از امپراتوری رسانه‌ای سپاه در ایران: مورد فارس و تسنیم

خبرگزاری فارس

خبرگزاری فارس که در بهمن ۱۳۸۱ تاسیس شد، تثبیت‌شده‌ترین خبرگزاری در میان رسانه‌های مهم سپاه است. طبق مدارک روزنامه رسمی، حمیدرضا مقدم‌فر، یکی از فرماندهان سپاه که از بنیان‌گذاران خبرگزاری تسنیم و روزنامه جوان هم بوده است، تا سال ۱۳۹۰ از اعضای هیئت مدیره فارس بود. وی قبل از خروج از فارس، سهام خود در خبرگزاری را به سید نظام‌الدین موسوی منتقل کرده بود.

هویت موسس این سازمان خبری کمک می‌کند که جهت‌گیری‌های سیاسی‌ای را توضیح داد که فارس را به سمت انتشار اطلاعات کذب درباره شرکت‌کنندگان در تظاهرات سراسری اخیر می‌کشاند.

سارینا اسماعیل‌زاده، نوجوان ۱۶ ساله‌ای که به گفته‌ی شاهدان عینی و بنا به گزارش‌های رادیو زمانه، بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا، در ۳۰ شهریور در اثر ضربات باتون اراذل و اوباش رژیم بر سرش کشته شد، مورد آماج حمله‌های اخیر این خبرگزاری قرار گرفت.

در ۲۴ مهر، خبرگزاری فارس ادعا کرد که تمامی گزارش‌ها درباره‌ی قتل سارینا جعلی بوده وعلت فوت او را پایین پریدن از ساختمان بیان کرد. در ادامه، این خبرگزاری آمار موسسه افکارسنجی خود را منتشر کرد که ظاهراً نشان می‌دهد بی‌بی‌سی فارسی، رادیو فردا، ایران اینترنشنال، صدای آمریکا و منوتو ۱۷۳۱۲ خبر جعلی درباره اعتراضات در ایران از۱۰ شهریور تا ۹ مهر منتشر کرده‌اند.

در موردی جداگانه، در ۱۲ مهر، پس از فوت فاطمه رضایی ۱۱ساله در قم در شرایط غیرعادی، فارس با پدرش مصاحبه‌ای انجام داد. او گفته بود که فاطمه نه به دلیل مسمومیت، بلکه بر اثر عفونت و مشکلات کلیوی درگذشت. بر اساس گزارش‌های مختلف، دانش‌آموزان دختر در شهرهای مختلف ایران به دلیل انتقام‌گیری مقامات از شرکت گسترده آن‌ها در تظاهرات ضدحجاب، مسموم شدند.

گروه هکری ایرانی به نام «بلک ریوارد» که نهادها و زیرساخت‌های مختلف جمهوری اسلامی را مورد هدف می‌دهد، آبان گذشته فایل صوتی‌ای را فاش کرد که گفته می‌شد از سرورهای داخلی خبرگزاری فارس به دست آمده است. فایل ضبط‌شده از جلسه محرمانه جانشین فرمانده بسیج قاسم قریشی با مدیران «رسانه‌های همسو» (همسو با رژیم) درباره قیام در ایران و برنامه‌های رژیم برای ایجاد ضدروایت بود.

در این جلسه دوساعته که درآذر ۱۴۰۱ برگزار شد، افرادی گزارش‌هایی درباره اعتراضات ارائه کردند. قریشی به آن‌ها روش مقابله رژیم با اعتراضات و سرکوب آن‌ها را توضیح داد. پیشنهادات او شامل اعمال فشار سازمانی بر زنان بازیگر و دیگر افراد مشهوری بود که در همبستگی با اعتراضات حجاب خود را درفضاهای عمومی برداشته بودند: وعلاوه بر استفاده از جام جهانی فوتبال در قطر به عنوان فرصتی بازنمایاندن اعتراضات به عنوان یک جشن عمومی بودند.

علاوه بر موارد بالا، قریشی به «کمیته حقیقت‌یاب» برای ارعاب مولوی عبدالحمید، روحانی برجسته اهل سنت و امام جمعه زاهدان، در پی کشتار معترضان در شهریور و مهر اشاره کرد. قریشی همچنین به رسانه‌های دولتی دستور داد در گزارش‌های خود به «اعتراضات» اشاره نکنند و در عوض از عبارات «آشوب‌های گذشته»، «اغتشاشات مهر» یا «فتنه سیاه» استفاده کنند.

نگاه نزدیک به شخصیت‌های پشت صحنه خبرگزاری فارس

سید نظام الدین موسوی

موسوی با اینکه از اعضای سپاه پاسداران نیست، حضور تاثیرگذاری در صحنه رسانه‌های محافظه کار ایران دارد. نقش‌های قبلی او به عنوان سخنگوی وفادار برای برخی بنیادها و نهادهای تنظیم‌کننده‌ رسانه‌ای که تحت کنترل رهبر انقلاب هستند، به افزایش قدرت سیاسی او کمک کرده است.

