تجمعات و اعتصاب‌های کارگری در آغاز اردیبهشت ۱۴۰۲؛ نگاه آماری به آن‌چه رخ داد

همان‌طور که در یک گزارش منتشر شده در زمانه آمده است، اعتصاب سراسری در روزهای آغاز اردیبهشت ۱۴۰۲ با فراخوان «کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز» آغاز شده است. این تشکل پیش از آن و در روز اول فروردین ۱۴۰۲، بیانیه‌ای شدیدالحن علیه حداقل دستمزد تعیین شده از سوی شورای عالی کار صادر کرد و نوشت که این شورا را فاقد صلاحیت می‌داند و از این پس خود نرخ جدید افزایش دستمزد کارگران پروژه‌ای نفت را تعیین خواهد کرد.

متعاقب این بیانیه، اعتصاب‌های منفردی در چند منطقه نفتی شکل گرفت اما کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز در تاریخ ۲۸ فروردین در بیانیه‌ای فراخوان اعتصاب سراسری داد و از کارگران پروژه‌ای نفت و گاز خواست از دوم اردیبهشت کارگاه‌ها و خوابگاه‌های مراکز نفتی را تخلیه کنند و تا پذیرش مطالباتشان از سوی شرکت‌های پیمانکار، به خانه‌های خود بازگردند.

در همین راستا، «شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت» روز جمعه اول اردیبهشت ۱۴۰۲ فراخوانی با عنوان «با قدرت وارد اعتصاب شویم» منتشر کرد.

در این فراخوان به شروع اعتصابات کارگری از روز ۲۲ فروردین ۱۴۰۲ در پتروشیمی سلمان فارسی و در ادامه آن، اعتصاب کارگران پتروشیمی دهلران در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۲ اشاره شد و این شورا نیز «در راستای اتحاد و همبستگی با نیروهایی که اعتصاب خود را آغاز کرده‌اند، همه همکاران پروژه‌ای شاغل در سراسر مراکز نفت و گاز و پتروشیمی را به پیوستن به اعتصابات» فرا خواند.

در این فراخوان به اعتصاب کارگران شرکت اکسیر صنعت شاغل در پروژه‌ پالایشگاه آبادان و همراهی کارگران شرکت‌های آباد راهان و سکاف در فاز ۲ پالایشگاه آبادان در همان تاریخ اول اردیبهشت ۱۴۰۲ اشاره شد.

مطالبه این شورا و کارگران مورد اشاره، افزایش ۷۹ درصدی دستمزد، اجرای شیوه ۲۰ روز کار و ۱۰ روز استراحت و نیز «کوتاه شدن دست پیمانکاران مفتخور، بهبود وضع خوابگاه‌ها و بالا بردن استاندارد آنها در حد قابل قبول» و نیز «ایمنی محیط کار» است.

تا هفتم اردیبهشت ۱۴۰۲ برخی منابع ۱۰۹ اعتصاب کارگری را در فاصله زمانی اول تا هفتم اردیبهشت ۱۴۰۲ لیست کرده‌اند. در مطلب پیش رو اما به جمعا ۹۴ اعتصاب اشاره شده است.

اختلاف ۱۵ اعتصاب در آمار به این موارد مربوط است:

توضیح آن‌که این گزارش، با توجه به توضیحات ارائه شده در بخش روش‌شناسی وب‌سایت نمای انقلاب، «حداقلی» است و ممکن است به دلیل فقدان اطلاعات کافی در فضای مجازی، مکان‌یابی اعتصابات نیز دقیق نباشد.

لینک خبرهای مربوط به این اعتصابات با فیلتر گزارش موجود، در وب‌سایت نمای انقلاب در دسترس است.

بررسی آماری و نموداری

نمودار شماره یک تعداد اعتصابات را در روزهای اول تا هفتم اردیبهشت ۱۴۰۲ نشان می‌دهد. بیشترین تعداد «اعتصاب جدید» مربوط به روز دوم اردیبهشت ۱۴۰۲ است.

پراکندگی جغرافیایی اعتصابات از دیدگاه استانی در نمودار شماره دو نشان داده شده است.

بر اساس این نقشه، به طور کلی ۱۵ استان کشور شاهد اعتصابات کارگری در این بازه زمانی پنج روزه بوده‌اند.

توضیح: به دلیل عدم نمایش اعتصاب کارگران ایرانی در بصره عراق، جمع موارد نشان داده شده در نمودار شماره دو، ۹۳ مورد اعتصاب است. 

