برای خاموش کردن نوای موسیقی، هنرمندان را در بند کرده‌اند

با اوج‌گیری اعتراضات سراسری در ایران، روند دستگیری‌های حکومت شتابی گسترده یافته است و دستگیری اهالی هنر و فرهنگ از نویسندگان و شاعران گرفته تا هنرمندان تمام شاخه‌های هنری را دربرگرفته است؛ اهالی سینما، عکاس‌ها، گرافیست‌ها و اهالی تئاتر و سرانجام خوانندگان، موزیسین‌ها و نوازندگان. و این همه جداست از دستگیری‌های گسترده‌ی معترضان صنفی، فعالان مدنی و سیاسی و روزنامه‌نگاران و دانشجویان. از آنجا که در غیاب مطبوعات آزاد و خبررسانی شفاف امکان دسترسی به تمام نام‌های دربند شده‌ی اهالی موسیقی ممکن نیست، سعی کرده‌ایم تا آنجا که اطلاع یافته‌ایم، به بررسی مرور فعالیت‌های هنری این هنرمندان و چگونگی دستگیری و آخرین اطلاع از وضعیت آنان بپردازیم:

۱- محمود میرزایی:

آهنگساز، تنظیم‌کننده، سولیست، باریتون، نوازنده پیانو و رهبر ارکستر. موسیقی را از ۱۲ سالگی و با فراگیری مقدمات تئوری و هارمونی آغاز کرد. در ۱۴ سالگی به نوازندگی پیانو روی آورد و هم زمان با ورود به گروه کر خانه فرهنگ سلمان، نزد زنده یاد حامد مهاجر، سلفژ، هارمونی، کنترپوان، فرم و ارکستراسیون را در مدتی کمتر از دو سال فراگرفت. او در گروه کر کنسرواتوار فعلی تهران، گروه کر صدا و سیما، گروه کر دانشگاه علم و صنعت و گروه کر ارکستر سمفونیک تهران فعالیت کرده است. از سال ۸۰ به مدت دو سال رهبری گروه کر خانه فرهنگ سلمان و در سال ۸۴ مدتی رهبری گروه فرهنگسرای بهمن را عهده‌دار بوده است. سال بعد از آن، گروه مهرگان را بنا نهاد که بعدها به آناهید تغییر نام داد و مدت چهار سال با این گروه به عنوان رهبر، پیانیست و آهنگساز همکاری داشت. محمود میرزایی رهبری ارکستر زهی بانوان مهرنوا را برعهده داشته است و بیش از هفده سال است که در کنار کار رهبری، به آهنگسازی مشغول است. شاخص‌ترین قطعات او برای ارکستر سمفونیک نوشته شده ولی آثارش طیف وسیعی از ژانرها از جمله کلاسیک، پاپ، الکترونیک، موسیقی اصیل ایرانی و موسیقی ملی را شامل می‌شود. مدتی دستیار استاد مجید درخشانی در زمینه تنظیم، اجرا و ضبط آثار ایشان بوده است. به علاوه با استاد محمد سریر، به عنوان دستیار در زمینه تنظیم و بازنویسی آثار همکاری داشته است.

