نگرانی‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره گسترش تنش میان ایران و اسرائیل
همه از پاسخ تلافی‌جویانه ایران سخن می‌گویند اما در مورد نوع و شدت آن گمانه‌زنی‌های زیادی مطرح شده است. این گزارش به بررسی اخبار، گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های مطرح حول تشدید تنش میان تهران و تل‌آویو اختصاص دارد.
بخش سیاست
افزایش تنش‌های ایران و اسرائیل ــ عکس: شاتراستاک
در ۲۴ ساعت گذشته رسانه‌های جهان تنش میان ایران و اسرائیل را به تیترهای اول خود تبدیل کردند. پس از حمله به کنسولگری ایران در دمشق و کشته شدن هفت تن از مسئولان سپاه قدس، از جمله محمدرضا زاهدی، فرمانده ارشد سپاه در لبنان و سوریه این تنش‌ها تشدید شده است. ایران می‌گوید اسرائیل مسئول مستقیم این حمله است اما اسرائیل مسئولیت این حمله را به‌طور رسمی نپذیرفته است.
روزنامه جروزالم‌پست نوشته است که محمدرضا زاهدی بالاترین مقام نظامی ایران پس از ترور قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس در منطقه بود و به همین دلیل ایران بر اقدام تلافی‌جویانه پای می‌فشارد.
واکنش ایالات متحده آمریکا
رویترز نوشته است مقامات آمریکایی همچنان بر این باورند که ایران امکان دارد در چند روز آینده به حمله تلافی‌جویانه مستقیم موشکی یا پهپادی دست بزند. ایالات متحده امیدوار است که پیام‌های موکدش در همبستگی با اسرائیل، تهران را از تلاش برای حمله به هدفی در خاک اسرائیل باز دارد.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند ایالات متحده به دنبال بازداشتن ایران از حمله به اسرائیل است. آن‌ها می‌گویند ایالات متحده از یک سو تعهد خود را به امنیت اسرائیل اعلام می‌کند و از سوی دیگر برای جلوگیری از گسترش جنگ در منطقه خاورمیانه تلاش می‌کند.
جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا روز چهارشنبه گفت:
تعهد ما به امنیت اسرائیل در برابر تهدیدهای ایران و گروه‌های نیابتی‌اش آهنین است.
یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود به بخش عربی شبکه الجزیره گفت اظهارات بایدن لفاظی نیست و ایالات متحده به رهگیری موشک‌ها یا پهپادهای ایرانی علیه اسرائیل، کمک خواهد کرد.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده روز پنج‌شنبه ۲۳ فروردین / ۱۱ آوریل به خبرنگاران گفت: آنتونی بلینکن، وزیر خارجه این کشور تلفنی با همتایان چینی، ترکیه‌ای، سعودی و اروپایی خود گفت‌وگو کرده تا مشخص کند که تشدید تنش به نفع هیچ‌کس نیست و کشورها باید از ایران بخواهند که تنش‌ها تشدید نشود. میلر گفت:
ما تماس‌هایی هم نه تنها در سطح وزیران خارجه بلکه در سطوح دیگر داشته‌ایم تا با همتایان خارجی خود صحبت کنیم و این پیام روشن را به ایران ارسال کنیم که آن‌ها نباید این تنش را تشدید کنند.
آنتونی بلینکن روز چهارشنبه با یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل نیز تلفنی گفتگو کرد. وزارت امور خارجه آمریکا در این‌باره گفت بلینکن «بر حمایت آمریکا از امنیت اسرائیل تأکید و تصریح کرد که آمریکا در برابر هرگونه تهدیدی از سوی ایران و دستیارانش در کنار اسرائیل خواهد ایستاد».
پیش از این نیز برت مک‌گورک، نماینده آمریکا در خاورمیانه با وزیران خارجه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و عراق تماس گرفته بود تا از آن‌ها بخواهد پیامی به ایران برسانند و از ایران بخواهند که تنش‌های ناشی از حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق را کاهش دهد. وزارت امور خارجه ایران نیز روز چهارشنبه تأیید کرد وزیران امور خارجه این چهار کشور با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تماس گرفته‌اند و درباره تنش‌های منطقه‌ای گفت‌وگو کرده‌اند.