شرکت‌های پیمانکاری که کارگران آن‌ها در این دوره وارد اعتصاب شده‌اند، عمدتا طرف قرارداد شرکت‌های بزرگ نفت، گاز، پتروشیمی یا فولاد بوده‌اند.

در نمودار شماره سه، اسامی و موقعیت جغرافیایی برخی از این شرکت‌های بزرگ نشان داده شده است.

حداقل ۴۵ شرکت بزرگ در صنایع مذکور شاهد اعتصابات کارگری بوده‌اند اما لازم به ذکر است آماری از تعداد کارگران این شرکت‌های پیمانکاری در دست نیست.

همچنین به این خاطر که اعتصابات در شرکت‌های پیمانی و پروژه‌ای رخ داده، فعالیت تولیدی شرکت‌های بزرگ متوقف نمی‌شود اما قاعدتا پروژه‌های توسعه‌ای این شرکت‌ها دچار اختلال شده‌اند.

هر‌چه بوده و هر‌چه باشد اما این اطمینان وجود دارد که نهادهای امنیتی سرکوب شدیدی را در برنامه داشته و خواهند داشت و مانند همیشه، هم به شرکت‌های اصلی و هم به پیمانکاران و هم به کارگران پیمانی فشار خواهند آورد تا اوضاع را عادی جلوه دهند.

نکته‌ دیگر قابل توجه، آن است که با وجود فراخوان شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت، اعتصابات محدود به صنعت نفت، گاز یا پتروشیمی نشده و صنایع دیگر، مخصوصا صنایع معدنی و فولادی را نیز در بر گرفته است.

صنایع مذکور صنایعی هستند که عمده پروژه‌های توسعه‌ای را که با پیمانکاران اجرا می‌شوند، دارا هستند.

نمودار شماره چهار نشان دهنده تعداد آماری صنایع مذکور است که در این گزارش به آن‌ها پرداخته شده است.

بدون در نظر گرفتن اعتصاب بصره، تعداد شرکت‌های پیمانی که در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی فعالند و وارد اعتصاب شده‌اند حداقل ۶۹ شرکت و تعداد شرکت‌های پیمانی که در صنایع معدنی و فولادی فعال هستند و اعتصاب کرده‌اند حداقل ۲۴ شرکت است.

«کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز» اعلام کرده است در صورت عدم پذیرش مطالبات از سوی پیمانکاران، اعتصاب ادامه می‌یابد و به سراسر مناطق نفتی نیز سرایت خواهد کرد.

با توجه به شرایط اقتصادی کشور و سرکوب شدید جمهوری اسلامی، به خصوص در هفت ماه گذشته و پس از جان‌ باختن ژینا (مهسا) امینی، باید دید در معادله اخیر آیا جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش مطالبات کارگری می‌شود یا سرکوب و فشار به جنبش کارگری را ادامه خواهد داد. قاعدتا جمهوری اسلامی به منظور سرکوب جنبش کارگری، روی ضعف اقتصادی این طبقه حساب ویژه‌ای باز کرده است. 

اما فراخوان‌های مشابهی نیز در سال‌های گذشته منتشر شدند که کارگران با این فراخوان‌ها همراه و همسو شدند؛ گرچه اهمیت فراخوان اول تا پنجم اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ که به عنوان «کمپین ۱۴۰۲» هم از آن یاد می‌شود، از این جهت بوده و هست که در دوران سرکوب شدید نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی در جنبش انقلابی مردم ایران پس از قتل ژینا (مهسا) امینی، هر گونه اعتراض یا اعتصاب هزینه بیشتری برای جنبش کارگری ایران دارد و احضار، بازداشت، پرونده‌سازی، زندانی کردن، شکنجه، حکم‌های سنگین و دیگر اقدامات جمهوری اسلامی در این دوران، بیش از پیش به این طبقه اجتماعی فشار وارد می‌کند. 

هر چند بسیاری انتظار دارند اعتصابات کارگری در خود صنایع اصلی که شریان اقتصادی کشور را در دست دارند در سطح وسیعی رخ دهد اما باید به هزینه‌ها و تبعات این دست اعتصابات برای این قشر محروم جامعه اندیشید.

گرچه می‌توان گفت افزایش اعتراضات و اعتصابات کارگری، با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و روند رو به قهقرای آن، قابل پیش‌بینی است.