ایران در رتبه ۱۴۳ جدول شکاف جنسیتی سال ۲۰۲۳

جدیدترین گزارش شکاف جنسیتی در کشورهای جهان برای سال ۲۰۲۳ منتشر شد. پنج کشور پایین جدول شامل پاکستان با رتبه ۱۴۲، ایران با رتبه ۱۴۳، الجزایر با رتبه ۱۴۳، چاد با رتبه ۱۴۵ و در نهایت افغانستان با رتبه ۱۴۶ است. ۹ کشور برتر شامل ایسلند، نروژ، فنلاند، نیوزیلند، سوئد، آلمان، نیکاراگوئه، نامیبیا و لیتوانی هستند که حداقل ۸۰ درصد شکاف جنسیتی را بسته‌اند. ۱۳۱ سال طول خواهد کشید که جهان به برابری کامل جنسیتی برسد.

امسال، هفدهمین گزارش از شاخص جهانی شکاف جنسیتی، برابری جنسیتی را در ۱۴۶ کشور معیار قرار داده و مبنایی برای تجزیه و تحلیل قوی بین کشوری فراهم کرده است. علاوه بر این، بررسی زیرمجموعه‌ای از ۱۰۲ کشور که از سال ۲۰۰۶ در هر ویرایش این شاخص گنجانده شده‌اند، یک نمونه ثابت بزرگ برای تحلیل سری‌های زمانی ارائه می‌کند. شاخص جهانی شکاف جنسیتی نمرات را در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ اندازه گیری می‌کند و امتیازات را می‌توان به عنوان فاصله طی شده تا برابری (یعنی درصدی از شکاف جنسیتی که بسته شده است) تفسیر کرد. مقایسه‌های بین کشوری مؤثرترین سیاست‌ها برای کاهش شکاف‌های جنسیتی را نشان می‌دهد.

یافته‌های کلیدی این گزارش شامل نتایج شاخص در سال ۲۰۲۳، تجزیه و تحلیل روند مسیر به سمت برابری و غواصی عمیق داده‌ها از طریق مشارکت‌های معیارهای جدید و داده‌های زمینه‌ای است.

نتایج جهانی و زمان رسیدن به برابری

امتیاز شکاف جنسیتی جهانی در سال ۲۰۲۳ برای تمام ۱۴۶ کشوری که در این نسخه گنجانده شده ۶۸.۴ درصد است. با در نظر گرفتن نمونه ثابت ۱۴۵ کشور تحت پوشش در هر دو نسخه ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، امتیاز کلی از ۶۸,۱ درصد به ۶۸,۴ درصد تغییر کرده است که نسبت به نسخه سال گذشته ۰,۳ درصد بهبود یافته است.

با در نظر گرفتن ۱۰۲ کشور تحت پوشش پیوسته از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳، این شکاف در سال ۲۰۲۳ به میزان ۶۸,۶ درصد کاهش یافته است، که به سطح گزارش شده در نسخه ۲۰۲۰ بهبود یافته و نسبت به اولین ویرایش گزارش در سال ۲۰۰۶ با ۴,۱ واحد درصد پیشرفت کرده است. با نرخ فعلی پیشرفت، ۱۳۱ سال طول می‌کشد تا جهان به برابری کامل برسد. در حالی که امتیاز برابری جهانی به سطوح قبل از همه گیری بهبود یافته است، نرخ کلی تغییر به طور قابل توجهی کاهش یافته است. حتی بازگشت به افق زمانی ۱۰۰ ساله به برابری پیش بینی شده در نسخه ۲۰۲۰ به شتاب قابل توجهی در پیشرفت نیاز دارد.

نتایج منطقه‌ای و زمان برابری

برابری جنسیتی در اروپا (۷۶,۳٪) امسال از سطح برابری در آمریکای شمالی (۷۵٪) فراتر رفته و رتبه اول را در بین هشت منطقه جغرافیایی دارد. تقریباً پس از اروپا و آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و کارائیب با برابری ۷۴,۳ درصد قرار دارند. اوراسیا و آسیای مرکزی (۶۹٪) و همچنین شرق آسیا و اقیانوس آرام (,۶۸,۸٪) با بیش از ۵ درصد عقب تر از آمریکای لاتین و کارائیب قرار دارند. کشورهای جنوب صحرای آفریقا در رتبه ششم (۶۸,۲٪) قرار دارند که اندکی کمتر از میانگین وزنی جهانی (۶۸,۳٪) است. جنوب آسیا (۶۳,۴٪) از خاورمیانه و شمال آفریقا (۶۲,۶٪) پیشی می‌گیرد که در سال ۲۰۲۳ دورترین منطقه از برابری است.

