سال قتل پارسا برای رابطه با همجنس، سال مبارزه با «آپارتاید جنسیتی» در ایران و افغانستان

نظرسنجی زمانه: «صدای جامعه کوییر به اندازه کافی شنیده نمی‌شود»

در گذر ۱۴۰۲، ۵۶مین نظرسنجی زمانه متمرکز «جایگاه و حقوق جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو پلاس» بود و از ۱۶ شهریور تا ۲۴ شهریور در اختیار مخاطبان زمانه قرار گرفت تا نظر خود را در پاسخ‌ به سوال‌های ما بگویند. ۳۷۹ نفر در این نظرسنجی شرکت کردند و از میان آنها ۳۲۸ نفر به تمام سوال ها پاسخ دادند.

نتیجه این شد که نزدیک به ۸۸ درصد پاسخ‌دهندگان مخالف تبلیغات ضد کوئیر جمهوری اسلامی‌اند. ۳۹ درصد پاسخ‌دهندگان جامعه کوئیر را بخش انکارناپذیر جنبش «زن، زندگی، آزادی» می‌دانند. در مقابل، به نظر ۳۶ درصد، آنچه در ایران جریان دارد یک "انقلاب اصیل ملی" است و نه جنبش فمینیست‌ها و کوئیرها.

متن کامل نتایج این نظرسنجی را در مطلب «نتیجه نظرسنجی زمانه: صدای جامعه کوئیر به اندازه کافی شنیده نمی‌شود» بخوانید.

ارغوان آرام درگذشت

در ۷ فروردین، شش‌رنگ خبر از درگذشت ارغوان آرام، از نخستین زنان آشکارا ترنس در ایران خبر داد. ارغوان در گذر زندگی‌اش تلاش کرد تا به حکومت اسلامی حاکم بر ایران نزدیک شود، حتی در انتخابات نامزد شده بود. به‌گفته شش رنگ، او در ۵ اسفند ۱۴۰۱ درگذشته و در بهشت رضوان شهریار به خاک سپرده شده است. شش‌رنگ همچنین نوشت:

ارغوان آرام که به نام ترانه آرام نیز شناخته می‌شد یکی از اولین افراد ترنسی بود که آشکارا در مستندی از هویت جنسیتی خود صحبت و به مشکلات این جامعه اشاره کرد... در طول سال‌های فعالیت ارغوان می‌توان از همکاری با بهنوش بختیاری در پیشبرد گفتمان حکومتی در مورد افراد ترنس گرفته تا نامزدی در انتخابات ۱۴۰۰ به عنوان اولین زن ترنس (که هیچ‌گاه نتایج آن نیز مشخص نشد) و سپس تبلیغ برای ابراهیم رئیسی گفت ؛ نمونه‌هایی از انحراف سیاسی او و نزدیکی‌اش به قدرت و نظام سرکوبگر جمهوری اسلامی.

بیانیه‌های گروه‌های کوییر در گذر ۱۴۰۲

در سالی که گذشت، گروه‌های کوییر، بیانیه‌های گوناگونی منتشر کردند از جمله:

«شکنجه در لباس درمان»

در خرداد ۱۴۰۲، سازمان حقوق افراد جامعه ال‌جی‌بی‌تی شش‌رنگ (شبکه لزبین‌ها و ترنسجندرهای ایرانی) گزارش «شکنجه در لباس درمان: آزار گسترده جامعه ال‌جی‌بی‌تی+ توسط درمان‌های اصلاحی در ایران» را همزمان با ۱۷ مه، روز مبارزه با همجنس‌گراهراسی، دوجنس‌گراهراسی و ترنس‌هراسی به فارسی، کردی و ترکی منتشر کرد که خلاصه آن را می‌توان در «شکنجه در لباس «درمان اصلاحی» برای جامعه کوئیر ایران» خواند.

بیانیه مطبوعاتی شش رنگ گفت که این گزارش «نشان می‌دهد که روانشناسان و روانپزشکان تحت نظام حکومتی مبتنی بر تبعیض و خشونت علیه اقلیت‌های جنسی و جنسیتی تبدیل به یکی از ابزارهای سرکوب این جامعه شده‌اند».

