پشت درهای استادیوم؛ از روسری‌سفیدها تا به امروز

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130620_Women_Footbal_SaghiLaghaie_MaryamHossienKhah_SamiraToluee.mp3[/podcast]

راهیابی تیم ملی فوتبال ایران به جام‌ جهانی بهانه‌ای شد تا زنان باردیگر با بهره‌گیری از فضای به نسبت باز پس از انتخابات به دنبال طرح مطالبات جنسیتی خود باشند.

پس از آنکه فدراسیون فوتبال ایران، ورزشگاه آزادی را به عنوان محل استقبال از بازیکنان تیم فوتبال در روز چهارشنبه، ۲۹ خردادماه، اعلام کرد، شماری از فعالان حقوق زنان با راه‌اندازی کمپینی در شبکه‌های اینترنتی خواستار حضور زنان در این ورزشگاه شدند.

اطلاعیه فدراسیون فوتبال مبنی بر ممنوع بودن حضور زنان در این جشن نیز مانع از آن نشد که زنان از این مطالبه قدیمی خود که از سال‌ ۱۳۸۳ تاکنون پیگیر آن هستند، دست بکشند.

مماشات حکومت برای حضور مردم در خیابان‌ها و شعارهای گاه سیاسی و تند آنها، شامل مطالبات زنان نشد و آنها نه تنها اجازه حضور در ورزشگاه را نیافتند، بلکه مورد خشونت پلیس نیز قرار گرفتند.

به گزارش تارنمای تا قانون خانواده برابر، ماموران نیروی انتظامی از ورود اتومبیل‌هایی که سرنشین زن داشت به پارکینگ ورزشگاه جلوگیری به عمل می‌آوردند و "برای تحریک جمعیت تجمع یافته از الفاظ و ادبیات توهین‌آمیز استفاده می‌کردند. مامورین با خشونت جمعیت را متفرق کرده و پرچم‌های ایران را از دست زنان معترض می‌گرفتند". ماموران همچنین اقدام به "ضرب و شتم دو نفر از مردانی" کردند که همراه جمعیت زنان بودند.

این گزارش به نقل از شاهدان عینی، از بازداشت چند نفر از تجمع‌کنندگان خبر داده است.

صفحه فیس‌بوک مدرسه فمینیستی نیز از "برخورد تلخ انبوهی از ماموران نیروی انتظامی و امنیتی" با زنانی نوشته و گفته است که خواستار ورود به استادیوم آزادی بودند. ماموران پس از حدود یک ساعت مقاومت زنان، آنها را پراکنده می‌کنند.

در شرایطی که پلیس در اغلب تجمع‌های خیابانی روز‌های گذشته به صورت مسالمت‌آمیز در کنار مردم بود، چرا تلاش زنان برای حضور در ورزشگاه سرکوب شد؟

ساقی لقایی، فعال حقوق زنان در این زمینه به رادیو زمانه می‌گوید: "این سئوالی است که ما هم به عنوان فعالان جنبش زنان داریم که چرا مسئولان و پلیس چنین برخوردی با زنان دارند؟ این نوع برخورد نشان می‌دهد حاکمیت همچنان در برابر خواسته‌های هدفمند زنان ایستادگی می‌کند، آنها را سرکوب می‌کند و حاضر نیست در برابر حداقلی‌ترین خواسته‌های شهروندی زنان کوتاه بیاید و این موضوعی است که می‌تواند در بلندمدت نگران‌کننده باشد."

مقاومت دربرابر خواسته‌های هدفمند زنان

۱۸خرداد ۱۳۸۴ هنگامی که فعالان زن تحت عنوان کمپین روسری سفیدها در برابر استادیوم آزادی جمع شدند و خواهان تماشای مسابقه ايران- بحرين بودند، تعداد آنها فقط ۳۰ نفر بود. شماری از آن گروه به دلیل سرکوب‌های حاکمیت ایران را ترک کرده‌اند و حال هشت سال گذشته است و کسانی که خواهان ورود به استادیوم هستند افزایش پیدا کرده است. هسته اولیه زنان تجمع‌کننده جلوی استادیوم چنانکه تارنمای "تا قوانین خانواده برابر" نوشته، دست‌ کم ۶۰ زن و مرد بود که هر لحظه به تعداد آنها اضافه می‌شد.