در میان همه زیرشاخص‌ها، اروپا با ۷۶,۳ درصد بالاترین برابری جنسیتی را در بین تمام مناطق دارد و یک سوم کشورهای منطقه با حداقل برابری ۷۵ درصد در رتبه ۲۰ و ۲۰ از ۳۶ کشور برتر قرار دارند. ایسلند، نروژ و فنلاند بهترین کشورهای منطقه و جهان هستند، در حالی که مجارستان، جمهوری چک و قبرس در انتهای منطقه قرار دارند. کاهش ۰,۲ درصدی در امتیاز منطقه‌ای بر اساس نمونه ثابت کشورها است. با سرعت کنونی پیشرفت، پیش‌بینی می‌شود که اروپا در ۶۷ سال به برابری جنسیتی دست یابد.

جنوب آسیا به برابری جنسیتی ۶۳,۴ درصد دست یافته است که دومین امتیاز پایین در بین هشت منطقه است. این امتیاز از آخرین نسخه بر اساس نمونه ثابت کشورهای تحت پوشش از سال ۲۰۰۶، ۱,۱ درصد افزایش یافته است، که می‌توان تا حدی به افزایش امتیازات کشورهای پرجمعیت مانند هند، پاکستان و بنگلادش نسبت داد. همراه با بوتان، اینها کشورهایی در جنوب آسیا هستند که نسبت به آخرین نسخه شاهد بهبود ۵ درصدی یا بیشتر در امتیازات خود بوده‌اند. بنگلادش، بوتان و سریلانکا بهترین کشورهای منطقه هستند، در حالی که پاکستان، ایران و افغانستان در انتهای جدول رده بندی منطقه‌ای و جهانی قرار دارند. با سرعت فعلی پیشرفت، برابری کامل در منطقه در ۱۴۹ سال حاصل خواهد شد.

در مقایسه با سایر مناطق، خاورمیانه و شمال آفریقا با امتیاز برابری ۶۲,۶ درصد بیشترین فاصله را از برابری دارند. این یک کاهش ۰,۹ درصدی در برابری نسبت به آخرین نسخه برای این منطقه است، بر اساس نمونه ثابت کشورهای تحت پوشش از سال ۲۰۰۶. امارات متحده عربی، اسرائیل و بحرین بالاترین برابری را در منطقه به دست آورده‌اند، در حالی که مراکش، عمان و الجزایر پایین ترین رتبه را دارند. سه کشور پرجمعیت منطقه - مصر، الجزایر و مراکش - از آخرین نسخه کاهشی در امتیاز برابری خود ثبت کردند. با سرعت فعلی پیشرفت، برابری کامل منطقه‌ای در ۱۵۲ سال به دست خواهد آمد.

شکاف‌های جنسیتی در حال تحول در بازار کار جهانی

وضعیت برابری جنسیتی در بازار کار همچنان یک چالش بزرگ است. در سال‌های اخیر نه تنها مشارکت زنان در بازار کار در سطح جهان کاهش یافته است، بلکه سایر شاخص‌های فرصت‌های اقتصادی نیز تفاوت‌های اساسی بین زنان و مردان را نشان می‌دهند. در حالی که زنان با نرخ‌های بالاتری نسبت به مردان در سطح جهان (دوباره) وارد نیروی کار شده‌اند که منجر به بهبودی اندک شده است.

برابری جنسیتی در نرخ مشارکت نیروی کار به طور کلی گسترده است و در چندین بعد خاص آشکار است:

شکاف‌های جنسیتی در حال تکامل در بازار کار جهانی: زنان با نرخ کمی بالاتر از مردان وارد نیروی کار شده‌اند که نتیجه آن بهبودی اندک نسبت به پایین‌ترین سطح سال گذشته است. بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، برابری در نرخ مشارکت نیروی کار از ۶۳ درصد به ۶۴ درصد افزایش یافته است. با این حال، بهبود مشارکت زنان در نیروی کار ناتمام باقی مانده است، زیرا برابری هنوز در رتبه دوم پایین‌ترین نقطه از اولین ویرایش این شاخص در سال ۲۰۰۶ و به طور قابل توجهی زیر اوج سال ۲۰۰۹ یعنی ۶۹ درصد است. با ترکیب این الگوها، زنان همچنان با نرخ بیکاری بالاتری نسبت به مردان روبرو هستند و نرخ بیکاری جهانی در حدود ۴,۵ درصد برای زنان و ۴,۳ درصد برای مردان است. حتی زمانی که زنان از اشتغال مطمئن باشند، اغلب با شرایط کاری غیراستاندارد مواجه می‌شوند: بخش قابل توجهی از بهبود اشتغال از سال ۲۰۲۰ را می‌توان به اشتغال غیررسمی نسبت داد، به طوری که از هر پنج شغل ایجاد شده برای زنان، چهار شغل در اقتصاد غیررسمی است. برای مردان، این نسبت دو شغل از هر سه شغل است.