رها آجودانی، فعال مدنی و یک فرد ترنس به زندان محکوم شد

رها آجودانی در آذر ۱۴۰۱ دستگیر و ۳۱ روز انفرادی را تحمل کرد تا در شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی علی مظلوم به حبس، جریمه ممنوع‌الخروجی محکوم شد. سپس این حکم به جزای نقدی تبدیل شد. آجودانی به «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «توهین به مقدسات» در کنار دیگر اتهام‌ها، بازداشت شده بود.

همجنسگراهراسی رئیسی همگام با مذهبی‌های افراطی آمریکا

مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی سابقه‌ای طولانی در نفرت‌پراکنی علیه جامعه ال‌جی‌بی‌تی دارند. در تیر ماه ۱۴۰۲، ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ و رئیس‌جمهور ایران در اوگاندا گفت:

در واکنش به این نفرت‌پراکنی، زمانه یادآور نقش استعمار و گروه‌های مسیحی افراطی آمریکا در نفرت‌پراکنی علیه جامعه کوییر در آفریقا شد. این واکنش را در «استعمارگرایی رئیسی در اوگاندا: همجنسگراهراس همگام با مذهبی‌های افراطی آمریکایی» بخوانید.

اعتراف اجباری چند فرد ترنس در صداوسیما

در تیر ماه، نیروهای اطلاعات سپاه پنج فرد ترنس را با اتهاماتی چون «ترویج ابتذال» بازداشت کردند و سپس اعتراف اجباری آنان علیه خود گسترده در رسانه‌های حکومتی از جمله صداوسیما منتشر شد. در چند ویدیو که در فضای مجازی منتشر شدند، پنج نفر دیده می‌شوند که یک مرد مزاحم را پس می‌رانند. رسانه‌های حکومتی گفتند این فرد امر به معروف می‌کرده است و ۲۴ ساعت بعد سپاه پاسداران این پنج ترنس را بازداشت کرد. وبسایت کوییر رنگالری نوشت:

فیلم «دشمن» نماینده سوئد برای اسکار ۲۰۲۴ شد

فیلم «دشمن» ساخته میلاد اعلامی، کارگردان ایرانی‌-سوئدی با بازی پیمان معادی، از طرف کشور سوئد به‌عنوان نماینده این کشور به آکادمی اسکار معرفی شد. شش‌رنگ در معرفی فیلم نوشت:

کوییرهراسی در کلام مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی

در یک سال اخیر، مقامات ارشد نظام اسلامی در هر زمانی که توانستند، علیه جامعه ال‌جی‌بی‌تی صحبت کردند. در ادامه نمونه‌ای از این سخنان را بخوانید:

علی خامنه‌ای: مثلاً از یک مسئول ایرانی که در فلان مجمع بزرگ اروپایی یا آمریکایی شرکت کرده، می پرسند آیا شما با همجنس‌بازی موافقید، اگر بگوید نه، او را هُو میکنند! علّتش چیست؟ این چه منطقی دارد؟

ابراهیم رئیسی در سازمان ملل: روایت‌های ساختگی از زوجیت و جنسیت، در حقیقت تلاش برای حذف مفاهیم متعالی نظیر مادر، پدر و خانواده طبیعی است؛ اقداماتی که می‌توان آن را مصادیق جنایت علیه بشریت و موجب انقطاع نسل بشر دانست. مقابله با چنین رویکردهایی وظیفه انسانی ماست. ما امروز نیازمند جنبش جهانی تعهد به خانواده هستیم تا همه اعضای خانواده زندگی گرم در کنار یکدیگر را تجربه کنند.

محمدعلی آل هاشم، امام جمعه‌ی تبریز در واکنش به افراشته شدن پرچم رنگین‌کمان در سفارت آمریکا و بریتانیا در کشور آذربایجان: قطعا مردم متدین جمهوری آذربایجان و شاید مسئولان دولت آذربایجان هم از این اقدام عصبانی هستند؛ البته بخشی از یک طرح برای حساسیت‌زدایی از جامعه مسلمانان است، این گستاخی آشکار نسبت به «آذری‌»هاست. ما باید نسبت به این حرکات خزنده علیه هویت و ارزش و سنت‌های ملی هوشیار باشیم.