طبق اسناد روزنامه رسمی، موسوی که اکنون از نمایندگان تهران درمجلس شورای اسلامی است، از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ عضو هیئت مدیره پیام‌آوران نشر روز، نهادی که روزنامه جوان را در اختیار دارد، بوده است. پیام‌آوران نشر روز زیرمجموعه بنیاد تعاون بسیج است که خود تحت کنترل بنیاد تعاون سپاه است.

حمیدرضا مقدم‌فر

مقدم‌فر از فرماندهان سپاه و مشاور فرهنگی و رسانه‌ای فرمانده کل سپاه است. او همچنین معاون دفتر حفظ و نشر آثار رهبری است که به چاپ، تبلیغ و توزیع آثار خامنه‌ای می‌پردازد.

وی از سال ۱۳۹۱ عضو هیئت مدیره پیام آوران نشر روز بوده و همچنین یکی از موسسین و اعضای فعلی هیئت مدیره خبرگزاری تسنیم است. وی در سال ۱۳۹۱ مدیرعامل خبرگزاری فارس بود. علاوه بر این، وی دبیر ستاد مردمی بزرگداشت قاسم سلیمانی است.

محمدمهدی سیاری زهان

سومین چهره قابل توجه در هیات مدیره خبرگزاری فارس، محمدمهدی سیاری زهان است که بر اساس اسناد روزنامه رسمی، از اسفندماه سال ۱۳۸۷ رئیس هیئت مدیره فارس بوده است. به گزارش افکارنیوز، مهدی سیاری فرمانده سپاه و جانشین فرماندهی سازمان اطلاعات سپاه است. (در آگهی روزنامه رسمی در اسفند ۱۳۸۷، نام پدر سیاری زهان محمدعلی و محل تولد وی قائنات در خراسان جنوبی ذکر شده است. هنگامی که پدرش فوت کرد، جمعی از مقامات جمهوری اسلامی پیام تسلیت سیاری زهان را ارسال کردند که در آن پدر سیاری را حاج محمدعلی سیاری خطاب کردند.)

خبرگزاری تسنیم

خبرگزاری تسنیم بزرگترین رسانه متعلق به سپاه است. مجوز رسانه تسنیم متعلق به موسسه آتی‌سازان فرهنگی تسنیم است. اسناد روزنامه رسمی نشان می‌دهد که این خبرگزاری در۱۰ تیر ۱۳۹۱ توسط فرمانده سپاه حمیدرضا مقدم‌فر، جعفر درونه (رئیس هیئت مدیره) و مجید قلی‌زاده زحمتکش (مدیر عامل) تاسیس شد.

جعفر درونه که علاوه بر سمت خود در تسنیم، در دولت احمدی‌نژاد رئیس اداره آموزش و پرورش تهران بود، دبیر همایشی به نام «طلوع حقیقت» است که هدف آن بزرگداشت دو نامه‌ای است که خامنه‌ای به جوانان غربی در سال ۲۰۱۵ نوشت تا از فراموشی این نامه‌ها جلوگیری جلوگیری کند.

مجید قلی زاده زحمتکش از بدو تاسیس تاکنون مدیرعامل تسنیم بوده است. بنا بر این سند روزنامه رسمی و گزارش تهران بیرو، وی از سوی بانک قرض الحسنه مهر ایران، یک موسسه مالی تحریم‌شده که سهامداران آن شامل بانک سپه متعلق به نیروهای مسلح و همچنین سایر بانک‌های وابسته به بنیاد هستند، به عنوان سفیر قرض‌الحسنه انتخاب شده است.

بر اساس اسناد روزنامه رسمی، مقدم‌فر، درونه و قلی‌زاده زحمتکش همگی در هیئت مدیره موسسه خیریه ایتام و نیازمندان امام حسن مجتبی (ع) هستند.

تسنیم و سرکوب‌ها

هویت موسس تسنیم و سهام‌داران آن نقش پررنگ این آژانس خبری در کمپین دروغ‌رسانی علیه معترضان را بیان می‌کند.

بنا به گزارش رادیو فردا، در تاریخ ۱۰ اسفند، ماموران به مادر یکی از دانش آموزان مسموم‌شده در مدرسه ۱۳ آبان تهران حمله کردند. در گزارش اختصاصی تسنیم فردای آن روز، به نقل از سخنگوی پلیس اعلام شد که طی تحقیقات به این نتیجه رسیدند که این زن در مدرسه ۱۳ آبان فرزندی نداشته و هیچ ارتباط خانوادگی با هیچ یک از دانش‌آموزان آن نداشته است. وی افزود: افرادی که در این ویدئو به زن تعرض کرده بودند شناسایی و دستگیر شدند.

این خبرگزاری همچنین کمپیتی برای تخریب وجهه مهدی قائدی، بازیکن تیم استقلال به راه انداخت. در تاریخ ۱۰ آذر، این بازیکن از پاسخ به سوال یک خبرنگار درباره‌ی عملکردش در بازی ممانعت کرد و گفت:

در ۱۱ دی ۱۴۰۱، تسنیم گزارش داد که تعدادی از فوتبالیست‌ها، از جمله برخی که «انگیزه رقابت یا حتی صحبت در مورد فوتبال» ندارند، در یک مهمانی «در حالت غیرعادی ناشی از مصرف مشروبات الکلی» دستگیر شدند. بر اساس اخبار دیگر، قائدی یکی از بازداشت‌شدگان بود.