آشوراده در آستانه سفر رئیسی: حاشیه‌های جدل نماینده دولتِ توسعه ناپایدار با دیده‌بان محیط زیست
در آشوراده، جدال لفظی دو مسئول دولتی به شبکه‌های اجتماعی راه یافت: یک طرف می‌خواهد چندین کامیون مصالح را بدون ارائه مجوز به منطقه‌ای حفاظتشده وارد کند، آن طرف می‌گوید بدون مجوز اجازه ورود ندارید. این شروع حاشیه‌های سفر پیش روی ابراهیم رئیسی به گلستان است، جایی که می‌خواهد پای توسعه ناپایدار دستوری خود را در طرح گردشگری آشوراده تحکیم کند.
مصطفی رضیئی
تصویر جدال لفظی مدیرکل میراث فرهنگی استان گلستان و یک دیده‌بان سازمان حفاظت از محیط‌زیست در آشوراده.
جمعه ۱۰ آذر، ویدیویی منتسب به روز قبل یعنی پنجشنبه ۹ آذر در فضای مجازی منتشر شد که در آن یک مرد با صدایی خشمگین و فریادزنان دیده می‌شود و چند نفر در تلاش‌اند تا او را آرام کنند. در مقابل این مرد، یک نفر دیگر قرار دارد. مرد خشمگین بی‌توجه به حرف‌های دیگران می‌گوید: «برو گم شو. رئیس‌جمهور دستور داده جزیره باید گردشگری بشود، شما اینجا چه کاره‌یی حرف می‌زنی؟» او در ادامه می‌گوید: «توی گوشت هم می‌زنم. [می‌گویی] توهین می‌کنم؟»
مرد خشن ویدیو، محمدجوار ساوری، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان است. کسی که می‌خواست به گوشش هم سیلی بزند، محمود تقی‌پور، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست پناهگاه حیات‌وحش میانکاله است.
حر منصوری که در پروفایل اینستاگرام خود را «دیده‌بان میانکاله» معرفی می‌کند در رابطه با این ویدیو نوشت فردای این دعوا، ساوری از تقی‌پور عذرخواهی کرده است. دلیل دعوا؟ نماینده حفاظت از محیط زیست از نماینده دولت درخواست مجوز کرده بود. مجوزی که به او گفته بودند، برای فعالیت‌های عمرانی در جزیره ارائه داده خواهد شد. به‌جای مجوز، ساوری می‌خواست توی گوشش هم بزند.
مجوز برای ورود ۱۷ تا ۲۰ کامیون حاوی مصالح ساختمانی درخواست شده بود که همراه ساوری وارد منطقه حفاظتشده شده بودند. روزنامه «پیام ما» نوشت این کامیون‌ها برای کف‌سازی مسیرهای دهکده آشوراده راهی شده بودند.
آشوراده در فهرست «ذخیره‌گاه زیست‌کره یونسکو» ثبت شده است اما با مدیریت جمهوری اسلامی بخصوص در دولت رئیسی، از یک پناهگاه پرندگان بومی و منطقه‌ای حفاظت شده در حال تبدیل به منطقه‌ای برای حضور هزاران گردشگر است.
حر منصوری در مصاحبه با «پیام امروز» نتیجه فعالیت‌های کنونی در این منطقه حفاظت شده را چنین بازگو می‌کند:
ارزش بزرگی در این منطقه نهفته است که کمتر جایی وجود دارد و این، همان تالاب آشوراده است. اینجا محل تجمع پرندگان بسیاری است و بسیاری از گردشگران برای دیدن این پرنده‌ها می‌آیند. اگر دستکاری بیشتری در این منطقه صورت گیرد، تجمع پرنده‌ها در آن قسمت به‌واسطه از بین رفتن منابع غذایی یا فرصت استتار بین نیزارها و… دچار مشکل شده و این جاذبه گردشگری از بین می‌رود. دراین‌صورت، نه ساحل ماسه‌ای داریم و نه جاذبه طبیعی!
