت اسلامی ایران یعنی هرچیزی که آنها بخواهند، نه چیزی که مردم یا نخبه‌گان فرهنگی حس می‌کنند.»  

« هیچ فعالیتی در کردستان و در ایران وجود ندارد که کاملاً از دولت مستقل باشد. در بیشتر کشورهای جهان سمن‌ها مستقل از دولت‌ها عمل می‌کنند و دولت‌ها تنها ناظر فعالیت آنها هستند. اما در ایران از اخذ مجوز گرفته تا حوزه و شیوه فعالیت توسط نهادهای امنیتی نظارت می‌شود. در واقع با ده‌ها ماده و تبصر و صدها مانع سیاسی، فعالیت سمن‌ها به راهی کشیده می‌شود که دولت می‌خواهد نه اعضای مردمی آنها.»

«بیشتر مجوزها به حوزه‌های چون فعالیت مذهبی و خیریه‌ها یا حوزه‌های که حساسیتی کمتری دارد داده شده‌اند. افزایش آماری که مشاهده می‌کنید به همین دلیل است که عرض کردم. اما مجوز فعالیت در زمینه‌های فرهنگی به مراتب سخت‌تر است. حوزه فرهنگ در کردستان همیشه حساسیتی بالای داشته است. اعضایی که در این زمینه کار می‌کنند عموماً نویسنده‌ها و قلم‌ به‌دستان کردستان هستند و دغدغه‌های هویتی دارند، از زبان مادری گرفته تا ادبیات و فرهنگ کُردی. حکومت حساسیت ویژه به این حوزه نشان می‌دهد. به همین دلیل بیشتر مواقع استعلامی که برای اخذ مجوز صورت می‌گیرد با مخالفت روبرو می‌شود. متاسفانه از دید دستگاه‌های امنیتی بیشتر قلم‌ به‌دستان کُرد مشکل امنیتی دارند. تعداد زیادی از آنها یا تجربه بازداشت و زندان را دارند یا حداقل چند بار برای بازجویی به یکی از ارگان‌ها فراخوانده شده‌اند و به قول آنها صلاحیت عمومی لازم را ندارند.»

«متاسفانه نه تنها در پیش‌نویس جدید قانون تشکل‌های اجتماعی، بلکه در بیشتر ماده‌های قانون اساسی هم، تشخیص فعالیت ضد انقلابی یا ضربه به استقلال کشور، در نهادهای امنیتی -وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه- صورت می‌گیرد. این کار را برای ما خیلی دشوار کرده است. به عنوان نمونه در متن قانون از آموزش زبان‌های محلی گفته شده است اما بارها با بازداشت و زندانی مدرسان و فعالان این حوزه روبرو می‌شویم. دستگاه‌های امنیتی در ایران تعیین می‌کنند چه چیزی قانونی و چه چیزی غیرقانونی است، نه متن قانون اساسی! خیلی وقت‌ها مثلاً از فرمانداری برای برگزاری برنامه‌ای مجوز می‌گیریم ولی وزارت اطلاعات مانع برگزاری می‌شود. یا پیش آمده با داشتن مجوز هم توسط یکی از نهادهای امنیتی بازخواست شده‌ایم و برایمان پرونده سازی کرده‌اند. این ربطی به آیین‌نامه جدید ندارد، همیشه اینطور بوده است.»