از سوی دیگر سفارت آمریکا در اسرائیل به دلیل نگرانی‌های امنیتی، حرکت دیپلمات‌های خود در این کشور را محدود کرد.
در اطلاعیه سفارت آمریکا که روز پنج‌شنبه منتشر شد، آمده است که برای احتیاط فراوان، کارمندان دولت و اعضای خانواده آن‌ها از سفرهای شخصی به خارج از مناطق تل آویو، اورشلیم (بیت‌المقدس) و بیرشیوا «تا اطلاع ثانوی» پرهیز کنند.
اسرائیل در هر پاسخی به حمله احتمالی ایران به‌شدت به تسلیحات ایالات متحده آمریکا متکی خواهد بود، نکته‌ای که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به‌طور ضمنی در روز پنج‌شنبه با ایستادن در مقابل جنگنده‌های اف-۱۵ ساخت آمریکا در پایگاه هوایی تل نوف در جنوب اسرائیل به نمایش گذاشت و به خبرنگاران گفت «کسی به ما ضربه بزند، ما نیز به او ضربه خواهیم زد». نتانیاهو همچنین گفت:
ما آماده‌ایم تا تمامی نیازهای امنیتی کشور اسرائیل را چه از نظر دفاعی و چه تهاجمی برآورده کنیم.
ارتش اسرائیل نیز گفته است در صورتی که ایران دست به حمله تلافی‌جویانه بزند، «آماده دفاع از کشور و حمله به ایران است».
حمله تلافی‌جویانه ایران می‌تواند به‌شکل خطرناک و قابل توجهی جنگ و تنش طولانی در منطقه را گسترش دهد. با این حال، اگر جمهوری اسلامی مستقیماً اسرائیل را مورد حمله قرار دهد، احتمال می‌رود ایالات متحده در تلاش برای جلوگیری از تشدید غیرقابل کنترل تنش‌ها، در ورود به یک درگیری که بتواند نیروهای آمریکایی قابل توجهی را به منطقه بکشاند، محتاطانه عمل کند.
رویترز نوشته است که مقام‌های آمریکایی می‌گویند این به جزئیات حمله ایران بسیار بستگی دارد. اگر اسرائیل موشک‌ها یا پهپادهای شلیک‌شده به خاکش را رهگیری کند، یا اگر آن‌ها بدون آسیب رساندن سقوط کنند، دولت بایدن از دولت نتانیاهو درخواست خواهد کرد که عجولانه عمل نکند. با این حال، اگر هرگونه حمله ایران تلفات قابل توجهی در خاک اسرائیل یا در هر نمایندگی یا نهاد اسرائیلی در خارج از کشور بر جای بگذارد، از نظر واشنگتن اسرائیل حق دارد پاسخی قاطع به ایران بدهد.
سرلشکر پت رایدر، سخنگوی پنتاگون به خبرنگاران اعلام کرد که برای هماهنگی در پاسخ به اقدام احتمالی ایران، ژنرال مایکل کوریلا، رئیس فرماندهی مرکزی ایالات متحده روز پنج‌شنبه وارد اسرائیل شد تا با همتایان اسرائیلی خود گفت‌وگو کند.
احتمال درگیری اسرائیل با ایران یا با حزب‌الله، متحد لبنانی‌اش یکی از دلایلی است که دولت بایدن برای ارائه تسلیحات به اسرائیل در برابر درخواست‌های بسیاری از اعضای حزب دموکرات مبنی بر محدود کردن عرضه تسلیحات به اسرائیل به دلیل حملاتش به غزه، بیان کرده است.
در عین‌حال مقام‌های واشنگتن گفته‌اند که حمله احتمالی ایران همچنین می‌تواند مانع از توافق طولانی‌مدت مورد انتظار با حماس برای آزادی گروگان‌ها در غزه شود.
واکنش کشورهای دیگر
روسیه و آلمان هر دو خواستار خویشتن‌داری شدند. آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان روز گذشته (پنج‌شنبه) با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران تلفنی گفت‌وگو کرد و از تهران خواست که خویشتن‌داری نشان دهد.
