مصاحبه لاوروف و چشمک روسیه به غرب: غزه قربانی معامله بر سر اوکراین می‌شود؟

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در چرخشی عجیب گفت که جنگ اسرائیل با حماس و حملاتش به غزه مشابه عملیات نظامی مسکو علیه اوکراین است.

این موضع لاوروف در مصاحبه‌ روز پنج‌شنبه‌ ۷ دی‌ماه/ ۲۸ دسامبر او با ریانووستی بیان شد. رسانه راشا تودی نسخه‌ای از این اظهارات را در وبسایت خود منتشر کرد. همین بازنشر مصاحبه و ترجمه آن در راشا تودی نشان می‌دهد که آنچه ریانووستی از قول لاوروف مطرح کرد نمی‌تواند بعدتر «خطا یا سوءبرداشت رسانه‌ای» تعبیر شود.

لاوروف در آن مصاحبه گفت که اهداف اعلام شده اسرائیل برای تداوم عملیاتش علیه شبه‌نظامیان حماس در غزه تقریباً مشابه اهدافی است که مسکو در کارزار خود علیه دولت اوکراین مطرح کرده است.

این در حالی است که براساس گزارش وزارت بهداشت فلسطین، بیش از ۲۱ هزار فلسطینی در حملات اسرائیل پس از ۷ اکتبر کشته و حدود ۵۶ هزار نفر زخمی شده‌اند.

تخمین‌های فلسطینی و بین‌المللی می‌گوید که اکثر کشته‌ها و زخمی‌ها زن و کودک هستند.

بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل و برخی کشورها از جمله آفریقای جنوبی، اسرائیل را به انجام نسل‌کشی در نوار محاصره شده غزه متهم کرده‌اند. روسیه هم تا پیش از این اظهارات لاوروف موضعی مشابه همین منتقدان جنگ داشت و آنچه «مجازات دسته‌جمعی» یا «واکنش بی‌تناسب اسرائیل به حمله حماس» می‌خواند را محکوم می‌کرد.

حال اما به گفته لاوروف، روسیه به این نتیجه رسیده است که اهداف اسرائیل و روسیه کم و بیش یکسان است. این اهداف هم شامل «غیر نظامی‌سازی» و «نازی‌زدایی» می‌شود. وزارت خارجه روسیه، در هشتاد روز نخست جنگ غزه موضع کمتر متغیری در دفاع از راهکار دودولتی برای فلسطین و انتقاد شدید از ادامه حملات اسرائیل داشت.

نقطه برجسته انتقادهای روسیه از دولت بنیامین نتانیاهو و حملاتش به غزه و کرانه باختری در همان هفته اول جنگ صورت گرفت.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در روز ۱۳ اکتبر و پیش از آغاز حمله زمینی اسرائیل به نوار غزه، محاصره غزه توسط اسرائیل و محاصره لنینگراد توسط نازی‌ها در طول جنگ جهانی دوم را مشابه هم دانست.

علاوه بر این، واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد، مقایسه‌های مشابهی را در بیانیه‌های رسمی علیه جنگ اسرائیل انجام داد.

پوتین از آغاز جنگ در غزه همواره به شدت از اسرائیل انتقاد کرده است. در طول جنگ هم مسکو میزبان مقام‌های حماس برای یافتن راهی برای توقف حملات اسرائیل و رهبری درخواست‌های بین‌المللی برای توقف جنگ بوده است. وخامت رابطه روسیه و اسرائیل پس از ۷ اکتبر به خدی بود که نتانیاهو در اوایل ماه دسامبر در تماس تلفنی با پوتین از «مواضع ضد اسرائیلی» روسیه در مجامع جهانی و همچنین «همکاری خطرناک با ایران» انتقاد کرد.

حال اما طبق گزارش راشا تودی، لاوروف معتقد شده است که «مبارزه با نازیسم» چیزی است که از نظر تاریخی روسیه و اسرائیل را متحد می‌کند.

لاوروف چنین گفت:

لاوروف در همین مصاحبه موضع کشورش را مبنی بر اینکه تنها «فرمول دو دولتی» به بحران خاورمیانه پایان می‌دهد، تکرار کرد، اما بدون توضیح اینکه مسکو چگونه می‌تواند در تبدیل آن به واقعیت نقش داشته باشد.

