گزارش رخدادها − یک جمعه‌ی خشم دیگر در بلوچستان

همانند هفته‌های قبل معترضان در ظهر، پس از نمازجمعه در چند شهر استان سیستان و بلوچستان به خیابان آمدند. عبدالحمید اسماعیل‌زهی، امام جمعه زاهدان در پایان سخنانش از مردم خواست «اعتراض مسالمت آمیز برگزار شود».

مخاطب این جمله او نیروهای امنیتی و نظامی بودند که طی روزهای گذشته معترضان را «تجزیه طلب» و «آشوبگر» خوانده و در جمعه‌های پیشین به روی مردم آتش گشوده بودند. منابع نزدیک به فعالان بلوچ قتل دست‌کم ۱۳۲ نفر به دست ماموران امنیتی در اعتراضات بلوچستان گزارش کرده‌اند.

در شامگاه ۱۹ آبان و صبح ۲۰ آبان منابع نزدیک به فعالان بلوچ از اعزام نیروی امنیتی و نظامی به زاهدان خبر دادند. فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران صبح جمعه ۲۰ آبان در جمع گروهی که خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) آنان را «علما و ریش‌سفیدان شیعه و سنی» خواند، معترضان را «برهم‌زنندگان امنیت ملی» نامید و تهدید کرد «به شدت با برهم‌زنندگان امنیت مردم برخورد خواهد کرد».

پاکپور همچنین خطاب به «علمای شیعه و سنی» و «سران طوایف» گفت: «نباید اجازه مخدوش شدن چهره استان را بدهند». سران برخی از طوایف در بلوچستان بخشی از نیروی سرکوب به شمار می‌روند. در سال‌های گذشته سپاه پاسداران در طرح هایی که عناوینی چون «امنیت مردم محور» و «مشارکت سران طوایف در تأمین امنیت» را بر آن‌ها گذاشته است، بخشی از طوایف را مسلح و به ناامنی و درگیری میان طوایف در بلوچستان دامن زده است. کنشگران مدنی و سیاسی بلوچ سیاست حکومت در مسلح کردن برخی طوایف را مزدورپروری خوانده بودند.

فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران هم در سخنانش بار دیگر «سران طوایف» و آنچه را که «بسیجیان بومی» نامید خطاب قرار داد و گفت: «مخاطب ما برای تامین امنیت منطقه بسیجیان بومی و سران طوایف هستند، سران طوایف می‌توانند عامل وحدت در سیستان و بلوچستان باشند.»

معترضان اما در سراوان، زاهدان، خاش، چابهار، ایرانشهر، راسک و پیشین به خیابان آمدند. در برخی شهرها ماموران حکومتی با شلیک گاز اشک‌آور و گلوله‌های ساچمه‌ای شماری از معترضان را مجروح کردند.

زاهدان

در زاهدان معترضان پس از پایان نمازجمعه به خیابان آمدند. در ویدئوهای منتشر شده از این شهر جمع کثیری از معترضان در مقابل محل برگزاری نمازجمعه دیده می‌شوند که شعار می‌دهند: «امسال سال خونه، سیدعلی سرنگونه». معترضان در مسیر راهپیمایی هم شعار دادند: «لعنت بر خمینی».

«بسیجی سپاهی داعش ما شمایی» و «مرگ بر دیکتاتور» از دیگر شعارهای معترضان خشمگین در زاهدان بود که در طول مسیر تصویر علی خامنه‌ای را از معابر عمومی کندند و زیرپا لگدکوب کردند.

معترضان در زاهدان کاغذهایی به همراه داشتند که بر آنها از جمله نام خدانور لجه‌ای (لجعی)، از اعدام‌شدگان بلوچستان نوشته شده بود.

در اعتراضات شهرهای مختلف در بلوچستان، آنگونه که از تصاویر پیدا است، زنان غایب هستند و شعار "زن، زندگی، آزادی" کمتر شنیده می‌شود یا اصلا شنیده نمی‌شود. این بار در زاهدان یک تصویر از معترضی که "زن، زندگی، آزادی" را بر کاغدی نوشته بود، منتشر شد.

ماموران امنیتی که پیشتر در هشتم مهر، ششم آبان و ۱۳ آبان معترضان را در زاهدان و خاش به ضرب گلوله کشته بودند، این بار تا زمان تنظیم این گزارش از شلیک مرگ‌آور خودداری کردند. ۱۸ آبان همزمان با چهلم کشته‌شدگان جمعه خونین در زاهدان رسانه‌های حکومتی ایران از تغییر فرمانده نیروی انتظامی این شهر خبر دادند. بر پایه این گزارش احمد طاهری، فرمانده نیروی انتظامی زاهدان در روز ۱۸ آبان برکنار و محمد قنبری جایگزین او شد.

نماینده علی خامنه ای در زاهدان در نماز جمعه شیعیان این شهر بدون این‌ که در باره برکناری نیروی انتظامی سخنی بگوید از «دستور و هماهنگی با دفتر رهبر جمهوری اسلامی» و «تشکیل جلسه شورای عالی امنیت ملی» خبر داد و ادعا کرد «تصمیماتی گرفته شد که در حال اجرا است».

او در باره جزئیات این تصمیم‌ها توضیحی نداد و در ادامه معترضان را افرادی خواند که به گفته او «در برابر انقلاب و برکات الهی ناسپاسی می‌کنند و آب به آسیاب دشمن می ریزند».

مصطفی محامی بدون اینکه نامی از عبدالحمید اسماعیل‌زهی که پیشتر خواستار برگزاری رفراندوم شده بود، ببرد، گفت: «در نظامی که هر ساله انتخابات دارد، موضوع رفراندوم چیزی جزء خواست دشمن نیست.».