محمود میرزایی در نیمه‌ی مهر در خانه‌اش دستگیر شد. او تنها زندگی می‌کرد و خبر بازداشتش از طریق همسایه‌ها مشخص شد. خبرگزاری هرانا به نقل از منبع نزدیکی گفته است: «ما از طریق همسایه‌ها پی بردیم که او را بازداشت کرده‌اند و علیرغم وعده مسئولان مبنی بر آزادی به قید وثیقه هنوز آزاد نشده است.» محمود میرزایی از امضاکنندگان «بیانیه جمعی از موسیقی‌دانان مستقل ایران در همبستگی با جنبش آزادی خواهی ایران» است که هشتم مهر ماه منتشر شد. به گزارش بی بی سی، آزاده بالاش، ‌ نوازنده و استاد پیانو اتریش دراینستاگرام خود نوشت: «طبق گزارش‌های رسیده محمود میرزایی، خواننده و رهبر ارکستر زندانی در شرایط بسیار بد جسمی و روحی به سر می‌برد.» خانم بالاش گفته است: «که آقای میرزایی نیمه شب ۱۲ مهرماه، ‌ و بعد از اینکه ماموران در خانه او را با دیلم باز کردند و وارد خانه شدند در خانه خود بازداشت شده و در طول این مدت به دلیل شرایط بسیار سخت زندان فشافویه، چندین بار به بیماری‌های مختلفی مبتلا شده است. خانم بالاش درباره وضعیت این هنرمند نوشته: «سرفه‌های ‌دردناک، به دلیل شکستگی دنده و عدم دسترسی به امکانات پزشکی حداقلی شرایط را برای این هنرمند زندانی غیرقابل تحمل کرده است.»

با وجود وعده آزادی به قید وثیقه ۵۰۰ میلیونی هنوز آزادی او صورت نگرفته است. او پسر یکی از شهدای دوران جنگ، شهید علی میرزایی برونده، است.

خانه‌ی موسیقی ایران درخواست کرده‌ که اگر کسی از بازداشت شدن هنرمندی اطلاع دارد، این نهاد را در جریان بگذارد تا پیگیری لازم برای آزادی آنها صورت گیرد.

آثار تصنیفی محمود میرزایی در دسته ارکسترال، مجلسی بسیار زیاد است که برخی از آن عبارت است از:

۲- عماد قویدل:

عماد قویدل که در چهارم آبان در رشت بازداشت شده بود، در پستی اینستاگرامی از آزادی خود با قید وثیقه خبر داد و گفت در بازداشت مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. او در همین پست خطاب به جمهوری اسلامی نوشت که: «این فرمانی که می‌روید به دره می‌رود نه قله.»

عماد قویدل، خواننده‌ی رپ، با مضامین سیاسی اجتماعی، متولد سال ۶۷ و اهل رشت است. در خانواده‌ای اهل موسیقی بزرگ شد و موسیقی را از سه تار شروع کرد و بعد به نوازندگی گیتار روی آورد و سپس به سرودن اشعار سیاسی اجتماعی روی آورد و در رپ‌خوانی‌هایش ترانه‌های خود را می‌خواند. او کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی در رشته‌ی ژنتیک دام و طیور است. اولین ترانه‌ی او به نام «راننده تاکسی» مخاطبین زیادی را به خود جلب کرد. از دیگر آهنگ‌های او می‌توان به ترانه «رشت انزلی» اشاره کرد.

۳-توماج صالحی:

خواننده رپ اعتراضی، با ترانه‌های معروف «سوراخ موش»، «ترکمنچای»، «بازمانده» و «نرمال» مطرح شد. در اغلب این ترانه‌ها، سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی را هدف گرفته است و به خاطر آنها چندین بار بازدداشت شده است.

توماج صالحی به کار فلزکاری در کارگاه مشغول است و اولین بار شهریور ۱۴۰۰ در خانه‌اش در اصفهان دستگیر شد که پس از مدتی آزاد شد. او به ۶ ماه زندان و پرداخت جزای نقدی محکوم شده بود که این حکم یک سال به تعویق افتاد. در ۸ آبان ۱۴۰۱ در چهارمحال بختیاری دستگیر شد و خبرگزاری قوه قضاییه مدعی شد که او در سازماندهی آشوب‌های اخیر استان اصفهان و شاهین شهر و دعوت از مردم به اعتراض نقش کلیدی داشته است (نقل به مضمون). پس از دستگیری او ویدئویی منتشر شد که او را با چشمان بسته در حال اعتراف اجباری نشان می‌داد. این ویدئو با مخالفت گروه زیادی از مردم مواجه شد.