نمایندگان جمهوری اسلامی در سازمان ملل به سوال‌های حقوق افراد ال‌جی‌بی‌تی پاسخ ندادند

شش‌رنگ در ۲۰ مهر نوشت از ۹ تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳ کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد برای بررسی پایبندی جمهوری اسلامی ایران به تعهداتش برابر میثال بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی تشکیل جلسه داد. جمهوری اسلامی هیاتی ۳۰ نفره به این اجلاس فرستاده بود اما این هیات از پاسخ‌گویی به سؤالات اعضای کمیته در مورد عدم انطباق جمهوری اسلامی، در قانون و عمل، با تعهداتش بر اساس میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی برای ایجاد فضای امن و آزاد برای افراد ال‌جی‌بی‌تی+ خودداری می کند. شش‌رنگ نوشت:

زن ترنس به زندان، جریمه، ممنوع‌الخروجی و... محکوم شد

در پایان آبان ماه، شایا گلدوست، کنگر کوییر و خبرنگار در ایران‌وایر اعلام کرد که توران، زن ترنس مدل و طراح لباس ایرانی به به شش ماه حبس تعلیقی، دو سال ممنوع‌الخروجی، دو سال ممنوعیت از فعالیت در دنیای مجازی، هشت میلیون جریمه نقدی و توقیف تلفن همراه، لپ‌تاپ، هارد و دوربین محکوم شد.

در تاریخ ۱۶ اسفند۱۴۰۱، هم‌زمان با جنبش «زن، زندگی، آزادی»، صفحه اینستاگرام «تورلان» مسدود شد و در قسمت بیو آن نوشته شد: «این صفحه حسب دستور مقام محترم قضایی به علت انتشار محتوای مجرمانه مسدود شده است.»

یک منبع نزدیک به خانواده «تورلان» به «ایران‌وایر» گفت که او در آذر۱۴۰۱، با یورش ماموران امنیتی به منزل خانوادگی‌اش بازداشت شده بود.

این منبع آگاه گفت: تورلان به مدت یک هفته به‌صورت انفرادی در یکی از زندان‌های ساری بازداشت بود و بازجویان برای فشار روانی او را به دلیل هویت جنسیتی‌اش به‌عنوان یک زن ترنس، هدف آزار و تحقیر قرار داده بودند.

«زن‌نما» و «دامن‌پوش»: نفرت‌پراکنی حکومتی علیه محمد صادقی

استراتژی پرونده‌سازی دستگاه امنیتی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی در بازداشت محمد صادقی به همجنس‌گراهراسی روی آورده است. رسانه‌های حکومتی همگام با دستگاه سرکوب تصور می‌کنند که با «زن‌نما» و «دامن‌پوش» خواندن صادقی، از او سلب اعتبار می‌کنند.

محمد صادقی، فعال مدنی در تیر ماه و در میانه لایو اینستاگرام بازداشت شد. ماموران امنیتی به خانه او ریختند، در را شکستند و او را که از بالکنی آویزان شده بود، به زور بردند. صادقی لحظه بازداشت را منتشر می‌کند: مامورهای اطلاعات و انتظامات، در خانه او را می‌شکنند و وارد می‌شوند. با دیدن دوربین خیره به خود جا می‌خورند و سرشان را پایین می‌اندارند. دست روی صورت می‌گیرند تا دوست و آشنا نداند آن‌ها چه کاره‌اند.

رسانه‌های حکومتی از این بازداشت برای نفرت‌پراکنی علیه جامعه کوییر استفاده کردند. دو مثال آن، خبرگزاری فارس که نوشت: «بازیگر مروج همجنس‌‌بازی بازداشت شد» و یا آنگونه که تیتر همشهری نوشت: “بازیگر ناراحت چرا دستگیر شد | تهدید به خودکشی هم فایده نداشت | دعوت به آشوب با رژ لب و تاپ زنانه!”