اگرچه نماینده خامنه‌ای در زاهدان نامی از عبدالحمید نبرد اما محمدتقی نقدعلی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی بدون اینکه در باره خشونت ماموران حکومتی سخنی بگوید، عبدالحمید اسماعیل‌زهی را «مسئول خون‌های ریخته شده» دانست و گفت که نظام «باید از او بازخواست کند».

شعله خشم تا پیشین رفت

دامنه اعتراضات همانند هفته‌های قبل به خاش، سراوان، ایرانشهر، راسک و چابهار هم کشیده شد. همچنین شهر پیشین با جمعیتی کمتر از ۲۰ هزار نفر هم صحنه اعتراض بود. این نخستین بار از زمان آغاز اعتراضات در بلوچستان است که معترضان در این شهر مرزی که فاصله کوتاهی با مرز پاکستان دارد، به خیابان آمده‌اند.

یک ویدئو از تجمع معترضان در مقابل یک ساختمان که گفته می‌شود پایگاه سپاه پاسداران در پیشین است، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در یک ویدئو دیگر از همین مکان تخریب تابلو بالای در ورودی این ساختمان نمایان است.

در ایرانشهر که معترضان در خیابان شعار دادند مرگ بر سپاهی و مرگ بر خامنه ای، نیروهای امنیتی به سمت معترضان گاز اشک آور و ساچمه شلیک کردند. چند تصویر و ویدئو از معترضانی که به ضرب گلوله های ساچمه ای ماموران حکومتی مجروح شدند در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

"حال وش" که خبرهای بلوچستان را پوشش می‌دهد چند ویدئو از شلیک ماموران حکومتی به سمت معترضان در ایرانشهر منتشر کرد. در این ویدئوها که صدای تیراندازی شنیده می‌شود، معترضان در حال گریز از مسیر تیرهای شلیک شده دیده می‌شوند.

در راسک هم ماموران حکومتی گروهی از معترضان را با شلیک گلوله‌های ساچمه‌ای مجروح کردند. معترضان در راسک «آزاد بلوچستان» را به همراه «مرگ بر خامنه‌ای»، «مرگ بر دیکتاتور» و «تجاوز جنایت، مرگ بر این ولایت» فریاد زدند.

ماموران حکومتی با گاز اشک‌آور و گلوله ساچمه‌ای به معترضان حمله کردند. «رصد بلوچستان» که به جریان‌های مذهبی در این منطقه نزدیک است، گزارش کرد معترضان پس از خشونت ماموران حکومتی به سمت ساختمان فرمانداری رفته و این ساختمان را محاصره کرده‌اند. در یک ویدئو منسوب به ۲۰ آبان در راسک، گروهی از معترضان که به سمت ساختمان فرمانداری سنگ پرتاب می‌کنند، دیده می‌شوند.

یک ویدئو نیز از مسدود کردن جاده راسک به چابهار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در این ویدئو معترضان با آتش زدن لاستیک و چوب دو مسیر رفت و برگشت جاده ارتباطی را بسته‌اند و شعار می‌دهند: «مرگ بر خامنه‌ای».

خاش و چابهار، سراوان

چابهار، شهری که به روایت مسئولان حکومتی بیش از ۷۵ درصد ساکنان آن فقیر هستند و یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های حاشیه‌نشینی در ایران به شمار می‌رود، نقطه آغاز اعتراضات کنونی در بلوچستان است. انتشار خبر تجاوز فرمانده نیروی انتظامی این شهر به یک کودک در شهریور ماه سرآغاز اعتراض در بلوچستان شد.

۲۰ آبان هم به رغم فضای پلیسی شدید و بازداشت بسیاری از فعالان مدنی، از جمله مونا برزهویی در این شهر، معترضان دست در دست یکدیگر به خیابان آمدند

در ویدئوهایی منتشر شده از چابهار حضور پرشمار ماموران امنیتی با خودرو در شهر دیده می‌شود.

بخشی از چابهار به عنوان محدوده منطقه آزاد تجاری و اقتصادی تعیین شده است و چندین شرکت تجاری، کشتیرانی و سرمایه‌گذاری وابسته به نهادهای نظامی و حکومتی در این منطقه مستقر هستند.

معترضان در روستای جکیگور و درپگ در مسیر چابهار به راسک نیز با افروختن آتش جاده را مسدود کردند. در ویدئوهای منتشر شده که صدای راوی زمان را ۲۰ آبان و مکان را روستای جکیگور اعلام می‌کند، شعله‌های آتش و دود دیده می‌شود.

خاش هم که یک جمعه خونین را پشت سر گذاشته بود، صحنه اعتراض گسترده بود. ۱۳ آبان، یعنی یک هفته قبل ماموران امنیتی در خاش معترضان را با سلاح‌هایی که معین‌الدین سعیدی، نماینده مجلس «مرگبار» بودن آنها را تایید کرد، دستکم ۱۸ تن را کشتند.

معترضان در خاش تابلوی خیابانی که بر آن نام قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس نوشته شده بود را کندند و لگدکوب کردند. تصاویری نیز از معترضانی که به به ضرب گلوله‌های ساچمه‌ای نیروهای امنیتی در این شهر زخمی شده بودند، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

در سراوان هم معترضان با افروختن آتش خیابان را مسدود کردند. سراوان یکی از فقیرترین شهرهای ایران است. کشتار سوختبران در این شهر در اسفند ۱۳۹۹ سرآغاز اعتراضات چند روزه در این شهر شده بود.

اعتراضات در شهرهای مختلف بلوچستان تا عصر ادامه داشت.