«خون هیتلر» یا بازی «لاپید بد است و نتانیاهو خوب»؟

لاوروف در ادامه صحبت‌هایش از یائیر لاپید، نخست وزیر سابق اسرائیل که در دوره ریاستش بر دولت، تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرده بود، انتقاد کرد. لاوروف با اشاره به موضع لاپید گفت: «آن موضع ناعادلانه بود.»

نفتالی بنت و یائیر لاپید، نخست وزیران سابق اسرائیل، به صورت آشکار از حمله روسیه به اوکراین انتقاد کرده‌اند، اما نتانیاهو لحن محتاطانه خود را حفظ کرده است. البته اسرائیل در دولت نتانیاهو از حمایت مشروط و اندک از کی‌یف دست نکشیده و محموله‌های کمک‌های بشردوستانه و پزشکی و همچنین بیمارستان‌های صحرایی را به این کشور ارسال کرده است.

وزیر خارجه روسیه اما در مصاحبه‌اش تاکید دارد که سخنان رهبران پیشین اسرائیل برای مسکو قابل تحمل نبوده است. او موضع لاپید را با موضع بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر راست‌گرای کنونی اسرائیل مقایسه کرد و گفت که نتانیاهو «علی‌رغم انتقادهای بین‌المللی و قرار گرفتن در «وضعیت دشوار» به خود اجازه نداده است در مورد روسیه اظهارنظر ناروا کند.»

وزیر امور خارجه روسیه، پس از جنگ اوکراین در انتقاد تند و تیز از اسرائیل کم نگذاشته است. او در اردیبهشت سال گذشته با ادعای اینکه «هیتلر، خون یهودی دارد»، اسرائیل را به حمایت از نئونازی‌ها متهم کرده بود. آن موضع در اصل پاسخی دردناک به حمایت بنت و لاپید از اوکراین بود.

پوتین در سال ۲۰۲۲ به خاطر همین اظهارات لاوروف عذرخواهی کرد. با این وجود چنین موضع‌گیری‌ای در سطح بالاترین مقام سیاست خارجی مسکو نشان می‌دهد که روابط اسرائیل و روسیه در سه سال گذشته تابعی از موضع تل‌آویو بر سر اوکراین بوده است.

مسکو از ابتدای تجاوز نظامی‌اش به اوکراین به دنبال توجیه آن با این ادعاست که حملاتش برای مقابله با نیروهای نئونازی در این کشور اجرا می‌شود. بهانه‌ای که اکثر کشورهای غربی آن را رد کرده‌اند.

چشمک نرم به غرب جواب می‌دهد؟

به نظر می‌رسد در سومین ماه جنگ اسرائیل در غزه و همزمان با افزایش فشارهای بین‌المللی برای خاتمه جنگ، مسکو زمان را برای استفاده از کارت نفوذش در خاورمیانه مناسب می‌بیند.

روسیه با ایران به عنوان بزرگترین حامی گروه‌های شبه‌‌نظامی یا آنچه «محور مقاومت» خوانده می‌شود، رابطه تنگاتنگی دارد. تغییر جبهه مسکو و لغزیدنش به سمت اسرائیل می‌تواند دست حماس و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی در مذاکرات آتش‌بس را ضعیف کند و امتیازات بیشتری برای اسرائیل و آمریکا به همراه داشته باشد.

حضور نظامی روسیه در سوریه و نفوذی که در این کشور به عنوان مسیر تامین لجستیکی حزب‌الله لبنان و گروه‌های فلسطینی دارد هم برگ دیگری است که روسیه می‌تواند با آن بازی کند.

این سخنان لاوروف فعلا در حد چشمک نرمی است که روسیه به غرب زده است تا ببیند طرف مقابل حاضر به مصالحه بر سر باتلاق اوکراین هست یا نه. روسیه هم امید دارد با استفاده از جبهه نفوذش بتواند پیروزی استراتژیکی در جنگ اوکراین به دست آورد.

ضمیمه شدن شرق اوکراین به روسیه و سکوت غرب و فشار بر زلنسکی برای تن دادن به صلح آن چیزی است که مسکو امید دارد به زودی نصیبش شود.

هنوز مشخص نیست که آیا غرب هم به چشمک لاوروف پاسخ در خوری می‌دهد یا نه. بازیگر دیگر این منازعه یعنی ایران هم واکنش مشخصی به این اظهارات لاوروف نشان نداده است.