ساوری البته در یک پست در اینستاگرام تصویر خود را در کنار یک مأمور محیط زیست منتشر کرد. در این تصویر، مأمور محیط زیست لبخند می‌زند اما ساوری هنوز بدخلق به‌نظر می‌رسد. او نوشت «اما برای شیرین کردن کام ملت به شیرینی خدمت دولت به ملت در آشوراده»، عملیات اجرایی را شروع کرده که «منجر به جدال با ماموران یگان مذکور شد». ساوری در ادامه نوشت:
آنچه که واقع شد اختلاف درون خانوادگی ملت عزیز ایران در یک موضوع عمرانی کشور بوده و بعد از چند دقیقه با آقا مسعود عزیز به کوری چشم دشمنان قسم خورده و بدخواهان نظام نیز روبوسی کردیم و از همه عذرخواهی کردیم تا دستمایه سوء‌استفاده دشمنان ملت و نظام قرار نگیرد که عده‌ای با اهداف و نیات مخرب اقدام به انتشار تصاویر حوادث دیروز نمودند.
«تعجیل دولت برای دستکاری در جزیره پیش از سفر رئیس‌جمهوری به گلستان»
روزنامه پیام ما در شروع گزارش «در آشوراده چه گذشت؟» با تیتر دوم «تعجیل دولت برای دستکاری در جزیره پیش از سفر رئیس‌جمهوری به گلستان» اشاره کرد که «کمتر از یک ماه به سفر رئیس‌جمهوری به گلستان مانده». ابراهیم رئیسی در سفر سال ۱۴۰۰ خود قول داده بود تا «گره آشوراده» را باز کند. پیام ما با اشاره به جدل این هفته آشوراده نوشت:
جنجال اخیر در جزیره، گویی نه از صبح روز جمعه بلکه از جلسهٔ هفتهٔ گذشته استانداری گلستان شروع شد. جلسه‌ای که به‌موجب آن مقرر شد همهٔ دستگاه‌های اجرایی که به طرح گردشگری مرتبط هستند و یا مانند آموزش‌وپرورش سازه‌ای در منطقه دارند، اقدامی انجام دهند: «رئیس‌جمهوری آخر آذر به گلستان سفر می‌کند و دستور اکیدش برای شروع عملیات اجرای گردشگری در جزیره روی زمین مانده است».
در این جلسه مقرر می‌شود تا کوچه‌های دهکده آشوراده، کف‌سازی بشود. همچنین قلعه روس‌ها بازسازی شود. به آموزش و پرورش هم دستور می‌دهند تا محوطه اردوگاه دانش‌آموزی را پاکسازی کند که حدود ۹ سال است به حال خود رها شده. مدیرکل محیط زیست استان گلستان هم در جلسه حاضر است اما با نمایندگان این سازمان در جزیره هماهنگی‌ای نمی‌کند. مشکل اصلی از چشم‌انداز حفاظت از محیط زیست اینجاست که در این وقت سال، پرندگان مهاجر به آشوراده می‌آیند و فعالیت‌های صنعتی نباید مزاحم آنان باشد.
«ضروری است برخورد قانونی با مدیرکل خاطی انجام گیرد»
پیام ما یادآور می‌شود که این رویداد تازه نیست و می‌نویسد:
ماجرای برخورد با محیط‌بانان البته محدود به این مورد نیست. خرداد گذشته هم در جلسه‌ای که در استانداری تشکیل شد استاندار خطاب به «علی کلانه»، رئیس منطقه که با لایروبی خلیج گرگان مخالفت کرده و اخطار توقف پروژه را داده بود، با لحنی تند گفت: «تو چه‌‌کاره هستی که نامهٔ دستی می‌نویسی؟ حد خودت را بدان، قانون را بشناس.»
ساوری، به گفته پیام ما، پیش از آنکه مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان بشود، مسئول ستاد جوانان رئیسی در استان گلستان و مسئول دفتر نماینده مردم گرگان و آق‌قلا بوده و «عضویت در هیئت اندیشه‌ورز و کارگروه‌های تخصصی مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی استانی و ملی را در پرونده داشته است».
