«تاریخ جهان به نقل از Getty Images»

مسأله‌ای که فیلم «تاریخ جهان به نقل از Getty Images» به آن اشاره دارد، استفاده از قانون کپی‌رایت نه برای حفظ حقوق مادی و معنوی صاحب و خالق اثر بلکه تبدیل شدن مالکیت اثر به یک تجارت پرسود برای شرکت‌هایی است که نقشی در پدیدآوری اثر نداشته‌اند اما از یک کالای هنری که باید در اختیار عموم باشد، درآمدزایی می‌کنند و به وسیله پخش انحصاری آثار، عموم مردم را از دسترسی به بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ بشری محروم می‌کنند.

«تاریخ جهان به نقل از Getty Images» یک مستند کوتاه درباره دارایی، سود و قدرت است که با استفاده از تصاویر آرشیوی تهیه شده از Getty Images ساخته شده است. این فیلم یک سفر تاریخی در میان برخی از مهم‌ترین لحظات تاریخ انسانی است که به وسیله دوربین ثبت شده است، در عین حال همزمان در مورد تاریخچه خود تصاویر آرشیوی به عنوان کالا و بهره‌برداری از آنها به عنوان «مالکیت معنوی» بحث می‌کند. به نظر می‌رسد در این فیلم ریچارد میسک، فیلمساز، مأموریت دارد میله‌هایی را که تصاویر تاریخی را پشت دیوارها قفل می‌کنند، خراب کند یا دست‌کم وجود آنها را به چالش بکشد.

Getty Images به‌عنوان بزرگ‌ترین آرشیو تصاویر تجاری در جهان شناخته می‌شود و بسیاری از تصاویر تعیین‌کننده قرن گذشته - به عنوان مثال، فرود سفینه آپولو بر ماه یا لحظه شکستن اولین قطعه از دیوار برلین متعلق به این آرشیو است. این تصاویر در ذهن ما زندگی می‌کنند و بخشی از حافظه جمعی ما را تشکیل می‌دهند. اما در بیشتر موارد، ما نمی‌توانیم به آنها دسترسی داشته باشیم، به این دلیل که آنها در پشت دیوارهای پرداخت Getty (و همچنین بسیاری از بایگانی‌های دیگر) اسیر هستند.

فیلم به بررسی این مسأله می‌پردازد که چگونه بانک‌های تصویر، از جمله Getty، کنترل تصاویر بایگانی را به دست می‌آورند و سپس دسترسی به آن‌ها را محدود می‌کنند - حتی زمانی که این تصاویر به طور قانونی در مالکیت عمومی هستند. او در فیلم کوتاه اما درخشان خود، راز آشکاری را برملا می‌کند و در واقع این مساله را مورد توجه مخاطبان فیلمش قرار می‌دهد که آرشیوهای تجاری از ورود فیلم‌های مهمی در تاریخ بشریت که در حوزه عمومی هستند، به عرصه عمومی جلوگیری می‌کند.

 در این فیلم از تصاویر صحنه‌هایی از خیابان مارکت، سانفرانسیسکو، که چند روز قبل از زلزله فاجعه‌بار سال ۱۹۰۶ که بخش زیادی از شهر را با خاک یکسان کرد، تا آزمایش بمب اتمی در بیکینی آتول در ۱۹۴۶ استفاده شده. این تصاویر یا پس از انقضای حق انتشار خود وارد مالکیت عمومی شده‌اند یا از لحظه فیلم‌برداری در مالکیت عمومی بوده‌اند. پس چرا یک سری از فایل‌های پیش‌نمایش کوتاه گتی - که در چند دقیقه اول فیلم نمایش داده می‌شوند، بین ۴۱ هزار دلار (برای یک فیلم کوتاه) تا ۱۶۰ هزار دلار (برای یک فیلم بلند) هزینه برای یک فیلمساز دارد؟

ریچارد میسک، سازنده فیلم، در جایی از این فیلم می‌گوید:

و دقیقا در اعتراض به همین رویه، فیلم همچنین با یک اقدام کوچک با این موضوع مقابله می‌کند، بدین شکل که فیلم شامل شش کلیپ دارای مجوز قانونی است و به عنوان یک فایل با کیفیت قابل دانلود است. به این ترتیب، هدف سازنده فیلم این است که این چند کلیپ کوتاه را از کنترل شرکت آزاد کند و آنها را به صورت رایگان برای مشاهده و استفاده هنری در دسترس عموم قرار دهد. میسک پس از مقدمه کوتاه خود با فایل‌های پیش‌نمایش شماره‌دار و واترمارک شده گتی در تصاویر سال گذشته در سراسر صفحه، توضیح می‌دهد که حوزه عمومی و قلمرو عمومی دو چیز متفاوت هستند.

او در فیلمش هشت کلیپ مختلف شناخته شده و کمتر شناخته شده را انتخاب می‌کند - که برای استفاده از همه آنها در فیلمش از گتی مجوز گرفته است - تا بفهمد که دامنه عمومی چیست و چرا به ندرت فیلم‌ها به قلمرو عمومی وارد شده‌اند.

او با صحنه‌هایی از سانفرانسیسکو شروع می‌کند: یک سفر به خیابان مارکت، که در ۱۴ آوریل ۱۹۰۶ توسط برادران مایلز، که استودیویی در خیابان داشتند و پیشگامان اولیه فیلم‌برداری «مستند» بودند، فیلم‌برداری شد. فیلم‌های خبری که قرار بود به زودی به یکی از اصلی‌ترین رسانه‌های قرن بیستم تبدیل شوند.

