پژوهش جدید: گرمایش جهانی ۱٬۶ درجه سانتی‌گراد بهترین سناریو است

بر اساس مطالعه‌ای جدید که استدلال می‌کند محدودیت‌ها در اجرای سیاست ‌ای اقلیمی در برخی کشورها باعث می‌شود هدف توافقنامه پاریس دیگر اجرا شدنی نباشد، جهان به‌زودی شاهد فراتر رفتن از هدف ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد خواهد بود.

به گزارش وبسایت Earth.org کریستف برترام، نویسنده ارشد این مطالعه، استادیار پژوهشی در دانشگاه مریلند و پژوهشگر مهمان در مؤسسه تحقیقات تأثیرات آب و هوای پوتسدام (PIK) می‌گوید:

برترام و همکارانش ده‌ها سناریو بالقوه را بررسی کردند که پیشرفت‌های تکنولوژیکی و همچنین امکان‌سنجی اجرای سیاست‌های اقلیمی در مناطق مختلف جهان را در نظر می‌گیرد. آنها دریافتند که در بهترین سناریو سهم قابل توجه فناوری سبز در سرعت بخشیدن به انتقال انرژی در سراسر جهان، ۵۰ درصد شانس محدود کردن گرمایش زمین زیر ۱٬۶ درجه سانتیگراد را می‌دهد. 

با این حال، محدودیت‌هایی که مانع اجرای سیاست‌های اقلیمی مانند مالیات کربن توسط برخی دولت‌ها می‌شود، احتمال باقی ماندن در این حد را به ۵-۴۵ درصد کاهش می‌دهد. این محدودیت‌ها از کمبود زیرساخت‌های کافی تا سیستم‌های بوروکراتیک ناکارآمد متغیر هستند و به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که منابع مالی کافی ندارند، مشکل‌سازند.

در این مطالعه آمده است: «جهان باید برای احتمال بیش از حد ۱٬۵ درجه سانتیگراد یا حداقل یک دهم درجه و احتمالاً چندین دهم درجه حتی در بالاترین جاه‌طلبی ممکن آماده شود.»

آستانه ۱٬۵ درجه سانتیگراد در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان بخشی از توافقنامه پاریس تعیین شد که چارچوبی را برای محدود کردن گرمایش جهانی به زیر ۱٬۵ درجه سانتیگراد یا «خیلی کمتر از ۲ درجه سانتیگراد» بالاتر از سطوح پیش از صنعتی تا پایان قرن تعیین کرد.

دمای میانگین سطح جهانی برای یک سال کامل بین ژوئیه ۲۰۲۳ تا ژوئن ۲۰۲۴ بالاتر از ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد بود. دانشمندان در ژوئن تأیید کردند، که این ماه ژوئن گرم‌ترین ژوئن در تاریخ ثبت‌شده بود و سیزدهمین ماه متوالی بود که رکورد دما را شکست.

در حالی که این امر نشانگر عبور دائمی از حد آستانه بحرانی نیست که دانشمندان می‌گویند بر اساس دهه‌ها اندازه‌گیری می‌شود، اما هشداری روشن به بشریت است که ما سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت به نقطه بی‌بازگشت نزدیک می‌شویم. در واقع، دانشمندان هشدار می‌دهند که عبور از این آستانه برای مدت طولانی می‌تواند به فعال‌سازی چندین نقطه اوج منجر شود که عواقب ویرانگر و اغلب برگشت‌ناپذیری بر سیستم‌های حیاتی زمین خواهد داشت که همه جوامع به آن‌ها وابسته هستند.

مطالعه‌ای که در اوایل این ماه در Nature Communications منتشر شد، نشان داد که هر ۰٬۱ درجه سانتی‌گراد گرمایش بیشتر از آستانه بحرانی ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد، خطر فعال‌سازی رویدادهای نقطه‌ اوجی و حیاتی را بین اکنون و سال ۲۳۰۰ افزایش می‌دهد.

نقاط اوج به حالت‌های پایدار متعدد سیستم‌های پشتیبانی حیات سیاره‌های مختلف اشاره دارد که همه جوامع به آن وابسته هستند و اگر بیش از حد تحت فشار قرار گیرند، می‌توانند به تغییرات توقف‌ناپذیر، دائمی و برگشت‌ناپذیر در وضعیت آنها منجر شوند. برای مثال، فشار خارجی مداوم بر سیستمی مانند جنگل بارانی آمازون، بزرگترین و غنی‌ترین مخزن زیستی جهان و یکی از مهمترین سیستم‌های ذخیره کربن طبیعی می‌تواند جنگل را به یک دشت (ساوانا) و منبع دی اکسید کربن تبدیل کند.

یوهان راکستروم، دانشمند برجسته  زمین‌شناسی که بخشی از تیم تحقیقاتی این مطالعه بود، گفت:

نقش ایران در تولید گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین

در حال حاضر سه کشور بزرگ چین، آمریکا و هند، بیش از۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کنند. آبان ۱۴۰۱ علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دولت سیزدهم در گزارشی از خبرگزاری دولتی دانشجویان ایران (ایسنا) اعلام کرد که ایران دهمین کشور تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و گفت:

اینکه ایران در میان ۲۰۵ کشور جهان در تولید گازهای گلخانه‌ای رتبه دهم را دارد، هشدار دهنده است. این هشدار نگران‌‌کننده‌تر است وقتی می‌بنینیم که ایران یکی از معدود کشورهایی است که پیمان اقلیمی پاریس را هنوز امضا نکرده است. به بیان دیگر ایران تعهدی جدی به مشارکت بین‌المللی برای کاهش و توقف تولید سوخت‌‌های فسیلی ابراز نکرده است.  

ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز در جهان، نقش مهمی در انتشار دی‌اکسید کربن و متان دارد. استخراج، پالایش و حمل و نقل نفت و گاز از منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند. 

بسیاری از نیروگاه‌های ایران از سوخت‌های فسیلی مانند گاز طبیعی، نفت و یا مازوت استفاده می‌کنند که موجب انتشار مقدار بسیاری دی‌اکسید کربن می‌شود.

بخش‌های صنعتی و حمل و نقل نیز به‌شدت وابسته به سوخت‌های فسیلی هستند. استفاده از خودروهای بنزینی و دیزلی، و همچنین فرآیندهای صنعتی، از دیگر منابع عمده انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران است.

مدیریت ناکارآمد انرژی در ایران یکی از عوامل مهم انتشار بالای گازهای گلخانه‌‌ای است. ایران یکی از کشورهایی است که بهره‌وری انرژی پایینی دارد و مصرف بی‌رویه انرژی در بخش‌های مختلف اقتصادی و خانگی به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود.

نهادهای امنیتی و شبه‌نظامی وابسته به سپاه در چند دهه گذشته بدون داشتن افقی زیست‌محیطی پایدار در این حوزه فعالیت‌های اقتصادی داشته‌ و سود بسیاری به جیب زده‌اند.

با توجه به اهمیت جهانی مسئله تغییرات اقلیمی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران به اصلاحات گسترده در سیاست‌های انرژی و صنعتی، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش بهره‌وری انرژی نیازمند است. اگرچه ایران گام‌هایی در جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برداشته است، اما این تلاش‌ها تا کنون نتوانسته‌اند به میزان کافی پاسخگوی نیازهای داخلی و الزامات جهانی برای مقابله با گرمایش زمین باشند. راه درازی در پیش است و فرصت اقدام محدود.