نمایندگی نیروی کار در سراسر صنایع: داده‌های جهانی ارائه شده توسط LinkedIn نشان می‌دهد که نمایندگی زنان در نیروی کار و رهبری در سراسر صنایع انحراف مداوم را نشان می‌دهد. در نمونه لینکدین که ۱۶۳ کشور را پوشش می‌دهد، زنان ۴۱.۹ درصد از نیروی کار را در سال ۲۰۲۳ تشکیل می‌دهند، با این حال سهم زنان در پست‌های رهبری ارشد (مدیر، معاون رئیس جمهور ) در سال ۲۰۲۳ به ۳۲,۲ درصد رسیده و نزدیک به ۱۰ درصد کاهش یافته است. زنان در صنایعی مانند خدمات مصرف‌کننده، خرده‌فروشی، و آموزش، نسبتاً بهتر عمل می‌کنند. ساخت و ساز، خدمات مالی، و املاک و مستغلات، سخت‌ترین شرایط را برای رهبران زن مشتاق دارد. در هشت سال گذشته، نسبت زنانی که در پست‌های رهبری استخدام شده‌اند به طور پیوسته حدود ۱ درصد در سال در سطح جهان افزایش یافته است. با این حال، این روند معکوس آشکاری را از سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که نرخ سال ۲۰۲۳ را به سطح ۲۰۲۱ بازمی گرداند.

شکاف‌های جنسیتی در بازارهای کار آینده: مشاغل علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، مجموعه مهمی از مشاغل هستند که دستمزد خوبی دارند و انتظار می‌رود در آینده اهمیت و دامنه آن افزایش یابد. داده‌های لینکدین در پروفایل‌های شغلی اعضا نشان می‌دهد که زنان به طور قابل توجهی در نیروی کار حوزه علوم و مهندسی کمتر حضور دارند. زنان تقریباً نیمی (۴۹,۳٪) از کل مشاغل را در مشاغل غیر از علوم و مهندسی تشکیل می‌دهند، اما فقط ۲۹.۲٪ از کل کارگران این حوزه. در حالی که درصد زنان فارغ التحصیل در حرزه علوم و مهندسی که استخدام می‌شوند با هر گروهی در حال افزایش است، اعداد مربوط به ادغام فارغ التحصیلان دانشگاه در این حوزه در بازار کار نشان می‌دهد که ماندن زنان در خوزه علوم و مهندسی حتی یک سال پس از فارغ التحصیلی کاهش قابل توجهی دارد. وقتی صحبت از هوش مصنوعی (AI) به‌طور خاص به میان می‌آید، به طور کلی در دسترس بودن استعدادها افزایش یافته است و بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ شش برابر شده است، با این حال حضور زنان در هوش مصنوعی بسیار کند پیش می‌رود. درصد زنان شاغل در هوش مصنوعی امروز تقریباً ۳۰ درصد است، تقریباً ۴ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۶.

شکاف‌های جنسیتی در مهارت‌های آینده: یادگیری آنلاین انعطاف‌پذیری، دسترسی و سفارشی‌سازی را ارائه می‌دهد و یادگیرندگان را قادر می‌سازد تا دانش را به روشی متناسب با نیازها و شرایط خاص خود کسب کنند. با این حال، با توجه به شکاف دیجیتالی مداوم، زنان و مردان در حال حاضر از فرصت‌ها و دسترسی برابر به این پلتفرم‌های آنلاین برخوردار نیستند. حتی زمانی که آنها از این پلتفرم‌ها استفاده می‌کنند، شکاف‌های جنسیتی در مهارت‌ها وجود دارد، به‌ویژه آن دسته از مهارت‌هایی که پیش‌بینی می‌شود اهمیت و تقاضا افزایش یابد. داده‌های Coursera نشان می‌دهد که از سال ۲۰۲۲، به جز دوره‌های آموزشی و مربیگری، در ثبت‌نام در هر دسته مهارت تفاوت وجود دارد. برای ثبت نام در مهارت‌های فناوری مانند سواد فناوری (۴۳,۷ درصد برابری) و هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ (۳۳,۷ درصد) که جزو ۱۰ مهارت برتر پیش‌بینی‌شده برای رشد هستند، کمتر از ۵۰ درصد برابری وجود دارد و پیشرفت کند بوده است. در تمام دسته‌های مهارتی، با افزایش سطح مهارت، شکاف‌های جنسیتی بیشتر می‌شود. با این حال، زمانی که زنان ثبت‌نام می‌کنند، در مقایسه با مردان تمایل دارند به بیشترین سطوح مهارت در گروه‌های مهارتی مورد مطالعه در زمان کمتری دست یابند.