بندی از ترانه «میدون جنگ»:

۱۲۶ هنرمند، شاعر، نویسنده، فعال مدنی، فرهنگی و رسانه‌ای با امضای نامه‌ای خواستار آزادی توماج صالحی شده‌اند.

۴-سعید حوالی (حمیدى):

خواننده و نوازنده سنتور است. او متاهل، پدر سه فرزند و ساکن روستای ندافیه شهر ملاثانی است که صبح چهارشنبه در منزلش دستگیر شد و هنوز از محل نگهداری و آخرین وضعیت او و نیز مصادیق اتهاماتی که به او وارد شده است، اطلاعی در دست نیست.

در روز چهارشنبه ۱۸ آبان ماه، سعید حوالی (حمیدى) به همراه علی غزی (فعال فرهنگی)، توسط بازداشت شدند و به مکان نامعلومی منتقل شدند.

۵-سامان یاسین:

سامان صیدی (معروف به سامان یاسین) خواننده رپ اهل کرمانشاه ۲۷ساله است. او گرافیست، ترانه‌‌سرا، آهنگساز و خواننده است و در سبک رپ فارسی و دیس‌لاو در موسیقی کردی و رپ مشغول فعالیت است. سامان یاسین ساکن تهران است و در جریان اعتراضات، روز یکشنبه دهم مهر، در منزل شخصی خود بازداشت شد. درآمد او از راه گرافیک است و از آنجا که ترانه‌هایش مجوز پخش نگرفته است، خواننده‌ای زیرزمینی است. دادگاه او در ۷ آبان‌ماه تشکیل شد که در این دادگاه به محاربه متهم شد. بر اساس اطلاعات موجود سامان یاسین طی دوره بازداشت تحت شکنجه شدید روانی و جسمانی بوده است.

سامان یاسین چندین ترانه اعتراضی کُردی با موضوعاتی نظیر بیکاری و ظلم حاکمیت بر مردم منتشر نموده است و در صفحه اینستاگرام شخصی خود با انتشار چندین پست و استوری از قیام سراسری به قتل حکومتی ژینا امینی حمایت کرده بود. او کار خود را در اواخر دهه ۹۰ شروع کرده است. گفته شده دادگاه او محرمانه بوده و اعلام شده در صورت اعلام خبری توسط خبرگزاریها با آنها برخورد خواهد شد.

برخی از ترانه‌های او در سال ۱۴۰۱، عبارتند از: «غم» «نامداری» «حاجی» و «اتفاقیه»

او از طلایه‌داران جوان سبک‌های تلفیقی موسیقی است.

۶-وحید موسوی:

خواننده‌ی ترانه‌های محلی لرستان، متولد بهمن ۶۸ و اهل لرستان است که در برنامه استعداد‌یابی تلویزیونی به نام «عصر جدید» چهره شد. شغل اصلی او لوله‌کشی است. لرستانی با گذراندن دوره‌ی ردیف‌های موسیقی گام به عرصه‌ی خوانندگی گذاشت که در اول، هنر او چندان مورد توجه قرار نگرفته بود تا اینکه در برنامه‌ی «عصرجدید» استعداد او شناخته شد. او خود را از خانواده‌ای کارگری و فقیرنشین می‌داند که در یادگیری موسیقی با مشکلات زیادی مواجه بوده است.

وحید لرستانی ترانه‌های موسیقی سنتی لرستان مثل «یه شو بی نصف شو بی» و «دسمه بیر» را خوانده است.

او پس از انتشار ویدئویی در صفحه‌ی شخصی اینستاگرامش از اعتراضات مردمی، روز یکشنبه ۸ آبان توسط نیروی انتظامی بازدداشت و سپس با قرار وثیقه آزاد شده است.

۷-رضا عبدالهی پیرعلیلو:

نوازنده ساز باغلاما و مدرس موسیقی در ۲۴ مهرماه در تبریز بازدداشت شد. آموزشگاه موسیقی او «تبریز باغلاما آئوی» نام دارد که پیش از دستگیری در آنجا به تدریس موسیقی مشغول بود. در تفتیش خانه‌اش، مأموران لپتاب، کامپیوتر و موبایلش را ضبط کرده‌اند. هنوز از دلایل بازدداشت، عنوان اتهامی و محل نگهداری او اطلاعی در دست نیست.

