ایران طی شش ماه بیش از ۴۰۰ هزار افغانستانی را اخراج کرد

در ادامه فشار بر افغانستانی‌ها در ایران فرمانده مرزبانی استان خراسان رضوی گفت طی ۹ روز ۲۱ هزار و ۴۰۷ افغانستانی «که به صورت غیرقانونی وارد ایران شده بودند» به کشورشان بازگردانده شدند.

اخراج مهاجران افغانستانی از ایران طی ماه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. یکشنبه ۲۱ آبان رسانه‌های داخلی ایران به نقل از مدیرکل اتباع و امور خارجی استان قم گزارش کردند طی نیمه نخست سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۲ هزار و ۸۰۰ افغانستانی از این استان اخراج و به افغانستان بازگردانده شده‌اند.

خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، ۲۳ آبان شمار مهاجران افغانستانی بازگردانده شده از مرزهای استان خراسان رضوی را حدود ۳۲۸ هزار تن گزارش کرد.

در استان سیستان و بلوچستان هم که طی روزهای گذشته حداقل دو هزار افغانستانی از گذرگاه‌های مرزی بازگردانده شدند، تنها در مهر ۱۴۰۲، ۸۳ هزار آواره گریخته از ستم طالبان و جنگ طولانی مدت در این کشور، رد مرز شدند.

رسانه‌ها و مقام‌های حکومتی طی ماه‌های اخیر با بزرگنمایی در آمار مهاجران افغانستانی در ایران به یک موج افغانستانی‌ستیزی دامن زده‌اند. پیامد این موج تهاجم آشکار به افغانستانی‌ها در حداقل دو شهر اقبالیه و تهران بوده است.

وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران آمار منتشر شده در رسانه‌ها مبنی بر حضور هشت میلیون مهاجر افغانستانی در ایران را نادرست خوانده اما گفته است که «افرادی که به صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند به هر شکل باید بازگردانده شوند».

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران و طالبان در جریان سفر هيئت طالبان به تهران در باره وضعیت مهاجران نیز گفت‌وگو کردند اما جزئیات این گفت‌وگو و توافق‌ دو طرفه در این باره افشا نشده است.

همسویی ایران و پاکستان برای اخراج افغانستانی‌ها

ایران و پاکستان دو مقصد مهاجران افغانستانی‌اند که طی چهار دهه گذشته تحت تاثیر جنگ‌های داخلی، اشغال نظامی و سیطره طالبان کشورشان را ترک کرده‌اند.

از سال ۲۰۲۱ که قدرت به طالبان واگذار شد و این گروه تروریستی بار دیگر بر افغانستان سلطه یافت شمار بیشتری از ساکنان این سرزمین به ناچار کشورشان را ترک کردند. ایران و پاکستان اما در توافق نانوشته با طالبان شرایط را برای گریختگان از این سرزمین سخت کردند.

در پاکستان یک ضرب‌الاجل برای خروج مهاجرانی که عمر سکونت برخی از آنان به چهار دهه می‌رسد اعلام شد. این به معنای اخراج حدود ۱٬۷ میلیون افغانستانی است که ده‌ها هزار تن از آنها طی روزهای گذشته به افغانستان بازگشته‌اند؛ خانه‌هایشان ویران شده است و اموالشان توقیف.

پاکستان به مهاجران افغانستانی بدون اجازه اقامت که ناچار به بازگشت‌اند اجازه می‌دهد تنها ۵۰ هزار روپیه با خود خارج کنند. باقیمانده اموال نقدی و غیرنقدی آنها را دولت پاکستان ضبط می‌کند.

در پیوند با این موضوع سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان با وزیر خارجه پاکستان دیدار کرده است. جزئیات این دیدار فاش نشده و تنها سفارت طالبان در پاکستان گفته است که هيئت طالبان در باره توقیف اموال مهاجران و بازرگانان افغانستانی با نوری جیلانی گفت‌وگو کرده است.

به کجا بروند؟

ایران ادعا می‌کند حداقل پنج میلیون مهاجر افغانستانی در این کشور سکونت دارند. کمتر از دو میلیون نفر از این مهاجران که بسیاری از آنها در ایران زاده شده‌اند و عمر سکونت‌شان در این کشور با عمر جمهوری اسلامی برابری می‌کند، کارت اقامت دارند.

دولت ایران برای شناسایی آن دسته از مهاجران بدون کاغذ که «غیرقانونی» می‌خواند، به صدور شناسه ملی اقدام کرده است و همزمان افراد بدون اجازه اقامت را بازداشت و اخراج می‌کند. وزیر کشور ایران گفته است تمامی افغانستانی‌هایی که «به صورت غیرقانونی» به ایران آمده‌اند «به هر شکلی باید بازگردانده شوند». این سخنان به معنای تهدید بیش از سه میلیون افغانستانی ساکن در ایران است که به امید رسیدن به کشوری امن در آنجا ساکن شده‌اند.

در پاکستان هم شمار افغانستانی‌ها ۳٬۸ میلیون نفر اعلام شده است. ۲٬۲ میلیون تن از آنان اجازه اقامت دارند، یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن اما در خطر اخراج همراه با توقیف اموال قرار دارند.

بسیاری از افغانستانی‌ها از ایران و پاکستان به عنوان گذرگاه‌هایی برای رسیدن به کشوری امن استفاده می‌کنند. سخت‌تر شدن کنترل‌های مرزی و اخراج آنان از دو کشور همسایه سبب شده است بازگشت به افغانستان تحت سلطه طالبان تنها گزینه پیش‌روی‌شان باشد.

در افغانستان طالبان قوانین مبتنی بر شریعت اسلامی را اجرا می‌کنند. حق تحصیل را از زنان گرفته‌اند. بیکاری و فقر افزایش چشمگیری داشته است، آنطور که نیمی از جمعیت ساکن در سرزمین تحت سلطه طالبان با فقر روبرو هستند. همچنین طالبان در سیاستی هدفمند، اقلیت‌های ملی و مذهبی در افغانستان را به جابجایی اجباری ناچار می‌کند. اخراج نزدیک به پنج میلیون تن از پاکستان و ایران در این وضعیت موجب افزایش نگرانی در باره سرنوشت آنها، به ویژه زنان و کودکان شده است.