مرزهای مرگبار: ۲۰۴ کولبر و سوخت‌بر در ۲۰۲۳ در مرزهای غرب و شرق ایران کشته شدند

سال ۲۰۲۳ مرگبارترین سال برای کولبران در نوار مرزی کردستان طی ۱۲ سال اخیر بود. سوختبران در بلوچستان هم وضعیتی مشابه داشتند؛ دستکم ۵۱۳ کولبر و سوختبر جان یا سلامت جسمی‌شان را برای لقمه‌ای نان از دست دادند.

دو گزارش منتشر شده از سوی منابع نزدیک به فعالان کُرد و بلوچ روایتگر جان باختن حداقل ۲۰۴ کولبر و سوختبر طی سال ۲۰۲۳ است.

کولبر نیوز که به صورت ویژه اخبار مربوط به کولبران در کردستان را گزارش می‌کند در آخرین روز سال ۲۰۲۳ شمار کولبرانی را که در نوار مرزی کردستان ایران و اقلیم کردستان در راه تامین معاش جان باختند ۳۲ تن گزارش کرد. همزمان کمیپن فعالان بلوچ نیز از کشته شدن ۱۷۲ سوختبر طی یک سال خبر داد.

این دو منبع گفته‌اند که در این بازه زمانی ۲۶۷ کولبر و ۴۲ سوختبر مجروح شده‌اند اما در باره میزان مصدومیت و آسیب‌دیدگی کولبران و سوختبران توضیحی ندادند.

دستکم ۳۰ تن از کولبران و ۱۱ تن از سوختبران که مصدوم یا کشته شدند، کودک بودند.

مرزبان‌های بی‌رحم

عامل اصلی مرگ حداقل ۲۰ تن از ۳۲ کولبری که در سال ۲۰۲۳ جان باختند، تیراندازی ماموران دولتی در نوار مرزی کردستان بود. ماموران نظامی دو کولبر دیگر را هم با خودرو زیر گرفتند و به قتل رساندند. تیراندازی ماموران دولتی همچنین موجب مصدومیت دستکم ۲۴۰ تن از ۲۶۷ کولبری که مصدوم شدند، بود.

در بلوچستان نیز آن‌گونه که کمپین فعالان بلوچ گزارش کرد شلیک ماموران نظامی موجب مرگ ۴۰ و مصدومیت ۱۹ سوختبر شد.

تصادف حین تعقیب و گریز نیروهای نظامی، آتش گرفتن خودروهای حامل سوخت، سقوط از بلندی، غرق شدن، ایست قلبی، سرمازدگی و ضرب و شتم به دست ماموران مرزبانی از دیگر عوامل مصدومیت یا مرگ کولبران و سوختبران است.

نکته قابل توجه در این گزارش افزایش شمار کولبران مصدوم و کشته شده در ماه‌های پایانی سال، به ویژه نوامبر، یعنی از زمانی که ایران، عراق و اقلیم کردستان اعلام کردند توافقنامه امنیتی سه جانبه را اجرا می‌کنند و همزمان فرمانده مرزبانی کرمانشاه از تصویب ایجاد دو معبر کولبری در این استان خبر داد، است. نیمی از کولبران در دو ماه پایانی سال مصدوم با کشته شدند.

شمار کولبران مصدوم یا کشته شده در نوامبر ۱۱۶ تن، معادل ۳۶ درصد و در دسامبر ۴۵ تن (۱۴ درصد) اعلام شده است.

این دو منبع گفته‌اند حداقل ۳۰کولبر و ۱۱ سوختبری که کشته یا مصدوم شدند، کمتر از ۱۸ سال سن داشتند و کودک بودند.

سال خشونت‌بار

آمار منتشر شده از کولبران مصدوم یا کشته شده در ۱۲ سال اخیر، یعنی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۳، بیانگر بی‌سابقه بودن خشونت علیه کولبران است. علیرغم این که شمار کولبران کشته شده در سال ۲۰۲۳ کمترین رقم ثبت شده طی ۱۲ سال اخیر (۲۰۱۲ تا ۲۰۲۳) است اما مجموع مصدومان و جان‌باختگان در راه کولبری در مقایسه با تمام سال‌های قبل افزایش یافته است.

بیشترین مصدومیت یا مرگ کولبران پیش از این در سال ۲۰۱۹ ثبت شده بود. در این سال ۸۰ کولبر جان باختند و ۱۸۳ تن مصدوم شدند. طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ مرگ و مصدومیت کولبران یک روند کاهشی داشت اما سال ۲۰۲۲ شمار کولبران مصدوم به ۲۱۵ تن رسید.

بر پایه آماری که کولبر نیوز منتشر کرده طی این ۱۲ سال ۶۲۲ کولبر در مسیر دشوار و جانفرسای کولبری جانشان را از دست دادند و ۱۵۴۵ کولبر مصدوم شدند. در برخی موارد مصدومیت کولبران به معلولیت دائم انجامیده است.