روایت رسمی از شاخص فلاکت: «زاگرس ِ فلاکت‌زده»

نهادهای حکومتی در ایران شاخص فلاکت سال ۱۴۰۲ را ۴۸٬۸ درصد گزارش کردند. در ۲۱ استان شاخص فلاکت بزرگتر از میانگین کشوری است و تنها ده استان وضعیتی بهتر دارند.

شاخص فلاکت که از تجمیع نرخ بیکاری و تورم به دست می‌آید، یکی از نماگرهای اقتصادی برای توصیف وضعیت رفاه است. بر اساس آمار رسمی این شاخص در پایان سال ۱۴۰۲ به رقم ۴۸٬۸ درصد رسید و یزد با ثبت رقم ۵۷٬۴ درصد «مفلوک‌ترین» استان ایران بود. بزرگ بودن شاخص فلاکت در این استان متأثر از نرخ تورم بزرگ است. مرکز آمار نرخ تورم اسفند ۱۴۰۲ در یزد را ۵۰٬۴ درصد گزارش کرد.

چهار استان بعدی با شاخص فلاکت بزرگ، همگی در منطقه «زاگرس» قرار دارند؛ کرمانشاه، کردستان، لرستان و چهارمحال و بختیاری. علاوه بر این چهار استان، اصفهان، هرمزگان، البرز، همدان، آذربایجان شرقی و اردبیل نیز شاخص فلاکت بزرگتر از ۵۰ درصد داشتند.

کرمانشاه، کردستان و لرستان از جمله استان‌های با نرخ بیکاری بالا در اسفند ۱۴۰۲ بودند. مرکز آمار نرخ بیکاری را در کردستان ۱۴٬۲ درصد، کرمانشاه ۱۷٬۴، لرستان ۱۲٬۳ درصد گزارش کرد. استان‌های کردستان و کرمانشاه دو منطقه با شمار بالای کولبران هستند. آمار دقیقی از افرادی که با کولبری امرار معاش می‌کنند در دست نیست اما برخی نمایندگان مجلس شمار کولبران را تا ۲۵۰ هزار نفر برآورد می‌کنند.

دولت با عدم سرمایه‌گذاری در استان‌های کردستان، کرمانشاه و بخش‌هایی از آذربایجان غربی کولبری را به کسر بزرگی از مردم این جغرافیا تحمیل کرده است.

کولبران روزانه علاوه بر خطرات ناشی از جاده‌های ناهموار کوهستانی و انفجار مین، با خشونت مرگبار مأموران مرزبانی ایران و اقلیم کردستان عراق نیز روبه‌رو می‌شوند. تنها در سال ۱۴۰۲ دست‌کم ۴۴۴ کولبر در مسیر کولبری مصدوم شدند یا جانشان را از دست دادند.

چهارمحال و بختیاری و لرستان هم سال‌های طولانی است که با نرخ بیکاری و یا اشتغال غیررسمی بالا روبه‌رو هستند. علی‌رغم ادعای دولت مبنی بر سقوط نرخ بیکاری چهارمحال و بختیاری به کمتر از ۱۰ درصد، مسئولان استانی می‌گویند کاهش نرخ بیکاری محسوس نیست.

قرار گرفتن استان اصفهان به عنوان یکی از قطب‌های صنعتی ایران در جمع ۱۰ استان با نرخ فلاکت بالا از دیگر نکات قابل توجه گزارشی است که «اکو ایران» منتشر کرد. علاوه بر این، استان البرز در همسایگی پایتخت نیز شاخص فلاکت نزدیک به ۵۲ درصد را ثبت کرد. البرز یکی از استان‌ها با نرخ حاشیه‌نشینی بالا است. بسیاری از کارگران شاغل در تهران در مناطق حاشیه‌ای استان البرز سکونت دارند. در سال‌های اخیر با افزایش نرخ اجاره در تهران، مهاجرت به این استان افزایش یافته است.

کمترین شاخص فلاکت هم به روایت این گزارش در تهران ثبت شد. تهران با جمعیت بالغ بر ۱۲ تا ۱۷ میلیون نفر در روز گران‌ترین شهر ایران به شمار می‌رود. با این حال تجمیع بسیاری از صنایع، دفاتر شرکت‌های خدماتی و حتی امکان بیشتر برای اشتغال غیررسمی، نرخ بیکاری و به تبع آن فلاکت را در پایتخت به کمترین رقم رسانده است.

استان‌های سمنان، بوشهر، زنجان، مازندران، فارس، قزوین، سیستان و بلوچستان و خوزستان هم دیگر استان‌های با شاخص فلاکت کوچکتر از ۴۸٬۸ درصد هستند.

قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان در فهرست ۱۰ استان با نرخ فلاکت کوچکتر از میانگین کشوری واقعی به نظر نمی‌رسد. این استان بالاترین نرخ بازماندگی از تحصیل، بیشترین جمعیت فقیر و همچنین اشتغال غیررسمی به نسبت جمعیت شاغل را دارد. نسبت اشتغال در سیستان و بلوچستان حدود ۳۰ درصد گزارش شده است.

بیکاری گسترده و نظامی کردن بازار کار و اشتغال به واسطه بنیادهای وابسته به حکومت و نیروهای نظامی، سوخت‌بری را بر حدود ۱۰۰ هزار نفر از ساکنان جغرافیای بلوچستان تحمیل کرده است. در سال ۱۴۰۲ به صورت میانگین روزانه یک سوخت‌بر در بلوچستان جانش را از دست داد.