آیا حیوانات دموکراسی را می‌شناسند و از آن بهره می‌برند؟

حیوانات ممکن است جلسه‌ها با بحث‌های طولانی برگزار نکنند یا مانند ما قوانینی تصویب نکنند، اما اگر فکر می‌کنید سیاست‌ورزی تنها یک مفهوم انسانی است، ممکن است حق با شما نباشد! مشاهده رفتار حیوانات نشان می‌دهد که گویا دموکراسی تنها به انسان‌ها تعلق ندارد. بنابراین، وقتی وارد دنیای همکاری‌های اجتماعی و رهبری زنبورها، فیل‌ها و برخی از پستانداران دریایی می‌شوید، ممکن است از اینکه چگونه طبیعت وحشی می‌تواند اهلی رفتار کند، شگفت‌زده شوید!

بر اساس گزارشی که در وبسایت (Science ABC) منتشر شده است، حیوانات تمایل دارند در مواجهه با سناریوهای مختلف به دموکراسی روی بیاورند. این معمولاً شامل تصمیم‌گیری‌های رهبری است که تعیین می‌کند کل گروه چه زمانی و کجا حرکت کنند، کدام رهبران را انتخاب می‌کنند و چه مکان‌هایی را برای زندگی انتخاب می‌کنند.

پرندگانی که با هم پرواز می‌کنند، با هم می‌مانند

به‌نظر می‌رسد پرندگان که افراد آگاه گروه را به‌خوبی می‌شناسند. آنها قبل از اینکه به آسمان‌ها پرواز کنند، با اعضای گروه صحبت می‌کنند و بهترین راه برای رسیدن به مقصد را مذاکره می‌کنند.

تصمیم‌گیری در کلاغ‌ها بسیار هیجان‌انگیز است. پروسه تصمیم‌گیری با هر فردی که تمایل خود را برای پرواز اعلام می‌کند و صداها به تدریج افزایش می‌یابد، انجام می‌شود. پرواز تنها زمانی انجام می‌شود که صداها و بال زدن‌ها به آستانه‌ خاصی برسد. براساس این رأی دموکراتیک، هزاران نفر از آنها در عرض چند ثانیه با هماهنگی پرواز می‌کنند.

تیمی از محققان به سرپرستی پروفسور دیمیتریوس پاپا گئورگیو از دانشگاه «اکستر» بر روی روند تصمیم‌گیری کلاغ‌ها این مطالعه را انجام داد. 

به‌طور مشابه، جوامع اجتماعی کبوترها به‌صورت دموکراتیک عمل می‌کنند و هیچ کبوتری در هنگام پرواز گروه به تنهایی نقش رهبری را بر عهده نمی‌گیرد.

کندو برای پیروزی

شاید یکی از بهترین نمونه‌های دموکراسی زنبورها، زنبورهای عسل اروپایی باشد که جمعیت ۳۰ هزار تا ۴۰ هزار نفری آنها تصمیمات حیاتی خود را به افراد مسن‌تر گروه واگذار می‌کنند. این پدیده را توماس سیلی (Thomas Seeley) و همکارانش در دانشگاه کرنل به‌خوبی مطالعه کردند. 

وقتی زنبورها متوجه می‌شوند که کندویشان بیش از حد شلوغ شده است، به چند زنبور مسن اعتماد می‌کنند تا یک خانه جدید پیدا کنند. این افراد منتخب سپس به‌عنوان کاوشگران خانه عمل می‌کنند و کل جامعه را از کندوی قدیمی به یک کندوی جدید هدایت می‌کنند.

 شورش میمون‌ها علیه رهبر ظالم

با توجه به اینکه خویشاوندان ما، شامپانزه‌ها، تقریباً ۹۹ درصد از DNA خود را با ما به اشتراک می‌گذارند، برخی شباهت‌های رفتاری آن‌ها تعجب‌برانگیز نیست. شامپانزه‌هایی که می‌خواهند در سلسله مراتب قدرت بالا بروند، وقت خود را صرف ساختن شهرت خود در بین دیگر اعضا و ایجاد اتحاد با ارائه مزایایی مانند به‌ اشتراک‌گذاری وعده‌های غذایی، جفت‌ها و خدمات نظافت می‌کنند. افزون بر این، اگر شامپانزه آلفا در جامعه رفتارهای خشونت‌آمیز از خود نشان دهد، گروهی از شامپانزه‌ها علیه او شورش می‌کنند. شامپانزه‌های آلفا معمولا قوی‌ترین، با تجربه‌ترین و فعال‌ترین عضو گروه هستند و به‌عنوان رهبر گروه انتخاب می‌شوند.

بر اساس پژوهشی که روری ویلسون (Rory Wilson) و همکارانش در دانشگاه «سوانزی» انجام دادند، بابون‌های زیتونی وحشی زمانی که به تصمیم‌گیری نیاز دارند به دموکراسی روی می‌آورند. تصمیم‌گیری‌های آنها بدون توجه به وضعیت اجتماعی یا جنسیت انجام می‌شود و آن‌ها روش‌های برابرانه‌ای را به جای دعوا انتخاب می‌کنند. مطالعه‌ای جالب نشان می‌دهد که وقتی گروهی از بابون‌ها تصمیم به حرکت می‌گیرند، چند بابون با «آغازگری» جلو می‌افتند و آغازگری که بیشترین حمایت را داشته باشد، تصمیم‌گیری می‌کند که در کدام جهت حرکت کنند.