خبرگزاری فارس تعداد زنانی که خواهان ورود به استادیوم بودند را ۷۰ نفر نوشته و یک شاهد عینی نیز به دویچه وله گفته است که حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ زن در برابر در شرقی ورزشگاه تجمع کرده‌ بودند.

یکی از اعضای همان گروه ۳۰ نفره سال ۱۳۸۴ که روز چهارشنبه نیز به استادیوم رفته بود، در فیس‌بوکش نوشته است، زنان در چندین گروه، در ساعت‌های مختلف و جلوی درهای مختلف (شرقی و غربی و جنوبی) استادیوم تجمع کرده بودند و برآورد دقیقی از تعداد آنها وجود ندارد.

یک کاربر گوگل پلاس نیز تعداد زنان تجمع‌کننده در برابر در شرقی را در حدود ۲۰۰ زن برآورد کرده است که ۲۰ مرد نیز در بین آنها بودند؛ مردانی که به تائید خبرنگار مدرسه فمینیستی با مشاهده ممانعت پلیس از ورود زنان، از رفتن به استادیوم خودداری کردند و برخی از آنها به دلیل حمایت از خواسته زنان مورد ضرب و شتم نیروهای گارد قرار گرفتند.

در میان این مردان، جعفر پناهی، کارگردان فیلم آفساید نیز دیده می‌شد. صفحه فیس‌بوک زنان تی‌وی به نقل از مهناز محمدی، فیلمساز نوشته است که پناهی به همراه همسرش به استادیوم آمده بود و پس از آنکه پلیس مانع از ورود زنان شد او نیز در اعتراض به این تصمیم، از حضور در این جشن منصرف شد.

با وجود آمار ضد و نقیضی که از تعداد زنان تجمع‌کننده در برابر استادیوم مخابره شده است، تعداد آنها بسیار بیشتر از جمع اولیه سال ۱۳۸۴ بود و همراهی مردان با این حرکت نیز نشانه‌ای دیگر از عمومی شدن مطالبات زنان است.

ساقی لقایی در ارزیابی افزایش تعداد زنانی که خواهان عمومی شدن عرصه‌های حضور زنان هستند و مقایسه این جمع ۶۰ تا ۵۰۰ نفری با حضور انبوه زنان و مردان در جشن‌های خیابانی روز سه‌شنبه، می‌گوید: "حضور مردم در خیابان‌ها بیشتر یک حرکت عمومی و احساسی بود. حضور زنان در برابر استادیوم آزادی اما یک حرکت هدفمند بود که یک خواسته خیلی مشخص و در چارچوب قانون داشت. اینکه پلیس چنین برخوردی با زنان می‌کند نشانگر آن است که پلیس می‌تواند در برابر رفتارهای احساسی شهروندان تسامح و تساهل داشته باشد، اما در برابر خواسته‌های هدفمند آنها ایستادگی می‌کند."

او با بیان اینکه ارزیابی‌اش ازاین حرکت زنان برای ورود به ورزشگاه کاملاً مثبت است و آن را امیدوارکننده می‌داند، اضافه کرد: "زنان سال‌هاست که به دنبال این خواسته حداقلی خودشان برای ورود به عرصه‌های عمومی و به طور خاص برای ورود به استادیوم‌ها هستند و اینکه این حرکت الان فراگیر شده است و بخشی از مردم هم با آنها همراه شده‌اند و حتی مردها هم در کنار آنها ایستادگی کردند و حاضر نشدند بدون زنان وارد ورزشگاه شوند نشان می‌دهد که زنان توانسته‌اند، خواسته‌شان را عمومی کنند."

این فعال حقوق زنان با بیان اینکه این حرکت در ادامه همان کمپین حق ورود به استادیوم یا کمپین روسری‌ها سفیدهاست که از چندسال پیش پیگیری می‌شود، گفت: "البته افرادی که الان در این حرکت فعالند،همان اعضای قبلی نیستند و زنان جوانی به آن اضافه شده‌اند و گروه‌های مردمی هم از آن حمایت می کنند."

تندروی یا فرصت‌شناسی؟

برخورد روز چهارشنبه با زنان خواهان ورود به ورزشگاه آزادی در حالی رخ داد که برخی طرح چنین مطالباتی را تندروی می‌دانند و خواهان آن هستند که فعالان مدنی به صورت "قدم به قدم" و "واقع‌بینانه" جلو بروند.