کرملین نیز از همه کشورهای خاورمیانه خواست تا برای جلوگیری از فرورفتن این منطقه در هرج‌ومرج، خویشتن‌داری نشان دهند. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق را نقض تمام اصول حقوق بین‌الملل خواند و گفت «هیچ درخواستی از روسیه برای میانجی‌گری بین اسرائیل و ایران وجود نداشته است».
مسکو به شهروندان خود توصیه کرده است که به چندین کشور از جمله اسرائیل، لبنان و سرزمین‌های اشغالی فلسطین سفر نکنند.
دیوید کامرون، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز روز پنج‌شنبه در شبکه اجتماعی ایکس از گفت‌وگوی خود با امیرعبداللهیان خبر داد و نوشت به او توضیح داده که «ایران نباید خاورمیانه را وارد درگیری گسترده‌تری کند». دیوید کامرون افزود:
نسبت به احتمال اینکه یک محاسبه اشتباه منجر به خشونت بیشتر شود، عمیقاً نگرانم. ایران باید در عوض برای توقف تشدید تنش‌ها و جلوگیری از حملات بیشتر تلاش کند.
وزارت امور خارجه فرانسه نیز روز جمعه به شهروندان خود هشدار داد که به ایران، سرزمین‌های اشغالی و لبنان سفر نکنند.
واکنش جمهوری اسلامی
در سوی دیگر، حسین امیرعبداللهیان که در دو روز گذشته با همتایان خود در عربستان سعودی، قطر، امارات، عراق و ترکیه رایزنی کرده است، به سوریه و عمان نیز سفر کرد و در مسقط گفت ایالات متحده نمی‌تواند «از مسئولیت خود در حمایت کامل و مطلق از جنایت‌های جنگی اسرائیل شانه خالی کند».
امیرعبداللهیان در عمان همچنین به واشنگتن پیام داد که ایران عجولانه عمل نخواهد کرد، بلکه به حمله اسرائیل به‌گونه‌ای پاسخ خواهد داد که با هدف جلوگیری از تشدید تنش باشد.
با این‌حال بازخوانی تماس‌های تلفنی مقامات ایران با مقامات کشورهای منطقه، بر پاسخ احتمالی به حمله اسرائیل متمرکز نبود، بلکه بر نیاز کشورهای حاشیه خلیج فارس به اعمال فشار بر اسرائیل برای موافقت با آتش‌بس در غزه تمرکز داشت.
امیرعبداللهیان همچنین قصد دارد هفته آینده به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک سفر کند و این اقدام نیز تردیدها را برانگیخته است که حمله موشکی ایران به خاک اسرائیل قریب‌الوقوع است. از حمله به بلندی‌های جولان تحت اشغال اسرائیل نیز سخن رفته است.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، روز چهارشنبه، چند روز پس از آن‌که یحیی رحیم صفوی، مشاور نظامی او گفته بود سفارت‌های اسرائیل «دیگر امن نیستند»، بار دیگر هشدار داد که اسرائیل «باید تنبیه شود و تنبیه خواهد شد».
یسرائیل کاتس، وزیر امور خارجه اسرائیل بلافاصله به خامنه‌ای در شبکه اجتماعی ایکس پاسخ داد و هشدار داد که «اگر ایران از خاک خود حمله کند، اسرائیل پاسخ خواهد داد و به ایران حمله خواهد کرد».
رویترز نوشته است که در داخل ایران بحثی بین دیپلمات‌ها و دانشگاهیان در مورد بهترین واکنش به آن‌چه که آن‌ها جنگ روانی می‌دانند در گرفته است. در تهران تردیدهایی وجود دارد که حمله به اسرائیل لزوماً قریب‌الوقوع خواهد بود.
تهران می‌گوید شورای امنیت سازمان ملل باید حمله موشکی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق را محکوم می‌کرد.
نمایندگی ایران در سازمان ملل در شبکه ایکس نوشت:
اگر شورای امنیت سازمان ملل تجاوز مذموم رژیم صهیونیستی (اسرائیل) به اماکن دیپلماتیک ما در دمشق را محکوم می‌کرد و متعاقباً عاملان آن را محاکمه می‌کرد، شاید ضرورت مجازات ایران برای این رژیم سرکش برطرف می‌شد.
