صنعتِ کارگرکُش: مرگ ۲۰ کارگر صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در هفت ماه
از فروردین تا ۲۱ مهر ۱۴۰۲ مرگ ۲۰ کارگر نفت، گاز و پتروشیمی رسانه‌ای شده است. سه تن از این کارگران خودکشی کردند و ۱۷ تن قربانی شرایط ناایمن کار و استثمار شدید کارفرمایان شدند.
گروه کارگری
کارگران پروژه ای عسلویه - عکس از مجتبی محسنی/شانا
شورای سازماندهی اعتراضات کارگران غیررسمی نفت (ارکان ثالث) جمعه ۲۱ مهر از مرگ یک کارگر اورهال پالایشگاه گاز پارسیان شهرستان مُهر خبر داد. او هجدهمین کارگر صنعت نفت و گاز بود که از آغاز سال ۱۴۰۲ بر اثر حادثه کار جانش را از دست داد.
چند روز پیش از آن (۱۶ مهر) خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا) فوت یک کارگر در پتروشیمی گچساران را گزارش کرده بود و همزمان از مصدومیت دو کارگر پتروشیمی ایلام و انتقال آنها به بیمارستان خبر داده بود.
تنها در فاصله یک هفته حداقل دو کارگر شاغل در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به دلیل حادثه کاری فوت کردند و دو کارگر دیگر مصدوم شدند. تمامی کارگرانی که در این سه حادثه جانشان را از دست دادند یا مصدوم شدند، بر پایه گزارش‌های منتشر شده «قراردادی» بودند.
مقام‌های مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از انتشار آمار مربوط به حوادث کار به تفکیک بخش سر باز زده‌اند و تنها معاون روابط کار این وزارتخانه در دو اظهارنظر متناقض شمار کارگرانی که بر اثر حادثه کاری جانشان را از دست دادند یک بار ۷۱۱ و یک بار دیگر نزدیک به ۸۰۰ تن اعلام کرده است.
روزنامه «هم‌میهن» شنبه ۲۲ مهر به نقل از «فعالان صنفی» و «کارشناسان صنعت نفت» از مرگ ۱۷ کارگر صنعت نفت، گاز و پتروشیمی از فروردین ۱۴۰۲ تا ۱۶ مهر خبر داد. این آمار تنها مرگ کارگران بر اثر حوادث کار گزارش شده در رسانه‌ها را در برمی‌گیرد. در تابستان امسال دستکم سه کارگر صنعت نفت و گاز هم خودکشی کردند.
یکی از مرگبارترین حادثه‌های کارگری صنعت نفت ۱۹ شهریور امسال در پالایشگاه دوم پارس جنوبی رخ داد که به مرگ سه کارگر به نام‌های علیرضا عزیزی، فاضل لویمی و علیرضا حجت‌نیا انجامید. پیش از آن هم هشت کارگر تعمیرات اساسی پالایشگاه هاشمی‌نژاد مسموم شدند. دو تن از کارگران مصدوم شده به فاصله کوتاهی جانشان را از دست دادند.
مهدی عقبایی که هم‌میهن او را عضو «هیئت مدیره اتحادیه انرژی خانه کارگر استان خوزستان» معرفی کرد، تعداد کارگران صنعت نفت که «کشته می‌شوند» را بالاتر از آمار اعلام شده، دانست. او گفت:
ما مرگ‌های دیگری هم داریم؛ افرادی که بر اثر استشمام مواد شیمیایی فوت می‌کنند، افرادی که در مجموعه کار می‌کنند اما بعد از مدتی اخراج می‌شوند، یا کارگرانی که بیمار می‌شوند و نمی‌توانند کار کنند، یا سرطان می‌گیرند و جانشان را از دست می‌دهند، این افراد جزو آمارها حساب نمی‌شوند.
سعید ساویز که کارشناس نفت و گاز معرفی شده است هم در اظهارنظری مشابه صنعت نفت و گاز را پرخطر توصیف کرد: «صنایع نفت و گاز ذات پرخطری دارند، مواد آنها سمی است و توان مسموم‌کنندگی دارند، همچنین قابلیت اشتعال و انفجار دارند که این یک سمت داستان است. طرف دیگر داستان این است که صنایع نفت و گاز، تاسیساتی روی ارتفاع دارند، ما برج داریم، مخزن داریم، بخشی از حوادث کار در اثر انفجار، مسمومیت و خفگی رخ می‌دهد و بخشی از حوادث هم بر اثر افتادن شخص از ارتفاع.»
کارفرمایان قاتل
آنطور که علیرضا میرغفاری، رئیس هیئت مدیره کانون انجمن‌های صنفی کارگری پالایشگاه‌های گازی استان بوشهر گفته بیشتر کارگرانی که قربانی حوادث کار می‌شوند را «پیمانی و غیررسمی» هستند.