۸-کامیار حبیبی:

موزیسین، مولف، مصنف، خواننده‌ی آواز ایرانی، مربی موسیقی کودک، متولد سال ۱۳۵۳ و اهل کرج است. او موسیقی و آواز را زیر نظر استاد سروستانی و مجید روزی‌طلب و مهران روحانی، فرهاد فخرالدینی، و دیگران فراگرفته است. اغلب آهنگ‌های او برای رده سنی کودک و نوجوان است و گاه به سبک سنتی هم پرداخته است. کامیار حبیبی ترانه هم می‌سراید سرا و روی ترانه‌های خود آهنگ ساخته است.

در ادامه سرکوب و بازداشت شهروندان بهایی، روز شنبه ۱۹ شهریور ماه ۱۴۰۱، کامیار حبیبی، در پی یورش ماموران اداره اطلاعات این شهر به منزل شخصی‌اش بازداشت شد. پیش از این نیز در تاریخ ۹ مرداد همین سال، نیروهای امنیتی منزل و محل کار او را تفتیش کردند، لوازم شخصی‌اش را توقیف و محل کارش را پلمپ کردند.

این موزیسین و معلم موسیقی به‌رغم مشکلات پزشکی در بازداشت و بلاتکلیفی در زندان قزلحصار کرج به‌ سر می‌برد. بنا به گفته هرانا: ««پزشک متخصص وی نامه‌ای مبنی بر اینکه آقای حبیبی به بیماری پانیک عصبی مبتلاست و توان تحمل شرایط بازداشت را ندارد، نوشته اما بازپرس مربوطه از پذیرش نامه امتناع کرده است.» هنوز از علت بازدداشت او اطلاعی در دست نیست.

برخی از کارهای او:

۹-حسین صفامنش:

حسین صفامنش خواننده‌ی مشهور اهل کرمانشاه پس از آنکه اعلام کرد به نشانه اعتراض به قتل دولتی ژینا امینی تمامی همکاری‌های خود را با وزارت فرهنگ و ارشاد و صدا و سیمای جمهوری اسلامی قطع کرده است، روز پنج‌شنبه ۱۴ مهر ۱۴۰۱، پس از احضار به اداره اطلاعات تهران بازداشت شد و تاکنون خبری از او در دست نیست. او از طریق تماس با دختر پانزده ساله‌اش خبر بازدداشت خود را داده است.

صفامنش، پیش‌تر، برنامه‌ی کنسرتش در شهر هولیر (اربیل) کردستان عراق را لغو کرده بود و در پستی اینستاگرامی اعلام کرد که: «من حسین صفامنش اعلام می‌کنم تا وقتی که مردم در کف خیابان باشند، استیج برگزاری کنسرت من هم کف خیابان است نه در تالار وحدت، نه در برج میلاد. من با شما هستم مردم.»

حسین صفامنش متولد ۱۳۵۵ است و متأثر اساتیدی از خطه‌ی کردستان همچون حسن زیرک، ماملی، علی مردان، طاهر توفیق، کاک ناصر به خوانندگی روی آورد.

از کارهای او:

۱۰- خبات فدایی:

هنرمند کُرد اهل روستای بوریدر از توابع شهرستان سروآباد و ساکن تهران است که روز چهارم مهرماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. آژانس خبری کردستان، کوردپا، از قول منبع مطلعی گفته است: «این هنرمند طی مدت بازداشت از دسترسی به وکیل و ملاقات با خانواده محروم بوده و تنها چند بار با خانواده‌اش تماس تلفنی داشته است. نیروهای امنیتی خودروی شخصی خبات فدایی را ضبط و شماره حساب بانکی وی و همسرش را مسدود کردند.»