انواع وسایل نقلیه، موتوری یا گاری‌هایی که به اسب بسته شده‌اند‌، آسیابی که در کلیپ مشاهده می‌شود، از نقاط ثابت در بخش‌های مختلف خیابان مارکت عکس‌برداری شده‌اند. رهگذران کنجکاو مکث می‌کنند تا به ابزار نسبتاً جدیدی که برای فیلمبرداری استفاده می‌شود خیره شوند. خانم‌های شیک پوش در حالی که از خیابان غبارآلود عبور می‌کنند، به دوربین نگاه می‌کنند. برخی از این افراد تا چند روز آینده خواهند مرد و بیشتر ساختمان‌های خیابان مارکت - از جمله استودیوی برادران مایلز - پس از شکافتن گسل سن آندریاس در زیر شهر، ویران خواهند شد. چند روز پس از گرفتن این تصاویر، دو تن از برادران، سانفرانسیسکو را برای سفر سخت با قطار به نیویورک ترک کردند و فیلم را با خود بردند. در نیمه راه، خبر زلزله را دریافت کردند و برگشتند. اما فیلم در قطار ماند تا به توزیع کنندگان در نیویورک برسد. این تصاویر در سرتاسر کشور به ملتی نشان داده شد که بابت تراژدی ساحل غربی شوکه شده بود و ۳۰۰۰۰ دلار درآمد برای این برادران به همراه داشت.

در نهایت این فیلم از کپی‌رایت خارج شد و وارد مالکیت عمومی شد. اما امروز هم، به بخش‌هایی با طول‌های مختلف تقسیم شده و هزینه‌ای بین چند صد تا چند هزار دلار برای دریافت مجوز از Getty Images و استفاده در فیلم، خواهد داشت.

میسک توضیح می‌دهد که دلیل این امر آن است که مالکیت عمومی اصطلاحی است که صرفاً به این معنی است که دیگر هیچ محدودیت قانونی برای استفاده از فیلم وجود ندارد. زمانی که فیلم‌ها در مالکیت عمومی قرار می‌گیرند، هر کسی که تصاویر را در اختیار دارد ممکن است برای صدور مجوز آنها هزینه‌ای دریافت کند. اکثر فیلم‌هایی از این دست مدت‌هاست که در آرشیوهای عمومی یا خصوصی نگهداری می‌شوند و هر دو ممکن است برای استفاده از آنها هزینه‌ای دریافت کنند. در مالکیت عمومی بودن به این معنی نیست که آنها به صورت رایگان برای استفاده در قلمرو عمومی در دسترس هستند، اگرچه، همانطور که فیلم هوشمندانه مینسک نشان می‌دهد، راه هایی برای بازگرداندن چنین کلیپ هایی به قلمرو عمومی وجود دارد.

او از تصاویر دیگری نیز در فیلمش برای آشکار کردن ابعاد این مشکل استفاده می‌کند: انهدام کشتی هوایی آلمانی هندنبورگ در نیوجرسی در مه ‌۱۹۳۷. فضانوردان آمریکایی در هنگام فرود آپولو ۱۴ روی ماه. روستاییان در کامبوج که ظاهراً در حالی که یک واحد زرهی ایالات متحده در جاده‌های خاکی از آنها فیلم‌برداری می‌کند، دستان خود را تکان می‌دهند (یا دستان خود را به نشانه تسلیم بالا گرفته‌اند؟!)

برخی از این تصاویر - از جمله هر چیزی که تا به حال تحت نظارت دولت ایالات متحده فیلمبرداری شده است و همه آنها از لحظه تولید در مالکیت عمومی هستند - باید به صورت رایگان در دسترس باشند؛ اما نیستند. گتی مجوز ترکیبی از فیلم‌های تحت کپی رایت و در مالکیت عمومی را صادر می‌کند. شرکت، Critical Past، تنها با فیلم‌های دولت ایالات متحده سر و کار دارد: کل مدل کسب‌وکار آن بر مبنای دریافت هزینه برای محتوایی است که برای عموم در دسترس هستند اما هرگز دارای حق انتشار برای عموم نبوده‌اند.

می‌توانید هزینه خرید عکس‌های فرود روی ماه را به Getty یا Critical Past پرداخت کنید - یا آنها را رایگان از وب‌سایت ناسا دانلود کنید. ناسا یکی از معدود ارگان‌های عمومی در جهان است که هم تصاویر مربوط به حوزه عمومی را تولید می‌کند و هم از طریق وب سایت خود این تصاویر را در حوزه عمومی قرار می‌دهد.

میسک می‌خواهد تصاویر حوزه عمومی را از قفس آزاد کند. راه حل او به همان اندازه که مبتکرانه است، کاملاً قانونی هم است. برای هر هشت کلیپ که بخش اصلی فیلم کوتاه ۱۸ دقیقه‌ای او را تشکیل می‌دهند، پول پرداخت شده‌ است. مجوز گتی استفاده بعدی از هر کلیپ جداگانه را ممنوع می‌کند، اما نمی‌تواند استفاده بیشتر از آنها را در یک اثر تازه ایجاد شده کنترل کند: برای مثال، در یک فیلم کوتاه.

حالا او ۱۸ دقیقه از فیلم‌هایی را که معتقد است باید در اختیار عموم باشد، آزاد کرده و فیلم خود را به صورت رایگان در وب سایت‌های مختلف ارایه کرده است. این فیلم، علاوه بر تصاویر اثرگذاری که با ما به اشتراک می‌گذارد، ذهن ما را عمیقاً با موضوع تجاری شدن تاریخ و فرهنگ و هنر درگیر می‌کند.

منابع: یک، دو