فارغ‌التحصیلی به شرط شهریه دلاری: خلف وعده دانشگاه‌های جمهوری اسلامی با دانشجویان افغانستانی

کابل - دانشجویان افغانستانی که سال‌های قبل با شهریه ریالی وارد دانشگاه‌های ایران شدند، حالا به خاطر به دست آوردن مدارک تحصیلی و دفاع از پایان‌نامه‌هایشان باید دلار بپردازند.

احمد صبور، باشنده شهر فراه در غرب افغانستان می گوید در سال ۱۳۹۹ برای ادامه تحصیل در دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد با شهریه حدوداً ۲۰ میلیون تومانی تا پایان چهار ترم تحصیلی ثبت نام کرد اما حالا در پایان کار ریال ایرانی برایش مسترد و باید به جایش دلار آمریکا بپردازد تا بتواند مدارک دانشگاهی خود را بدست آورد.

او که مثل هزاران مهاجر دیگر افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران قصه تلخی دارد، می‌گوید:

صبور می گوید این کار را انجام داده، در ابتدای کار ۱۰ میلیون تومان ایرانی را به حساب دانشگاه واریز کرده و بعد از مدت کوتاه به خاطر انتخاب واحد در ترم دوم ۱۰ میلیون تومان دیگر را نیز پرداخت کرده تا از شهریه دانشگاه خلاص شود.

اما مشکلات کرونا باعث شد صبور یک سال به خاطر اجازه نداشتن سفر به ایران از دانشگاه مرخصی بگیرد زیرا درس‌های دانشگاهی آنلاین بود و او در شهر خود اینترنت قوی نداشت تا بتواند آنلاین درس بخواند.

صبور پس از صحبت با مدیر گروه دانشگاه و مثل خیلی دیگر از دانشجویان افغانستانی، مرخصی یکساله و قانونی اخذ کرد، اما در آغاز سال ۱۴۰۱ دوباره به تحصیل ادامه داد تا این‌که یک ماه قبل به خاطر دفاع از پایان نامه به بخش مالی دانشگاه رفته تا فرم تسویه حساب را اخذ کند اما آن‌جا با مشکلی روبه‌رو شد که به گفته خودش، هرگز فراموش نخواهد کرد. این دانشجوی افغانستانی میگوید:

به گفته این دانشجوی افغانستانی زمانی که او ۲۰ میلیون تومان به دانشگاه تحویل داده بود این رقم حدوداً ۱۲۰۰ دلار می‌شد اما حالا بعد از نزدیک به سه سال ۲۰ میلیون تومان کمتر از ۳۴۰ دلار می‌شود. صبور می‌گوید:

طوری که خود صبور میگوید بعد از فریادهای زیاد در هیچ اداره جمهوری اسلامی صدایش شنیده نشد و در کمال ناباوری و تاسف ایران را ترک کرد و نتوانست مدرک تحصیلی خویش را با خود به خانه ببرد تا به پدر کشاورز و مادرش نشان دهد.

این تنها احمد صبور نیست که در جمهوری اسلامی با چنین مشکل روبه‌رو شده است. یکی از اساتید دانشگاه آزاد اسلامی با نام مستعار علی که نمی‌خواهد نام اصلی‌اش در این گزارش ذکر شود، می‌گوید:

این استاد دانشگاه می‌گوید این یک مورد نیست و او روزانه چندین مورد را در بخش مالی دانشگاه‌ها می‌بیند. او می‌گوید همه از این موضوع اطلاع دارند، اما چون طرف مقابل مهاجرین افغانستانی هستند خیلی‌ها صدایشان شنیده نمی‌شود.

وقتی جوانان افغانستانی به‌خصوص خانم‌ها در کشورشان از حق تحصیل محروم هستند شک نکنید که صدای دانشجویان افغان در بیرون از افغانستان بخصوص در ایران شنیده شود.

بعد از احمد صبور به سراغ «حامد» رفتیم، جوانی که از دانشگاه فردوسی ترک تحصیل کرده است. حامد می‌گوید:

او می‌گوید حالا فکر می‌کند کار خوبی انجام داده است، زیرا اول نمی توانست شهریه دلاری بپردازد؛ دوم وقتی از دانشگاه فارغ می‌شد برای مهاجرین افغان اجازه کار مناسب نیست و سرانجام دوباره باید به کارهای شاقه روی می‌آورد. او می‌گوید: «وقتی چنین باشد از همان ابتدا بهتر است بدون کدام هزینه همین کارهای شاقه را انجام می‌دادم.»