در وبسایت کارزار، با هشتگ #برخورد_قانونی_با_مدیرکل «درخواست برخورد قانونی با محمد جواد ساوری، مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان» کمپینی به‌راه افتاده است. عبدالرضا باقری و حر منصوری این دادخواست را نوشته‌اند:
ضروری است ضمن اعاده حیثیت و دلجویی از محیط‌بانان منطقه، فضای امن جهت ادامه خدمت کلیه محیط‌بانان و فعالان محیط زیستی فراهم گشته و برخورد قانونی با مدیرکل خاطی انجام گیرد. لازم به ذکر است کلیه خادمان عرصه محیط زیست، حق خود را برای طرح دعوی حقوقی از ایشان مطابق با ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی محفوظ می‌دانند.
زینب رحیمی، خبرنگار محیط زیست هم در ایکس نوشت:
سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس گفته که ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری با مدیرکل میراث فرهنگی گلستان به دلیل رفتار نامناسب با محیط‌بان برخورد کرده البته توضیح نداده دقیقا چه برخوردی کرده؟
«بساط دخالت نابه‌جای محیط زیست و منابع طبیعی باید برچیده شود»
همزمان با نگرانی‌ها و اعتراض‌ها به رفتار نماینده دولت مشتاق توسعه ناپایدار، طرفداران رئیسی هم به فضای مجازی آمدند تا یادآور شوند او گره‌ها را باز می‌کند.
به‌عنوان مثال، احمد راییجی، روزنامه‌نگار آزاد (فریلنسر) در ایکس نوشت:
از آیت‌الله نورمفیدی و استاندار گلستان می‌خواهم که در سفر دوم دولت به گلستان از رییس‌جمهور بخواهند یک بار برای همیشه، تکلیف مرزهای سیاسی با استان مازندران و مدیریت جزیره آشوراده و میانکاله را روشن کنند. بساط دخالت نابجای محیط‌زیست و منابع طبیعی مازندران باید برچیده شود.
ساوری، مدیرکل خشمگین میراث فرهنگی گلستان، پس از جدلش با محیط‌بان، با انتشار تصویری که روی آن نوشته شده «اسفند ۱۴۰۰ وعده قاطع رییس‌جمهور در آشوراده: گره آشوراده در دولت سیزدهم باز می‌شود» در ایکس، نوشت:
حق مردم، در دفاع ازحقوق حقه مردم عزیز و منافع استان گلستان و اجرایی شدن دستور رییس جمهور محترم تاپای جان ایستاده‌ایم. آشوراده قطب گردشگری دریایی شمال
حق مردم در دیدگاه او، حفظ محیط زیست و گردشگری پایدار با هدف آشنایی بیشتر مسافران و ساکنین محلی با محیط زیست و جانداران آشوراده و خلیج گرگان، بیشتر متمرکز توسعه‌ای دستوری است. در این مدل توسعه، چند نفر در تهران دور هم جمع می‌شوند و بی‌توجه به قوانین و مقررات حفاظت از محیط زیست، تصمیم می‌گیرند که چگونه طرح‌هایی که در فساد حاکم در این نظام اسلامی، دهه‌هاست عقب مانده‌اند، بالاخره به نتیجه برسند.
بحث گردشگری در آشوراده و فعالیت‌های صنعتی در خلیج گرگان، مانند پالایشگاه میانکاله، دهه‌هاست با اعتراض‌های مکرر مردم محلی و فعالان محیط زیست، به سرانجام نمی‌رسند. از دید رئیسی این گره است و باید با دستور او باز شود. بی‌توجه به اینکه این دستور او در آینده چه بر جای خواهد گذاشت.
آشوراده به‌رغم اینکه در محدوده استان گلستان قرار دارد، اما عمده مدیریت آن در استان مازندران صورت می‌گیرد. از استاندار گلستان تا دیگر مقام‌های محلی در این جدل طرف محیط‌بان گرفتند.