«بازی با کلمات برای خلق جرم: بازداشت محمد صادقی» را در زمانه بخوانید.

فیلم سکس رضا ثقتی و موج نفرت‌پراکنی فضای مجازی علیه رابطه با همجنس

با شروع مرداد، یک ویدیو از رابطه جنسی منتسب به رضا ثقتی، مدیرکل سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گیلان با یک همجنس در کانال تلگرامی «رادیو گیلان» منتشر شد. پس از انتشار ویدئوئی در پیام‌رسان‌های اجتماعی با عنوان سکس رضا ثقتی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گیلان با یک مرد، اداره ارشاد گیلان در واکنشی رسمی بدون آوردن نام ثقتی گفت که او را از مسندش با دستور وزیر ارشاد، کنار گذاشتند و دستگاه قضایی در حال بررسی موضوع است. در همین بیانیه باز بدون اشاره به رابطه جنسی با هم‌جنس، آمده که دولت ابراهیم رئیسی «شائبه فساد را هم برنمی‌تابد.»

نازلی کاموری در دیدگاه «در نگاه به فیلم سکس رضا ثقتی، کسی به فکر شریک جنسی او هست؟» نوشت که «هم واکنش دولت و هم واکنش مخالفان جمهوری اسلامی را می‌توان در دو کلمه خلاصه کرد: کتمان و همجنس‌گراهراسی.» و افزود:

در دیدگاه دیگری با عنوان «پرونده رضا ثقتی: استاندارد دوگانه نظام برای حفظ خودی‌ در مقابل خبررسان مجرم»، رامتین شهرزاد نوشت که «مقام‌های جمهوری اسلامی خود را مظهر سلامت اخلاقی معرفی می‌کنند اما وقتی مانند «ثقتی» ریاکاری جنسی‌شان افشا می‌شود، تلاش می‌کنند تا حامی «خودی» باشند و خبررسان را مجرم معرفی کنند.» و افزود:

اعتصاب غذا برای به‌رسمیت شناخته شدن «آپارتاید جنسیتی در افغانستان»

در گذر شهریور ۱۴۰۲، ابتدا تمنا زریاب پریانی در آلمان دست به اعتصاب عذا زد. این فعال حقوق زنان از ۱۰ تا ۲۱ سپتامبر در اعتصاب غذا بود و خواسته‌اش «به رسمیت شناخته شدن آپارتاید جنسیتی در افغانستان» توسط جامعه جهانی بود. از هشت تا ۱۸ سپتامبر، مهره فابی، یک فرد ترنس و فعال حقوق جامعه ال‌جی‌بی‌تی در سوئد دست به اعتصاب غذا زد. ترنس بودن فابی تفاوتی گسترده در واکنش‌ها به این فعالیت مدنی او در بر داشت. از جمله اینکه عمده رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران این اعتصاب غذا را نادیده گرفتند.

گزارش زمانه را در «اعتصاب غذای زنان افغانستانی در اروپا: تلاش برای به‌رسمیت شناخته شدن آپارتاید جنسیتی در افغانستان» بخوانید. فابی در اعلامیه پایان اعتصاب غذایش نوشت:

«جنگ علیه جسم و جان»

شهریور ماه، سازمان مدافع حقوق جامعه ال‌جی‌بی‌تی «شش‌رنگ» گزارش «جنگ علیه جسم و جان: جنایت، اذیت و آزار مبتنی بر جنسیت علیه معترضین ال‌جی‌بی‌تی+ در خیزش ۱۴۰۱ ایران» را منتشر کرد. این گزارش ۴۶ صفحه‌ای، متمرکز مصاحبه با ۷۰ داوطلب کوییر است که در اعتراضات جنبش زن، زندگی، آزادی حاضر بودند و توسط نهادهای امنیتی آزار دیده‌اند.

یک مثال این آزارهای مبتنی بر هویت یا گرایش جنسی را عرفان، یک فرد ال‌جی‌بی‌تی در این گزارش مطرح می‌کند:

زمانه در سالگرد جنبش ژینا، گزارش «جنگ علیه جسم و جان: گزارشی از سرکوب معترضان ال‌جی‌بی‌تی+ در گذر جنبش ژینا» را در همین موضوع منتشر کرد.