دریافت حقوق ریالی، پرداخت شهریه دلاری در جمهوری اسلامی

اکثریت دانشجویان افغان مهاجر در جمهوری اسلامی ایران به خاطر این‌که با ریال ایرانی مزد دریافت می‌کنند نمی‌توانند به دانشگاه‌ها دلار بپردازند به همین علت خیلی‌ها ترک تحصیل می‌کنند.

«صدف» نام مستعار یکی از کسانی است در مقابل حق‌الزحمه کارهای اداری چند دانشگاه در ایران را انجام می‌دهد. او می‌گوید طی دو سال اخیر هزاران دانشجو به خاطر تغییر در پرداخت شهریه از ریالی به دلاری ترک تحصیل کردند:

صدف می‌گوید سال‌های قبل هزاران دانشجوی افغان در دانشگاه‌های ایرانی از طریق آن‌ها ثبت نام می‌کردند که تعدادشان خیلی زیاد بود اما زمانی که در نیمه راه شهریه را به دلار محاسبه کردند خیلی از دانشجویان ترک تحصیل کردند.

به گفته صدف این موضوع نه تنها برای دانشجویان افغان بلکی برای تمامی دانشجویانی که از کشورهای مختلف در ایران تحصیل می‌کنند اعمال می‌شود.

«فریبا» دانشجوی افغان در دانشگاه علوم پزشکی تهران ثبت نام کرد اما به خاطر پرداخت هزینه‌های بالا مجبور شد ترک تحصیل کند. فریبا می‌گوید:

مسئولین در بخش فرهنگی سفارت افغانستان در تهران می‌گویند موضوع تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی بیشتر وابسته به نوع قرارداد بین دانشجو و دانشگاه است. آن‌ها می‌گویند: «در این شکی نیست که در حق دانشجویان افغان تخطی صورت گرفته ولی تقاضای ما از جمهوری اسلامی این است که در پرتو قوانین اسلامی وضعیت افغان‌ها را درک کرده و مثل اتباع و دانشجویان ایرانی با آنها برخورد صورت گیرد.»

آینده نامعلوم دانشجویان افغانستانی در جمهوری اسلامی و حکومت طالبان

باید گفت در حال حاضر هزاران دانشجوی افغان در جمهوری اسلامی ایران تحصیل می‌کنند که به سه دسته تقسیم می‌شوند: کسانی که در ایران متولد شدند، کسانی که از طریق کنکور خصوصی با شهریه وارد دانشگاهای ایران شدند و کسانی که از طریق حکومت‌های افغانستان با بورسیه تحصیلی به ایران فرستاده شدند.

مسئله اصلی اینجاست که اکثریت دانشجویان افغانستانی که در ایران تحصیل می‌کنند در این کشور متولد شدند، به جای اینکه در جمهوری اسلامی برایشان حق تحصیل رایگان مثل اتباع خود ایران داده شود چنین نمی‌شود و اکثریت دانشجویان مهاجر مجبور به پرداخت هزینه‌های بسیار سنگین به دانشگاه‌ها می‌شوند.

موضوع دیگری که تبعیض آشکار در آن دیده می‌شود این است که برای دانشجویان افغانستانی بعد از فارغ‌التحصیلی در ایران اجازه کار در دستگاه‌های حکومتی و نهادهای مرتبط با آن داده نمی‌شود در حالی که این دانشجویان به خاطر تحصیل به دانشگاه‌های ایران هزینه‌های بزرگ مالی پرداخت می‌کنند.

این موضوع در حال حاضر به مشکل جدی‌تر نیز بدل شده است، زیرا قبلاً خیلی از دانشجویان افغان بخصوص زنان بعد از ختم تحصیل در جمهوری اسلامی ایران به افغانستان برمی‌گشتند و در آن‌جا در بخش‌های مختلف حکومتی و خصوصی آغاز به کار می‌کردند ولی با روی کار آمدن حکومت طالبان در افغانستان، شرایط برای زنان و جوانان تحصیلکرده دشوار شده زیرا زنان اجازه فعالیت، تحصیل و کار در بیرون از خانه را ندارند، دانشگاه‌ها و مدرسه‌ها بر روی زنان بسته شده و از سویی دیگر، در جمهوری اسلامی ایران تبعیض، خشونت و رویه نادرست باعث گردیده برای دانشجویان مهاجر بعد فراغت از دانشگاه اجازه کار در نهادهای حکومتی، تخصصی و تحصیلی داده نشود.