سه موج خودکشی پرستاران و دستیاران پزشکی در سه سال: استثمار جان کادر درمان را می‌گیرد

در نیمه دوم فروردین ۱۴۰۳ رسانه‌ها از خودکشی یک پرستار در بیمارستان خمینی کرمانشاه خبر دادند. روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه خودکشی او را «شایعه بی‌اساس» خواند و گفت که او از نیروهای طرحی بود که «حداکثر دوره ۵۳ ماهه» را گذراند و در ۲۰ مهر ۱۴۰۲ پایان طرح به او اعلام شده بود.

خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا)، اما به نقل از منابع خود نوشت ساسان در یکی از تخت‌های بخشی که در آن کار می‌کرد، جان داد. چند هفته پیش از آن نیز پرستو بخشی، دستیار پزشک در خرم‌آباد به دلیل نادیده گرفتن درخواستش برای انتقال خودکشی کرد.

فهیمه سعید، عضو هیئت‌ علمی دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی یک اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفت شاید یکی از مواردی که او سال ۱۴۰۰ در پژوهش‌اش بررسی کرده پرستو بخشی بوده است.

سعید دو سال قبل در یک پژوهش وضعیت ۳۵۳ دستیار پزشکی شاغل در مراکز درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران را بررسی کرد که نتایج آن نشان می‌داد افکار خودکشی در میان ۳۴٬۴ درصد آنها وجود دارد و ۱۰ درصد دیگر هم در وضعیت پرخطر قرار دارند.

به گفته او بر اساس این مطالعه شیوع افسردگی در میان دستیاران پزشکی ۶۹ درصد و افسردگی شدید ۲۵ درصد بود.

سعید فراوانی اضطراب را ۶۳ درصد و استرس را ۶۵ درصد اعلام کرد و در باره عوامل موثر بر این وضعیت گفت:

فهمیه سعید در بخش دیگری از این گفت‌وگو دستمزد اندک را از دیگر عوامل موثر بر افزایش شیوع افکار خودکشی در میان دستیاران پزشکی عنوان کرد:

استثمار دستیاران پزشکی و پرستاران

دستیاران پزشکی در سال‌های اخیر چندین مرتبه در اعتراض به وضعیت خود تجمع کرده‌اند و خواستار افزایش حقوق شده‌اند. دولت وعده کرده است در سال ۱۴۰۳ پرداختی به دستیاران را افزایش دهد. سعید این اقدام را «مثبت» ارزیابی کرد و افزود: «یکی از معضلات اصلی دوران دستیاری این است که تکلیف دستیاری مشخص نیست. معلوم نیست شغل است یا بالاخره تحصیل است. یعنی یک کار دانشجویی است. در عین اینکه شغل محسوب نمی‌شود،‌ ولی دستیار با تبعات یک شغل روبه‌روست مثلا امکان شکایت‌کردن از او وجود دارد. آیین‌نامه‌ای وجود دارد که می‌گوید باید چقدر در ماه کشیک بدهد اما خیلی وقت‌ها دستیاران ما بیشتر از آن حدی که تعریف شده کشیک می‌دهند، ولی از طرف دیگر حقوقشان کمتر از آن حدی است که باید باشد و به عنوان یک کار در نظر گرفته شده باشد. بیمه ندارند. بیمه مسئولیت ندارند. بیمه بازنشستگی ندارند.»

به گفته او نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد ۲۳ دستیاران پزشکی از افسردگی شدید رنج می‌برند.

سعید همچنین گفت آمار دقیقی از اقدام به خودکشی یا خودکشی دستیاران پزشکی وجود ندارد اما بر اساس مشاهدات «در سه سال اخیر نسبت به گذشته این موارد بیشتر شده است».

او سال ۱۴۰۲ را بدترین سال برای دستیاران پزشکی و کادر درمان توصیف کرد و گفت موج اول خودکشی کادر درمان «در سال ۱۴۰۰ همزمان با دوران کرونا اتفاق، سال ۱۴۰۱ این روند ادامه پیدا کرد و سال ۱۴۰۲ «سیاه‌ترین» سال بود».

پیش از این وحید شریعت، رئیس انجمن علمی روانشناسی ایران ۱۷ بهمن ۱۴۰۲ گفته بود: «۱۶ رزیدنت در یک سال اخیر خودکشی کردند».

او برپایه این آمار نرخ خودکشی رزیدنت‌ها را ۱۰۰ در ۱۰۰ هزار نفر برآورد کرده و افزوده بود: «این آمار برای جمعیت عمومی بر اساس گزارش پزشکی قانونی ۶٬۵ به ازای هر صد هزار نفر است. البته تخمین‌های غیر رسمی این میزان را حدود ۱۰ در صدهزار نفر نشان می‌دهد.»

کارزار جمعی پرستاران علیه اضافه‌کاری اجباری

نظام ناعادلانه پرداخت دستمزد، پزشک سالاری و شرایط کاری سخت در سال‌های اخیر پرستاران و دستیاران پزشکی را به اعتراض‌های متعدد اما بی‌نتیجه مجبور کرده است. در تازه‌ترین کنش جمعی پرستاران در مناطق مختلف به صورت جمعی استعفاء می‎‌دهند یا از اضافه‌کار اجباری امتناع می‌ورزند.

صبح یک اردیبهشت خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا) گزارش کرد پرستاران بیمارستان رجایی شیراز هم به کمپین نه به اضافه کار اجباری پیوسته‌اند. این پرستاران گفته‌اند «دیگر حاضر نیستند به اضافه‌کار اجباری که بیکاری صرف است، تن بدهند.»

دستمزد اضافه‌کاری پرستاران در مراکز دولتی به ازای هر یک ساعت ۱۶ هزار تا ۲۵ هزار تومان است.

پیش از این پرستاران مشهد نیز با شکایت به دیوان عدالت اداری به استثمار در محل کار اعتراض کرده بودند.