دموکراسی گوزن‌ها

گوزن‌های قرمز تمایلات و نیازهای خود را کنار می‌گذارند و تصمیم گروه را به‌عنوان یک کل می‌پذیرند. زمانی که وقت حرکت فرا می‌رسد، گله حرکت می‌کند، اما تنها درصورتی‌که اکثریت با ایستادن رأی دهند. هر فردی از تضاد منافعی که ممکن است ایجاد شود، چشم‌پوشی می‌کند زیرا هر یک از اعضای گروه تمایل دارد تا غرایز خود را برای هماهنگی بهتر با حرکات هماهنگ گروه هماهنگ کند. این امر به جست‌وجوی آنها برای غذا سرعت می‌بخشد و از عواقب ناشی از رها شدن، مانند هدف قرار گرفتن به دست شکارچیان جلوگیری می‌کند.

هر چه جسورتر، بهتر!

شخصیت تنها برای سیاستمداران انسانی مهم نیست؛ ماهی‌ها نیز آن را جدی می‌گیرند! ماهی‌های خارپشتی معمولاً رهبران خود را تغییر می‌دهند که این عمدتاً به اراده حامیان رهبر و شخصیت رهبر بستگی دارد. بنابراین، ماهی‌های جسور معمولاً به صدر می‌رسند، در حالی که ماهی‌های خجالتی منتظر فرصتی هستند تا به شهرت برسند. 

تحقیق بر روند تصمیم‌گیری و دموکراسی در میان ماهی‌های خارپشتی را تیم از دانشگاه سنت اندروز (University of St Andrews) انجام داد. 

به مادربزرگ‌ها احترام بگذارید: حکمرانی مادربزرگان

فیل‌ها احتمالاً نخستین گونه‌هایی هستند که وقتی به جوامع حیوانی مادرسالار فکر می‌کنیم به ذهن می‌آیند. مسن‌ترین ماده گروه، زمانی که برای رهبری گله در هر سفر باید رهبر انتخاب کنند، برنده انتخابات می‌شود.

 مطالعه‌های انجام‌شده درباره شیوه تصمیم‌گیری فیل‌ها از سوی سینتیا موس (Cynthia Moss) و پژوهشگران دیگر نشان داده است که این انتخاب رهبر در میان فیل‌ها به‌دلیل اعتماد جمعی و احترام به تجربه مسن‌ترین عضو گروه انجام می‌شود. 

به طور مشابه، نهنگ‌های قاتل نیز به مادربزرگ‌های خود احترام می‌گذارند. گروه نهنگ‌های قاتل مسن‌ترین ماده را انتخاب می‌کنند تا آن‌ها را در جست‌وجوی غذای مورد علاقه‌شان در اقیانوس‌ها هدایت کند. جالب اینجاست که مشخص شده رهبر زن معمولاً پس از ورود به دوره یائسگی در سنین ۳۰ یا ۴۰ سالگی انتخاب می‌شود. 

با این حال، همان‌طور که در دنیای پلشت سیاست انسانی نیز می‌بینیم، همه حیوانات به قوانین پایبند نیستند. گرگ‌ها پس از شکست دادن و هموار کردن راه خود به صدر گروه، به‌عنوان رهبران ظاهر می‌شوند، در حالی که موریانه‌ها به‌شدت وابسته به خویشاوندی هستند و ملکه‌های خود را با کلون‌های دقیق جایگزین می‌کنند.

به طور خلاصه: دموکراسی حیوانات برای بقا

برخی از گونه‌های حیوانات برای انتخاب یک رهبر به‌طور کامل عمل می‌کنند، اما هر گروه روش خود را برای انجام این کار دارد. روش‌های متنوعی وجود دارد که این حیوانات سیاست‌باز ممکن است ما انسان‌های مغرور را شگفت‌زده کنند و احتمالاً می‌توانند چیزی به ما بیاموزند. 

حیوانات به معنای انسانی از دموکراسی آگاه نیستند، اما برخی از آنها رفتارهایی را از خود نشان می‌دهند که به نوعی به مفهوم دموکراسی آنطور که ما می‌شناسیم نزدیک است. این رفتارها به گونه‌ای است که تصمیم‌گیری‌ها به‌صورت گروهی و نه از سوی یک فرد واحد انجام می‌شود. این رفتارهای «دموکراتیک» در حیوانات به دلیل تکامل و نیاز به بقا شکل گرفته‌اند، و هدف از آنها افزایش شانس بقا و بهره‌وری گروه است. 

مطالعه رفتارهای دموکراتیک حیوانات از سوی پژوهشگران نشان می‌دهد که در گونه‌های مختلف یک امر مشترک است: تصمیمات به نفع کل گروه گرفته می‌شود، نه فقط یک فرد. 

بنابراین، اگرچه حیوانات از مفهوم دموکراسی به شکل انسانی آن آگاهی ندارند، اما برخی از آنها رفتارهایی را از خود نشان می‌دهند که به تصمیم‌گیری جمعی و گروهی شباهت دارد. این رفتارها نشان می‌دهد که اصولی مانند همکاری، توافق جمعی و حتی انتخاب رهبر بر اساس ویژگی‌های خاص در دنیای حیوانات وجود دارد، که به نوعی می‌توان آن را به‌عنوان شکلی ابتدایی از دموکراسی در نظر گرفت.