با این‌وجود علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران در ۷ آذر امسال به علی‌محمد زنگانه، استاندار گلستان و جمعی از مسئولان این استان گفت:
در سفر دوم هیأت‌دولت به استان عملیات اجرایی طرح گردشگری جزیره آشوراده با مشارکت صندوق ملی محیط زیست آغاز خواهد شد.
سلاجقه همچنین «طرح احیای خلیج گرگان و تاثیرات مثبت آن بر محیط زیست منطقه» را یادآوری کرد و افزود که «الزامات زیست‌محیطی در اجرای طرح گردشگری آشوراده» مد نظر قرار خواهند گرفت. البته او که باید طرف محیط زیست را در دولت بگیرد، تاکنون طرف دستورهای رئیسی ایستاده است. مثال عمده آن تیر ماه سال جاری بود، وقتی بعد از آنکه سلاجقه بارها گفت «سد چمشیر آبگیری و افتتاح نخواهد شد»، در کنار رئیسی ایستاد تا پس از آبگیری و شکل‌گیری دریاچه این سد بر بمب نمکی زیر آن، سد چمشیر افتتاح شود.
سفر دوم رئیسی به گلستان برای مجموعه‌ای از دستورهای ضد محیط زیست
چهارشنبه یکم آذر علی محمد زنگانه، استاندار گلستان برای بازگشایی «کانال آشوراده \ خلیج گرگان» به این منطقه رفت. دریای خزر، شاهد تاثیر گسترده تغییرات اقلیمی است که شیوه بارندگی را متفاوت ساخته و به تبخیر گسترده‌تر آب در این دریاچه منتهی شده است.
در کنار آن، روسیه مانع ورود آب رودخانه ولگا به دریای خزر است، چون شهرها، روستاها، کشاورزی و دامداری، و همچنین صنعت، آب این رودخانه را قبل رسیدن به خزر تقریبا کامل مصرف می‌کنند. در نتیجه آب از محدوده جنوبی بزرگ‌ترین دریاچه جهان در حال عقب‌نشینی است.
تاثیر عمده آن بیشتر از همه، در خلیج گرگان مشخص شده بود. کانالی که در این روز افتتاح شد، قرار است که راه را برای ورود گسترده‌تر آب دریا به محدوده این خلیج باز کند. همزمان عملیات لایروبی این خلیج به گفته استاندار کامل شده است و «یک میلیون و ۲۴۰ هزار متر مکعب گل و لای برداشت» شده است.
این لایروبی هم از دستورهای رئیسی است. فعالان محیط زیست نگران شیوه لایروبی و انباشت گل‌ولای بر زیست‌بوم‌های این خلیج بودند. معلوم نیست که آیا لایروبی به شیوه اصولی خود انجام شده است یا نه. زنگانه اما تاکید کرد که اگر این لایروبی انجام نمی‌شد و این کانال آب به دریا باز نمی‌شد، «تکرار فاجعه دریاچه ارومیه در خلیج گرگان دور از انتظار نبود».
او می‌گوید حدود یک‌ونیم میلیارد متر مکعب آب به خلیج گرگان وارد خواهد شد.
رئیسی که به گلستان برود، قرارداد پروژه تله‌کابین علی‌آباد کتول را هم امضا خواهد کرد. در گرگان اما صحبت از تله‌کابین در منطقه ناهارخوران با نظر مخالف مردم محلی روبه‌رو است با این‌حال بعید نیست دولت رئیسی دستور اجرای آن‌را هم صادر کند.
از دیگر پروژه‌های جنجالی گلستان، سد نرماب مینودشت است. هنوز تمامی اهالی دو روستا که زندگی‌شان در دریاچه این سد غرق می‌شود، نتوانسته‌اند جابه‌جا شوند و نسبت به ساخت سد معترض‌اند. آبان امسال، رئیس‌کل دادگستری استان در سفر به این منطقه، خطاب به مجریان طرح گفت از «الزامات قانونی و ضمانت‌های حقوقی برای سرعت بخشیدن به روند ساخت سد نرماب» استفاده کنند.
نظرها
نظری وجود ندارد.