یک مه: نه به استثمار مضاعف زنان کارگر

در آستانه‌ی یک مه، روز جهانی کارگر قرار داریم. امسال این روز در ادامه‌ی جنبشی انقلابی در ایران فرامی‌رسد که بسیاری آن را انقلابی فمینیستی خوانده اند. این اتفاق باعث شده که آگاهی‌ها درباره پیوند خوردن مسأله‌ی زن و مسأله‌ی استثمار نیروی کار افزایش یابد.

کارتون زیر از طراوت نیکی، کارتونیست ایرانی ساکن بریتانیا، بر بخشی از همین مسأله انگشت می‌گذارد.

کارگران بخش‌های متعددی در ایران در این روزها در اعتصاب به سر می‌برند یا تجمع‌های اعتراضی برگزار می‌کنند. تزلزل کاری یکی از مهم‌ترین مشکلات نیروی کار امروز ایران است که بنا به آمارهای کنش‌گران کارگری، ۹۵ درصد این نیروی کار قراردادهای متزلزل و بی‌ثبات دارند. با وجود این، یک چیز را نباید فراموش کرد: تأثیر جنسیت بر استثمار مضاعف، به ویژه وقتی پای کار بازتولیدی و مراقبتی و خانگی به وسط می‌آید. زن کارگر هم در کارخانه و کارگاه باید با استثمار مواجه شود و هم در خانه؛ تصویری که کارتون طراوت نیکی در برابرمان قرار می‌دهد.

به علاوه، تزلزل کاری و جنسیت نیز به هم گره خورده اند. روند تزلزل کاری نشان می‌دهد که پیش از ظهور نئولیبرالیسم و هژمونیک‌شدن فرم‌های تزلزل کاری، زنان در میان پرولتاریای کشورهای غربی در کنار مهاجران اصلی‌ترین گروهی بودند که با قراردادهای متزلزل روبرو می‌شوند. اودری وایز، زن سندیکالیست بریتانیایی در مقاله‌ای در دهه ۷۰، پیش از هژمونیک شدن نولیبرالیسم به حضور زنان در طبقه کارگر صنعتی آن کشور می‌پردازد و می‌نویسد:

او توضیح می‌دهد که زنان به «دوشغله» معروفند، به خاطر اجبارشان در رسیدگی به کار بازتولیدی و مراقبتی در خانه. این اجبار و نیز شرایط بارداری و زایمان باعث شده که کار به اصطلاح انعطاف‌پذیر و موقت و متزلزل سنتاً بر آنها تحمیل شود.