کارگران پیمانی و غیررسمی اغلب با قراردادهای موقت استخدام می‌شوند و به دلیل نداشتن امنیت شغلی امکان اعتراض به شرایط ناایمن کار را ندارند. همین وضعیت سبب شده است کارفرمایان که برای کسب سود بیشتر از هزینه لباس و ابزار کار ایمنی استاندارد طفره می‌روند، در برخی موارد آنها را به انجام کارهای پرریسک مجبور کنند. میرغفاری در این باره گفت:
خیلی وقت‌ها کار با مجوز کار پیش نمی‌رود، کارفرما با تحکم به کارگر می‌گوید که باید کاری را انجام بدهد و خودش مجوز آن را می‌گیرد، درحالی‌که اصلاً مجوزی در کار نیست. اگر کارگر زیربار نرود، سرپرست می‌تواند او را تهدید به اخراج یا کم‌کردن اضافه‌کار کند، اگر هم کار را انجام دهد و برایش مشکلی ایجاد شود، خودش مقصر است.
به گفته او در محل کار پس از هر حادثه‌ای «یک تیم کارشناسی در محل حاضر می‌شود، عموما تقصیر را گردن کسی می‌اندازد که دستش از دنیا کوتاه است»، یعنی کارگری که جانش را در حادثه کاری از دست داده است.
میرغفاری یکی دیگر از شگردهای کارفرمایان برای افزایش سود را که موجب افزایش حوادث کاری مرگبار می‌شود، «استفاده از کارگران روزمزد» در بخش تعمیرات اساسی عنوان کرد:
پیمانکار به‌دلیل اینکه هزینه کمتری داشته باشد، از نیروهای روزمرد که اصطلاحاً به آنها اورهالی گفته می‌شود، استفاده می‌کند؛ نیروهایی که شاید بیشتر از ۱۲ساعت کار کنند و مثلاً امسال بازه حقوق‌شان روزانه ۷۰۰ هزار تومان تا حدود ۲میلیون تومان بود. این نیروها عموماً سابقه‌ای ندارند و نیروی ماهر نیستند. هزینه کار به دلیل استخدام آنها، بالا می‌رود زیرا دستورالعمل‌های ایمنی به‌درستی رعایت نمی‌شوند.
ساعت کار طولانی در روزهای گرم و شرجی جنوب به گفته رئیس اجرایی خانه کارگر استان خوزستان می‌تواند «یک عامل در افزایش حادثه کاری» باشد چرا که «در گرمای شدید کارگر تمرکز را از دست می‌دهد و ممکن است او را بی‌حوصله کند یا شرایطی برای او ایجاد کند که نتواند تمرکز لازم را برای کار داشته باشد، ساعت کار هم بالاست که ۱۲ساعت است».
برون‌سپاری و دولت ضد کارگر
کسر بزرگی از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در مناطق آزاد تجاری یا ویژه اقتصادی و انرژی مستقر هستند و به همین دلیل هم از شمول قانون کار و نظارت هر چند کم‌رمق نهادهای نظارتی خارج.
فرشاد اسماعیلی، کارشناس حقوق کار در این باره به هم‌میهن گفت: «خیلی از این مناطق، قانو‌ن‌کار شامل‌شان نمی‌شود و باتوجه به اینکه این شرکت‌ها زیر مجموعه نظارتی ادارات کار در منطقه هستند، ادارات کار خودشان برای این نهادها از یک‌بعدی ناظر محسوب می‌شوند و از بعددیگر، نهاد داوری و مرجع تظلم‌خواهی کارگران این کارگاه‌ها هستند. البته اینها با هم تضاد منافع دارند و یکی از مشکلات عملیاتی همین است. یعنی اداره کار منطقه، نهادی است که ناظر بر این کارگاه‌هاست، در حالی‌که این ادارات مرجع تظلم‌خواهی هستند. این یعنی اینها نمی‌توانند نقش مستقلی ایفا کنند.»
او وزارت نفت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مسئول این وضعیت دانست چرا که در حوزه نفت و گاز «تشکل‌زدایی» می‌کنند و با «برون‌سپاری» و «قرارداد موقت» ایمنی کار را پایین می‌آورند.
ساخت و توسعه پروژه‌های نفت و گاز ایران پس از پایان جنگ هشت ساله با عراق به شکل گسترده‌ای به شرکت‌های پیمانکاری سپرده شده است. به صورتی که در برخی پروژه‌ها کارگران بخش‌های مختلف به واسطه چند پیمانکار مشغول به کار هستند. طی سال‌های اخیر کارگران پیمانی نفت و گاز با اعتراض‌های گسترده خواستار برچیده‌شدن شرکت‌های پیمانکاری شده‌اند.
نظرها
نظری وجود ندارد.