۱۱-شروین حاجی‌پور:

شروین حاجی‌پور، فارغ‌التحصیل رشته اقتصاد، متولد ۱۳۷۶ است. چند روز پس از اعتراضات، ترانه معروف «برای...» را بر اساس توئیت‌های اعتراضی مردم خواند و این ترانه نه تنها تبدیل به صدای جنبش اعتراضی ایران شد که بازتابی گسترده در جهان یافت. متن ترانه، چنان نو، مدرن و همه جهانی است که به راحتی در هر زبانی قابل ترجمه است و به مسائلی اشاره می‌کند که زبان اغلب مردم جهان است هرچند سمت سوی نگاه شروین حاجی‌زاده و توئیت‌هایی که متن این ترانه را ساخته است متوجه مسائل ایران است. مسائلی همچون مشکلات کارگری، پناهندگی، زیست محیطی و زنان و... در کنار حس صدا و شیوه‌ی خوانندگی شروین باعث اقبال عمومی به این ترانه شده است.

شروین حاجی‌پور که در برنامه استعدادیابی «عصر جدید» خیلی زود شناخته و مطرح شد، نگرانی یکی از داوران را برای دردسرساز بودن او در پی داشت.

او در ۷ مهرماه به دلیل انتشار موزیک ویدئوی «برای...» بازداشت شد. با وجود محدودیت و فیلترینگ اینترنت این ترانه در همان روز انتشار تنها در صفحه شخصی او، ۴۰ میلیون بازدید داشت. پس از دستگیری او ابتدا اعلام کردند که بازدداشت نشده است. سپس اعلام کردند که آزاد شده است تا سرانجام در ۱۲ مهرماه با قید وثیقه به طور موقت آزاد شد تا پرونده او مراحل خود را طی کند. اسفندیار منفردزاده در مصاحبه‌ای گفته است: «شروین کار کارستانی کرده برای اینکه انتخاب از این زیباتر نمی‌شود. این هوش بالا و شرف انسانی شروین بود که انفجار ایجاد کرد.» و راجر واترز برای او توییتی کرد که به ترانه «خشتی دیگر در دیوار» گروه پینک فلوید اشاره داشت.

شروین حاجی‌پور عضو کانون موسیقی دانشگاه مازندران است. او نوازنده‌ی گیتار و پیانو و ترانه‌سرا است و علاوه بر سبک پاپ در موسیقی فولک و سنتی نیز کار می‌کند.

برخی از دیگر ترانه‌های او:

۱۲-آزاده کرمی:

هنرمند کُرد یارسان، اهل سرپل ذهاب و دانشجوی هنر دانشگاه تهران، روز ۸ آبان در متروی تهران دستگیر شد و هیچ اطلاعی از وضعیت و محل نگهداری او در دست نیست.

۱۳-آیدا راستی قَلاتی:

خواننده است و در ساعت ۱۰ شب چهارشنبه ۶ مهر ۱۴۰۱ در منزل شخصی توسط ماموران وزارت اطلاعات بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. ایران وایر اعلام کرده است که آیدا قلاتی، خواننده جوان بهایی، در بند ۲۰۹ زندان اوین در وضعیت بلاتکلیف نگه داشته شده است. طی این مدت، او از داشتن حق وکیل و برخورداری از ملاقات با خانواده‌اش محروم بوده است. مراجعات مکرر خانواده‌ی آیدا راستی به دادسرای اوین تاکنون بی‌نتیجه بوده و مسئولان ذی‌ربط هیچ پاسخ روشنی در مورد روند رسیدگی به پرونده و اتهام آیدا به خانواده‌اش نداده‌اند. آیدا راستی تاکنون چندین دفعه با خانواده تماس‌های کوتاه تلفنی داشته است ولی در هیچ‌کدام از تماس‌‌ها، اتهام یا دلیل بازداشت را به خانواده اطلاع نداده است.