پارسا: در این قتل، رسانه‌های حکومتی، سازمان بهزیستی و نظام اسلامی همدست‌اند

بهمن ۱۴۰۲، پدر پارسا، نام یک فرد کوییر که رسانه‌های داخل ایران فامیل او را اعلام نکردند، او را به بهانه اینکه به بیمارستان اعصاب و روان رازیِ تبریز می‌برد تا احتمالا برای ترک اعتیاد بستری شود، به یکی از مناطق اطراف آن شهر برد، او را به قتل رساند و سپس با پلیس تماس گرفت و خود را تسلیم کرد. خبرگزاری رکنا به نقل این پدر قاتل نوشت:

در دیدگاه «پارسا، ۱۷ ساله از تبریز را چه کسی برای انتخاب‌هایش در سکس و در «زنانه شدن» کُشت؟» رامتین شهرزاد نوشت که پارسا چگونه در گذر زندگی‌اش، بارها توسط جامعه، حکومت و همجنسگراهراسی به قتل رسیده است:

شهرزاد همچنین نوشت:

در ۲۳ بهمن و به‌دعوت سیمرغ، سازمان کوییرهای ایرانی، مراسم یادبودی برای پارسا در شهر تورنتو در کانادا برگزار شد.

مربی فوتبال در تهران به اتهام‌ «لواط» به‌جای «آزار کودکان» به اعدام محکوم شد

دی ۱۴۰۲، رسانه‌های داخل ایران خبر از «محاکمه مربی فوتبال در تهران به دلیل تجاوز جنسی به هشت پسر نوجوان، اما به اتهام لواط» دادند. شعبه ۱۰ دادگاه کیفری استان تهران این مرد ۴۰ ساله را به اعدام محکوم کرد. به گزارش «اعتمادآنلاین» یکی از کودکان بازمانده تعرض این مربی کودک‌آزار چنین روایت کرده است:

بازرسان نیز به این نتیجه رسیده اند که بر اساس شواهد، مربی هشت پسر بین ۱۲ تا ۱۳ ساله را به بهانه آموزش فوتبال به خانه‌اش کشانده، آنها را آزار داده، از کودک‌آزاری خود علیه آنها فیلم گرفته و این فیلم‌ها را برای ساکت نگه داشتن این پسران نوجوان به کار برده است.

رامتین شهرزاد در تحلیل این خبر در کنار اعلام دو حکم اعدام دیگر برای اتهام به «لواط» در ایران، در دیدگاه «نظام اسلامی به کنار، چرا شرم را کنار نمی‌گذارید تا درباره موضوع سلامت جنسی کودکان صحبت کنید؟» از ناتوانی‌های جمهوری اسلامی در خلق فضایی امن برای گفت‌وگو در موضوع سلامت جنسی کودکان گفت و یادآور شد که برابر حکم‌های صادرشده اخیر زیر نام «لواط»، جمهوری اسلامی حتی از آزار جنسی کودکان هم سود می‌برد:

کتاب‌ها و تولیدات هنری کوییر

چکاد البرز، «مغازلات برزخ» را در نشر نوگام در لندن منتشر کرد. رمان او روایتی از زندگی یک مرد کوییر مقیم ایران است. گفت‌وگوی رضوانه محمدی با او را می‌توانید در «مغازلات برزخ، روایتی از اقلیت‌های به‌حاشیه رانده شده» بخوانید.

نشر نوگام همچنین در ۱۴۰۲ ترجمه‌ اشکان بحرانی از کتاب «سکسوالیته – مقدمه‌ای مختر و مفید» از انتشارات آکسفورد را با اجازه این نشر منتشر کرد. این کتاب، علاوه بر تاریخچه‌ای از جنس و سکس در تاریخ غرب، مکرر به جامعه کوییر و روابط جنسی آنان اشاره می‌کند. نگاهی به این کتاب با گفت‌وگویی با مترجم را در مطلب «مقدمه‌ای مختصر و مفید از تاریخ شناخت بدن، جنسیت و آمیزش جنسی رودرروی خلاء گفت‌وگوی جنسی و جنسیتی در ایران» بخوانید.