یک کاربر شبکه اجتماعی فیس‌بوک خطاب به فعالان زن نوشته است: "فکر می‌کردم شعار امروزمان «تدبیر» و «امید» است. شما بی‌تدبیری می‎کنید و امیدتان را نابود می‌کنید، بعد کل جامعه را مقصر می‌خوانید. دقیقاً از روی چه حسابی تصور کردید که با یک کمپین یک روزه می‌توانید جنبشی ایجاد کنید و قانون سی و چند ساله را به چالش بکشید؟ می‌دانم خیلی چیزها حق شماست و زیادی هم برایشان صبر کردید. اما لطفاً صبر کنید تا دولت جدید تشکیل شود، بعد به دنبال مجوز تاسیس نهادهای غیردولتی بروید، شبکه‌های‌تان را گسترده کنید، موانع را تشخیص بدهید، با دولت رایزنی کنید و اهداف‎تان را یک به یک دنبال کنید. شما که خودتان بهتر میدانید، با موج سواری و جوزدگی کاری پیش نمی‌رود."

برخی زنانی که با حضور جلوی درهای استادیوم آزادی خواهان حضور در آن بودند، اینگونه به ماجرا نگاه نمی‌کنند و آن را "حق بدیهی" خود می‌دانند. چنانکه روناک حسینی، در صفحه فیس‌بوکش نوشته است: "کی گفته که جشن گرفتن صعود تیم ملی فوتبال، اون هم در مهم‌ترین ورزشگاه کشور، فقط مختص یک جنسیته؟! کدوم قانون؟! کدوم دلیل منطقی حل نشدنی؟! ما حق داریم که با شکل و شمایل خودمون و نـــه یواشکی و با ریخت پسرونه، در ورزشگاه حضور پیدا کنیم. این صندلی‌ها، این فضا، این شادی، این حال، حق ما هم هست، پس فریادش می‌زنیم."

شماری دیگر از زنان نیز فارغ از تعداد زنان حاضر در برابر استادیوم و موفقیت یا شکست آنها برای ورود به استادیوم، صرف عمومی کردن دوباره این خواسته و طرح آن را یک گام به جلو می‌دانند. در صفحه فیس‌بوکی به همین مناسبت نوشته شده بود: "حتی اگر فردا خانم‌ها موفق به ورود به داخل استادیوم نشوند، دست کم می‌توانند صدای اعتراض خود را نسبت به این تبعیض بزرگ و محروم کردن نیمی از ملت از جشن ملی نشان دهند. خانم‌های فوتبالی و غیرفوتبالی! فردا روز اعتراض به محرومیت‌های متعدد زنان از حقوق شهروندی است. در خانه نمانید و اعتراض کنید."

طرح چنین خواسته‌ای را در این موقعیت زمانی که هنوز دولت جدید بر سرکار نیامده است، چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟

ساقی لقایی در این زمینه می‌گوید: "احمدی‌نژاد در دولت خودش هم یکی، دوبار بر حق زنان برای حضور در ورزشگاه‌ها و تماشای مستقیم فوتبال تاکید کرده بود و در واقع از سوی دولت او هم مشکلی برای این ماجرا وجود نداشت، این در حالی است که حضور دیروز زنان در استادیوم برای دیدن فوتبال نبود بلکه برای شرکت در یک جشن ملی بود که نمونه آن هم جشن ملی بود که دو ماه پیش دولت برگزار کرد و زنان هم در آن حضور داشتند، پس چرا دیروز این اجازه را ندادند؟"

 این فعال حقوق زنان درپاسخ به اینکه آیا حرکت روز چهارشنبه زنان گامی مثبت در مسیر اهداف جنبش زنان محسوب می‌شود یا بهتر است که فعالان این حوزه با گام‌هایی آهسته و حساب شده‌تر جلو بروند، گفت: "چطور می‌توانیم این حرکت را تندروی تلقی کنیم در حالی‌که مردم در روزهای گذشته در خیابان خواسته‌های مشخصی را در خصوص زندانیان سیاسی و خیلی مسائل دیگر مطرح کردند و من آنها را هم تندروی نمی‌دانم. چرا یک خواسته حداقلی مثل حضور زنان در فضاهای عمومی شهری تندروی محسوب می‌شود؟ در حالی ‌که اینها واقعاً خواسته‌هایی حداقلی هستند که اتفاقاً زمان طرح‌شان هم بسیار مناسب است."