بلینکن در ریاض، حماس در قاهره؛ تلاش برای آتش‌بس و عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز دوشنبه ۱۰ اردیبهشت/ ۲۹ آوریل وارد عربستان سعودی شد. این اولین ایستگاه در سفر گسترده‌تر دیپلمات ارشد آمریکایی به خاورمیانه برای بحث در مورد مسائلی از جمله اداره غزه پس از پایان جنگ با اسرائیل است.

آنتونی بلینکن اواخر این هفته عازم اسرائیل می‌شود، جایی که انتظار می‌رود بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل را برای برداشتن گام‌های ملموسی برای بهبود وضعیت وخیم انسانی در غزه تحت فشار قرار دهد. این خواسته‌ای است که آمریکایی‌ها می‌گویند جو بایدن، رئیس جمهوری این کشور در صحبت‌های اخیرش با نتانیاهو به صراحت مطرح کرده است.

انتظار می‌رود که بلینکن در ریاض با رهبران ارشد سعودی دیدار کند و نشست گسترده‌تری با همتایان خود از پنج کشور عربی ـ قطر، مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اردن ـ داشته باشد تا بحث‌ها در مورد چگونگی اداره و حکمرانی نوار غزه ادامه یابد.

همچنین انتظار می‌رود که بلینکن زمینه‌های برگزاری نشست مشترک کشورهای عربی و کشورهای اروپایی را فراهم کند تا درباره چگونگی کمک اروپا به تلاش‌های بازسازی غزه که در بمباران هفت‌ماهه اسرائیل به یک ویرانه تبدیل شده، بحث کند.

گروهی از کشورهای اروپایی، از جمله نروژ، قصد دارند کشور فلسطین را همراه با ارائه یک طرح صلح تحت حمایت دولت‌های عربی به رسمیت بشناسند.

اسپن بارت اید، وزیر امور خارجه نروژ در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در ریاض به رویترز گفت:

سفر بلینکن به ریاض در حالی انجام می‌شود که یک هیئت حماس روز دوشنبه به مصر می‌رود و در آنجا به آخرین پیشنهاد اسرائیل برای آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌ها پس از تقریباً هفت ماه جنگ پاسخ خواهد داد.

مصر، قطر و ایالات متحده ماه‌ها در تلاش برای میانجی‌گری برای توافق میان اسرائیل و حماس بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد که جنب‌وجوش دیپلماتیک در روزهای اخیر حکایت از فشار جدیدی برای توقف جنگ دارد.

یکی از مقام‌های ارشد حماس روز یکشنبه به خبرگزاری فرانسه گفت که آن‌ها هیچ «مشکل اساسی» با آخرین طرح آتش‌بس ندارند. این مقام که خواست نامش فاش نشود گفت: «تا زمانی که موانع جدیدی از سوی اسرائیل وجود نداشته باشد، فضا مثبت است».

در حالی که اسرائیل متعهد شده است برای آنچه نابودی آخرین گردان‌های حماس می‌نامد، به رفح حمله خواهد کرد، یسرائیل کاتس، وزیر امور خارجه اسرائیل گفت که اگر توافقی برای آتش‌بس موقت به دست آید، حمله به رفح به تعویق خواهد افتاد.

بیش از یک میلیون نفر از شهروندان فلسطینی که از نقاط دیگر غزه به رفح پناه آورده‌اند، سرنوشتشان با مذاکرات در ریاض و قاهره گره خورده است. نتانیاهو و کابینه جنگی‌اش که در اتحاد با راست افراطی شکل گرفته، برنامه حمله زمینی به رفح را نهایی کرده‌اند و به نظر می‌رسد آنچه اجرای آن را تا این لحظه متوقف ساخته، نگرانی در تل‌آویو از مخالفت و واکنش منفی متحدان غربی این کشور در اروپا و آمریکا است.

مقام‌های بهداشتی در غزه می‌گویند که اسرائیل با تحمیل محاصره کامل به غزه و سپس حمله هوایی و زمینی، بیش از ۳۴ هزار فلسطینی را قتل‌عام کرده است. تعداد قابل توجهی از کشته‌های فلسطینی در این جنگ زنان و کودکان هستند.

اسرائیل می‌گوید که هدفش نابودی حماس است و حماس هم می‌گوید در غزه باقی می‌ماند و در اداره این بخش از سرزمین‌های فلسطینی شاید با دیگر گروه‌ها از جمله فتح متحد و متفق شود.

گفت‌وگوها بر سر بازسازی و اداره غزه ماه‌هاست که با مکانیسمی که هنوز ابعاد آن مشخص نشده است، ادامه دارد.

ایالات متحده با هدف اسرائیل در مورد نابودی حماس همراه است و می‌گوید این گروه دیگر نمی‌تواند نقشی در آینده غزه ایفا کند، اما از سوی دیگر واشنگتن نمی‌خواهد اسرائیل دوباره نوار غزه را اشغال کند.

آمریکا به دنبال شکل دادن به ساختاری برای اداره غزه است که شامل نسخه اصلاح‌شده تشکیلات خودگردان فلسطینی و با حمایت و مشارکت کشورهای عربی است.

اما یک بعد دیگر مذاکرات در ریاض، معماری امنیتی خاورمیانه پس از جنگ غزه است. بلینکن با مقام‌های سعودی در مورد تلاش‌ها برای توافق عادی‌سازی روابط بین ریاض و تل‌آویو بحث خواهد کرد، یک توافق بزرگ که شامل تعهد‌های امنیتی واشنگتن بر سر مسائل دفاعی و امنیتی و همچنین همکاری هسته‌ای با ریاض می‌شود.

در ازای این امتیاز عادی‌سازی، کشورهای عربی و واشنگتن بر اسرائیل فشار می‌آورند تا با راهی برای تشکیل کشور فلسطین موافقت کند، چیزی که نتانیاهو بارها آن را رد کرده است.

بلینکن از ریاض به اردن و اسرائیل خواهد رفت و وزارت خارجه آمریکا می‌گوید تمرکز در این سفر به تلاش برای بهبود وضعیت وخیم انسانی در غزه معطوف خواهد شد.

در امان، بلینکن با مقام‌های ارشد اردنی و گروه‌های بشردوستانه دیدار خواهد کرد تا به طرحی برای تقویت روند امدادرسانی دست یابند و سپس این پیشنهادها را به اسرائیلی‌ها ارسال کند.

سفر بلینکن برای بررسی روند کمک‌های بشردوستانه حدود یک ماه پس از آن انجام می‌شود که بایدن به نتانیاهو هشدار جدی داد و گفت اگر اسرائیل نتواند گام‌هایی برای رسیدگی به آسیب‌های غیرنظامی، رنج بشردوستانه و ایمنی امدادگران بردارد، سیاست واشنگتن ممکن است تغییر کند.

مقام‌های ارشد ایالات متحده در هفته‌های اخیر از اقدامات اسرائیل برای بهبود وضعیت انسانی استقبال کرده‌اند، اما بارها گفته‌اند که باید اقدامات بیشتری انجام شود.

بر اساس بیانیه کاخ سفید، بایدن در تماس تلفنی روز یکشنبه با نتانیاهو به آمادگی اسرائیل برای باز کردن گذرگاه‌های مرزی جدید در این هفته به شمال غزه اشاره کرد، جایی که خطر قحطی همچنان بالاست.