بازتاب چگونگی پاسخ ایران در رسانه‌های اسرائیل
روزنامه جروزالم‌پست اسرائیل در تفسیری بر مناقشات جاری میان اسرائیل و ایران نوشته است:
وضعیت ممکن است به یک جنگ همه‌جانبه با ایران، حزب‌الله یا هر دو تبدیل شود و جنگ غزه را در عرض چند روز مانند خاطره‌ای از میان رفته به نظر برساند.
این روزنامه با بیان اینکه «اوضاع در تمام سطوح دولت و ارتش اسرائیل متشنج است» گفته است: «ارزیابی کلی این است که ایران خواهان جنگ همه‌جانبه‌ای نیست و با این ارزیابی بود که ارتش اسرائیل پیشنهاد شلیک موشک به ساختمان [کنسولگری] در دمشق برای کشتن محمدرضا زاهدی، ژنرال ایرانی را به کابینه امنیتی [اسرائیل] برد.»
جروزالم‌پست افزوده است:
سناریوها درباره واکنش ایران متفاوت است و هر کدام خطرات مختلفی را به‌همراه دارد. در سطح بالا این احتمال وجود دارد که ایران از داخل خاک خود حمله کند. در این صورت، برای اسرائیل دشوار خواهد بود که با حمله به اهدافی در خاک ایران تلافی نکند؛ اقدامی که پتانسیل بالایی برای حملات بیشتر دو طرف و درگیری‌های گسترده‌تر دارد. در سوی دیگر، امکان حمله از طریق نیروهای نیابتی وجود دارد. در این مورد بستگی به این دارد که کدام نیروی نیابتی و به چه هدفی حمله کند. اگر مثلاً حزب‌الله موشک‌هایی به حیفا یا تل‌آویو شلیک کند، می‌توان فرض کرد که اسرائیل مجبور به حمله به بیروت خواهد شد و سپس راه جنگ کوتاه خواهد بود. با این حال، اگر حزب‌الله یا نیروی نیابتی دیگری مانند حوثی‌ها در یمن یا شبه‌نظامیان در عراق به یک پایگاه نظامی حمله کنند، مسئله این خواهد بود که چه چیزی مورد هدف قرار می‌گیرد و چه کسی آسیب می‌بیند و یا کشته می‌شود. همچنین همواره گزینه تلاش برای حمله به کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌های اسرائیل در خارج از کشور وجود دارد.
جروزالم‌پست تأکید کرده است که «اسرائیل در هر صورت نیاز به پاسخ خواهد داشت، اما زمانی که حمله علیه یک پایگاه باشد و خسارت‌ها یا تلفاتی نداشته باشد، پاسخ نیز می‌تواند نمادین باشد».
به‌نظر می‌رسد اسرائیل در حال آماده شدن است. نیروی هوایی این کشور در این هفته شبیه‌سازی یک حمله دوربرد را بر فراز قبرس برگزار کرد و در حالت آماده‌باش بالا قرار گرفت، همه این نشانه‌ها به ایران حاکی از آن است که اسرائیل آماده است تا در صورت نیاز حتی به دوردست‌ها در تهران حمله کند.
با این حال جروزالم‌پست گفته است که در شش ماه گذشته، اسرائیل و ایران هر دو علاقه نشان داده‌اند که تنش‌های خود را مهار کنند و اجازه ندهند که گسترده‌تر شود.
منابع ایرانی به رویترز گفته‌اند حکومت ایران معتقد است که نتانیاهو قصد دارد تهران را به جنگ بکشاند، بنابراین انتقام‌جویی ایران می‌تواند مهارشده باشد و از حملات مستقیم به خاک اسرائیل اجتناب کند.
یک منبع آگاه دیگر با اشاره به این موضوع گفته است که ایالات متحده ممکن است با احیای مذاکرات هسته‌ای موافقت کند و این امر می‌تواند از گسترش تنش‌ها جلوگیری کند.
نظرها
نظری وجود ندارد.