در هنر زیرزمینی ایران، نمایش «رقص روی لیوان‌ها» نوشته امیررضا کوهستانی در تهران اجرا شد و مرور روژان کلهر از این نمایشنامه را در مطلب «روی صحنه یک عمارت متروکه در تهران: رابطه عاشقانه یک دختر ترنس و یک دختر لزبین» بخوانید.

رضا علامه‌زاده هم در شهر کلن آلمان نمایش «داستان دو مرد» را به روی صحنه برد و مرور حسین نوش‌آذر بر این نمایش را در «سالمندی و گرایش به هم‌جنس در «داستان دو مرد»ِ رضا علامه‌زاده» بخوانید.

«ما صورت مسئله را پاک نمی‌کنیم اما»

۱۴ اسفند، نقل‌قولی از علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران در فضای مجازی با بازتاب گسترده فعالان جامعه کوییر روبرو شد. فعالان مدنی گفتند حکومت حق ندارد فضای عمومی مردم را از دسترس آنها دور کند. نادعلی گفته بود:

صحبت او پس از نقل‌قولی از امین توکلی‌زاده، معاون‌ فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران به خبرگزاری رکنا گفته شده بود. توکلی‌زاده گفته بود:

آپارتاید جنسیتی حاکم بر ایران، فقر مطلق را هم طبقه‌بندی کرده است و یک مثال آن، وضعیت افراد ترنس، نان‌باینری و کوییر بی‌خانمان در ایران است. خلاصه این وضعیت: خانواده‌ها و جامعه آنها را پس می‌زند، حکومت آنها را مجبور به برون‌آیی می‌کند و درنهایت به زندگی در خیابان می‌رسند. آنجا هم درگیر شرم و حیای مدیران شهری، سرخورده باقی می‌مانند. گزارش زمانه را در «وضعیت افراد ترنس بی‌خانمان در ایران: جامعه آن‌ها را به حاشیه می‌راند، حکومت حمایت قانونی نمی‌کند» بخوانید.

آزار و شکنجه افراد کوییر در گزارش کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل

در آستانه روز جهانی زنان*، هشت مارس، کیمته حقیقت‌یاب سازمان ملل گزارش خود از سرکوب خونین جنبش زن، زندگی، آزادی را منتشر کرد و از جمله اعلام کرد نیروهای امنیتی براساس جنسیت، گرایش جنسی و هویت جنسیتی واقعی یا مفروض معترضان علیه آنها دست به خشونت بی‌رحمانه زده‌اند.

سه کارشناس این کمیته، در گزارش خود نوشتند:

پس از انتشار این خبر، شادی امین، مدیر شش‌رنگ در یک بیانیه مطبوعاتی گفت:

«از طرف سپاه و اپوزیسیون تحت فشار قرار گرفتم»

یک فعال مدنی که همزمان زندانی سیاسی است، با نام مستعار «سیاوش» با میلاد پورعیسی گفت‌وگو کرد که در مطلب «گفت‌وگو با یک فعال سیاسی همجنسگرا: از طرف سپاه و اپوزیسیون تحت فشار قرار گرفتم» منتشر شد. سیاوش در بخشی از این مصاحبه گفت که «دقیقاً به دلیل گرایش به همجنس خود، انواع فشارها از بازجویی همراه با تحقیر تا تهدید به پرونده‌سازی به اتهام لواط را از سوی نهادهای امنیتی تجربه کرده» و افزود:

سیاوش همچنین گفت از طرف نهادهای امنیتی تحت‌فشار قرار گرفته تا جاسوسی فعالان کارگری را برای حکومت انجام دهد که او قبول نکرده است. سیاوش همچنین تلویحا گفت بشدت تحت نظر بوده است:

در دیگر کشورهای جهان

در زمانه، اخبار کوییر دیگر کشورها را هم پوشش دادیم از جمله:

دیگر مطالب بخش کوییر زمانه در گذر ۱۴۰۲