شکاف‌های جنسیتی در رهبری سیاسی: درست مانند مورد نمایندگی زنان در رهبری تجاری، شکاف‌های جنسیتی در رهبری سیاسی همچنان ادامه دارد. گرچه افزایشی در تعداد زنانی که پست‌های تصمیم‌گیری سیاسی را در سرتاسر جهان دارند، وجود داشته است، دستیابی به برابری جنسیتی یک هدف دور باقی مانده است و نابرابری‌های منطقه‌ای قابل توجه است. تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۲، تقریباً ۲۷,۹ درصد از جمعیت جهان، معادل ۲,۱۲ میلیارد نفر، در کشورهایی زندگی می‌کردند که رئیس دولت آنها زن بود. در حالی که این شاخص بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ دچار رکود شد، در سال ۲۰۲۲ شاهد افزایش قابل توجهی بود. یکی دیگر از روندهای مثبت اخیر در سهم زنان از پارلمان مشاهده می‌شود. در سال ۲۰۱۳، تنها ۱۸,۷ درصد از اعضای پارلمان در سراسر جهان در میان ۷۶ کشور دارای داده‌های ثابت، زن بودند. تا سال ۲۰۲۲، این تعداد به طور پیوسته به ۲۲,۹٪ افزایش یافته است. همچنین گام‌های مهمی در زمینه نمایندگی زنان در دولت محلی در سطح جهانی برداشته شده است. از ۱۱۷ کشوری که از سال ۲۰۱۷ داده‌های موجود را در اختیار دارند، ۱۸ کشور از جمله بولیوی (۵۰,۴ درصد)، هند (۴۴,۴ درصد) و فرانسه (۴۲,۳ درصد) به نمایندگی بیش از ۴۰ درصدی زنان در مدیریت محلی دست یافته‌اند.

برنامه‌های DEI برای از بین بردن شکاف‌های جنسیتی: در بخش خصوصی، دامنه اقدامات برابری جنسیتی توسط شرکت‌های پیشگام از تمرکز بر نیروی کار به رویکردهای کل کسب و کار که شامل طراحی فراگیر، زنجیره تامین فراگیر و تاثیر جامعه است، گسترش یافته است. بررسی آینده مشاغل ۲۰۲۳ مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد که بیش از دو سوم سازمان‌های مورد بررسی برنامه تنوع، برابری و گنجاندن (DEI) را اجرا کرده‌اند. اکثریت (۷۹ درصد) شرکت‌های مورد بررسی، برنامه‌های DEI را با تمرکز بر زنان اجرا می‌کنند.

افزایش مشارکت اقتصادی زنان و دستیابی به برابری جنسیتی در رهبری، هم در تجارت و هم در دولت، دو اهرم کلیدی برای پرکردن شکاف‌های جنسیتی گسترده‌تر در خانواده‌ها، جوامع و اقتصاد است. اقدام جمعی، هماهنگ و جسورانه توسط رهبران بخش خصوصی و دولتی در تسریع پیشرفت به سوی برابری جنسیتی و شعله‌ور کردن رشد مجدد و انعطاف‌پذیری بیشتر مؤثر خواهد بود. این گزارش می‌گوید در سال‌های اخیر شاهد شکست‌های بزرگی بوده‌ایم و وضعیت برابری جنسیتی هنوز بر اساس شرکت، صنعت و اقتصاد متفاوت است. با این حال، تعداد فزاینده‌ای از بازیگران این حوزه اهمیت و فوریت اقدام را درک کرده‌اند و شواهدی مبنی بر ابتکارات موثر برابری جنسیتی در دست است. داده‌ها و تحلیل‌های ارائه‌شده در این گزارش می‌تواند با تسریع و اطلاع‌رسانی درباره اقدامات رهبران بخش دولتی و خصوصی در تلاش‌هایشان برای کاهش شکاف جنسیتی جهانی، سرعت سفر به سمت برابری را تسریع بخشد.