۱۴ -نوید افقه

نوازنده و مدرس سرشناس موسیقی

در مورد جزئیات و نحوه بازداشت نوید افقه خبری در دست نیست، اما گفته می‌شود وی در شیراز بازداشت شده است.

نوید افقه نوازنده و مدرس سرشناس تنبک است که علاوه بر کنسرت‌های داخلی و بین‌المللی فراوان، همکاری با هنرمندان بزرگی را هم در کارنامه خود دارد و سال ۱۳۹۷ به پاس هنرش سردیس او را نیز در شهر نی‌ریز نصب کردند.

دستگیری او با انتقاد گسترده هنرمندان در داخل و خارج از کشور روبه‌رو شد. کیهان کلهر موسیقیدان سرشناس ایرانی در واکنش به این بازداشت نوشت:

«تنی از پاکترین و نجیبترین و داناترین مردم ایران در زندان حاکم شب است. کسی که سالهاست شاهدم، با وجود تمام ناملایمات و سختیها که گریبان اهل هنر را گرفته در برابر هیچ قلدر صاحب زوری سر خم نکرد. نوید افقه هنرمندیست که فقط درد مردم را فریاد نزده، او درد مردم را زیسته.»

سیامک آقایی، آهنگساز برجسته ایرانی، با انتقاد شدید از حکومت، نوشت:

 «این روزها، جسم امید، ناباورانه از میان خون و خیانت و فسردگی جوانه می‌زند، آوار خونین وقایع را یکی یکی کنار می‌زند، می‌بالد، بر مزار بعضی می‌گرید و زمانی فریاد می‌زند و از همه مهمتر «می‌آموزد» و بزرگ و بزرگتر ‌می‌شود.» او با آرزوی آزادی نوید و تمامی آزادی‌خواهان در بند گفت جای هنرمند زندان نیست .»

برخی از آثار او:

فهرست بازداشتی‌ها دم به دم تازه می‌شود از این‌رو که مدام هنرمندان تازه‌ای به جمع بازداشتی‌ها افزوده می‌شوند و در حال حاضر کمترین اطلاعی از وضعیت آن‌ها یا چگونگی دستگیری و محل نگهداری‌شان در دسترس نیست. افرادی همچون مهرداد ربیعی در اراک، آزاده دهقان و مجتبی اسدپور در تهران، عزیز ویسی در جوانرود که در هفته‌های اخیر بازدداشت شده‌اند. برخی از آن‌ها به قید وثیقه آزاد شده‌اند و برخی هنوز در بندند. امیررضا صالح‌نیا، موزیسین و دانشجو، که در ۲۸ آبان در آبادان بازداشت شد.

گذشته از این، ممکن است افراد دیگری از اهالی موسیقی بازداشت باشند که هنوز از بازداشت آن‌ها اطلاعی نداریم و نیز کسانی که پیش از اعتراضات در بازداشت بودند مثل برادران دارالشفاء- کاوه و یاشار- که کاوه نوازنده و مدرس موسیقی ساکن تهران است و در سال گذشته هم‌زمان با اعتراضات سراسری آبان ۹۸ بازداشت و در این پرونده به حبس محکوم شد. به گفته بهمن دارالشفاء پسرعمویشان، هر دو برادر در آتش‌سوزی زندان اوین صدمه دیده بودند و به بهداری منتقل شده بودند. کاوه و یاشار دارالشفا هردو به اتهام تبلیغ علیه نظام محاکمه شده‌اند و دادگاه با استناد به ماده ۱۳۷ حکم حبس یاشار دارالشفا را به اندازه یک‌چهارم حداکثر مجازات اتهام انتسابی، تشدید کرده است. یاشار در حالی به زندان افتاده بود که مشغول آماده شدن برای دفاع از تز دکتری‌اش بود و درخواست وکیلش از پزشکی قانونی مبنی بر عدم تحمل کیفری او در دست بررسی بود. یاشار به ۱۵ ماه حبس و کاوه به ده ماه حبس محکوم شده است.