«سرمایه‌داری نئولیبرال عقب‌مانده» جمهوری اسلامی چگونه ادامه حیات می‌دهد؟

سال‌ها است یک جدل نظری بر سر اینکه جهت‌گیری اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی کدام است جریان دارد. گروهی بر این باورند که ایران یک نظام اقتصادی اسلامی دارد، گروهی هم اقتصاد ایران را با اتحاد جماهیر شوروی مقایسه می‌کنند که همه امور در کنترل دولت است، یک گروه نیز نظام اقتصادی ایران را نئولیبرال می‌دانند. یاسمین میظر، پژوهشگر اقتصاد سیاسی در دانشگاه آکسفورد و سردبیر نشریه کریتیک جمهوری اسلامی را یک نظام اقتصادی سرمایه‌داری عقب‌مانده توصیف می‌کند که نسخه‌های نهادهای بین‌المللی مروج اقتصاد نئولیبرال را «خوب» اجرا می‌کند اما به دلیل مداخله شریعت و ادعاهایی که دارد، از نظام‌های نئولیبرال غربی عقب مانده است.

او البته معتقد است که نمونه‌های شبیه به جمهوری اسلامی را می‌توان در روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یا کشورهای بلوک شرق هم مشاهده کرد اما هیچکس نمی‌گوید که آن‌ها نظام اقتصادی سرمایه‌داری نئولیبرال نیستند.

به باور میظر متون اقتصادی که در دانشگاه‌های ایران با حمایت حاکمیت تدریس و ترویج می‌شود «تقلید صد درصد از سرمایه داری نئولیبرال است».

ببینید:

سردبیر نشریه کریتیک می‌گوید صندوق بین‌المللی پول از ایران به دلیل اجرای «خوب» سیاست‌های خصوصی سازی تقدیر کرده در حالی که این سیاست موجب تعطیلی کارخانه‌ها و بیشتر شدن بیکاران شده است.

او بخش غالب معترضان خیزش‌های متاخر در ایران را افرادی می‌داند که با داشتن دو یا سه شغل هم قادر به تأمین هزینه معیشت نیستند و می‌گوید نمی‌توان مداخله حکومت در زندگی خصوصی افراد را منکر شد اما برای اینکه نارضایتی‌ها به این بیانجامد که شهروندی جانش را برای مقابله با حاکمیت به خطر بیاندازد، زمینه مادی می‌خواهد و زمینه مادی این اعتراضات هم سیاست‌های اقتصادی سرمایه‌داری و خصوصی‌سازی گسترده است.

با این حال چرا اعتراضات کارگری در ایران همچنان تدافعی است و حتی نمی‌تواند حداقل دستمزد بر مبنای سبد معیشت را بر حاکمیت تحمیل کند؟

پاسخ میظر این است: چهار دهه سرکوب دو نسل از فعالان کارگری و زندانی کردن سازمان‌دهندگان صنفی و خُرد کردن نیروی کار یکپارچه به عنوان یکی از اهداف سرمایه داری نئولیبرال. به گفته او در این شرایط که نیروی کار یک صنعت چند تکه شده و یک رقابت میان نیروی رسمی و موقت وجود دارد، همبستگی مشکل خواهد بود. علاوه بر این در یک نظام دیکتاتوری کنترل و سرکوب کارگرانِ بدون سازمان آسان‌تر می‌شود.

یک پرسش دیگر از میظر این بود: جمهوری اسلامی با بحران‌های اقتصادی متعددی که از تحریم و فساد ناشی می‌شود، روبرو است و به یک روایت در آستانه فروپاشی، اما در این وضعیت هم ما شاهد بزرگ‌تر شدن طبقه ثروتمند و ادامه حرکت سیستم هستیم. این چگونه ممکن می‌شود؟

او پاسخ داد: فقط اقتصاد نیست که موجب فروپاشی یک سیستم می‌شود و جمهوری اسلامی هر بار که تحریمی تصویب می‌شود جشن می‌گیرد، چرا که این تحریم‌ها به ثروتمندتر شدن بخشی از حاکمیت کمک زیادی کرده است.

به باور او جمهوری اسلامی در شرایطی که مردم عادی فقیرتر می‌شوند و طبقه متوسط در حال از بین رفتن است، حامیان خود را در ارگان‌های سرکوب، بروکراتیک و اقتصادی تأمین می‌کند و به همین شیوه ادامه حیات می‌دهد.

بشنوید:

او معتقد است جریان‌های راست اپوزیسیون هیچ نسبتی با مطالبات و مبارزه کارگران ندارند و کارگران هم پاسخی به درخواست‌های این گروه‌ها نداده و نمی‌دهند.