مهاجران افغانستانی در ایران: تبعیض، اهانت، اخراج

جمهوری اسلامی ایران روز به روز بر مهاجران افغانستان سخت‌تر می‌گیرد. صبح ۲۸ شهریور دادستان رزن واقع در استان همدان گفت ۱۳۳ مهاجر افغانستانی «از زمان اجرای طرح خروج اتباع غیرمجاز از کشور دستگیر و برای خروج به مرزهای شرقی کشور هدایت شده‌اند».

به گفته او تنها در یک روز ۲۷ شهریور در رزن ۲۵ مهاجر افغانستانی «دستگیر و به خارج از مرزها طرد شدند».

مشابه روایت‌ دادستان رزن را در سایر استان‌ها می‌توان شنید؛ در استان کرمانشاه استاندار استان گفت اشتغال و اسکان اتباع افغانستانی ممنوع است. سرپرست اداره کار این استان هم از کارفرمایان خواست کارگران خارجی را به کار نگیرند. خراسان شمالی نیز اعلام کرده است اقامت و اشتغال «اتباع مجاز و غیرمجاز» در این استان ممنوع ست.

ایران آنطور که احمد رادان، فرمانده کل نیروی انتظامی گفته است قصد دارد تا پایان سال ۱۴۰۲ دو میلیون افغانستانی را اخراج کند. فرمانده مرزبانی هم از اخراج ۷۰۰ هزار افغانستانی در پنج ماه نخست سال ۱۴۰۲ خبر داده است.

او پیشتر گفته بود در سال ۱۴۰۱ بیش از یک میلیون افغانستانی از ایران اخراج شده‌اند.

ایران برای اجبار مهاجران افغانستانی به ترک ایران، آنها را از خدمات اجتماعی محروم کرده است. در همین راستا در بردسیر واقع در استان کرمان فروش نان در نانوایی‌های سهمیه‌ای داخل شهر به مهاجران ممنوع اعلام شده است. دادستان این شهر گفته است آنها تنها می‌توانند نان سهمیه‌ای را از نانوایی‌های داخل اردوگاه‌ها بخرند.

تجربه زیسته در ایران: تبعیض، تهدید، توهین

اخراج بر خلاف آنچه که مقام‌های دولتی و امنیتی می‌گویند تنها مهاجران بدون مجوز اقامت را شامل نمی‌شود بلکه دارندگان مجوز اقامت هم از بازداشت، انتقال به اردوگاه‌های ویژه و اخراج مصون نیستند.

روزنامه هشت صبح افغانستان ۲۸ شهریور به نقل از یک نظامی سابق افغانستان نوشت:

او که نخواست نامش فاش شود گفت:

ایران بهار امسال چند تن از اعضای جبهه مقاومت ملی افغانستان را با اتهام ساختگی «عضویت در گروه‌های تروریستی» بازداشت کرد. پیشتر نیز گزارش شده بود برخی از فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران افغانستانی که پس از سلطه دوباره طالبان به ایران پناه آورده بودند، بازداشت و به افغانستان بازگردانده شدند.

حکیمه مهدوی، فعال حقوق زنان در افغانستان که پس از بازداشت و شکنجه‌های فراوان از سوی طالبان، برای زنده ماندن به ایران پناه برده است، به هشت صبح گفت در ایران «از مصونیت برخوردار نبوده و با تبعیض مواجه است».

به گفته مهدوی، کودکان از آموزش محرومند و بزرگ‌سالان در همه زمینه‌ها مورد تمسخر قرار می‌گیرند.

او گفت: هیچ نهادی از جمله سازمان ملل متحد به وضعیت پناهجویان رسیدگی نمی‌کند.

روزنامه هشت صبح که پیشتر در کابل منتشر می‌شد در این گزارش به نقل از تعدادی از پناهجویان افغانستانی در ایران نوشت: تمدن و فرهنگ مشترک با ایرانیان مفهومی ندارد و این کشور به‌شدت مهاجرستیزی را نهادینه و روند اخراج اجباری را تشدید کرده است.

بلندگوهای مهاجرستیزی

موج مهاجرستیزی در ایران تازه نیست اما در سه سال اخیر شدت گرفته است. در چند شهر به سکونتگاه افغانستانی‌ها هجوم برده شد و خانه‌های آنها به آتش کشیده شد. در میبد استان یزد، پس از کشته شدن یک نوجوان در درگیری و نسبت دادن آن به مهاجران افغانستانی، اردوگاه مهاجران با هجوم گروهی از شهروندان تخریب شد. دولت نیز در ورود و خروج این اردوگاه را مسدود و مهاجران را به رفت و آمد از در دیگری که به شهر راه ندارد مجبور کرد.

در اقبالیه قزوین هم گروهی از ساکنان به خانه‌های مهاجران هجوم بردند، وسايل خانه را تخریب کردند و برخی از خانه‌ها را به آتش کشیدند. همین واقعه در چند نقطه تهران رخ داد و نیروی انتظامی با هجوم به این محلات، افغانستانی‌ها را بازداشت کرد.

رسانه‌های عمومی، از جمله روزنامه‌ها، صدا و سیما به صورت هدفمند خبر و گزارش‌هایی را برای تحریک مهاجرستیزی منتشر می‌کنند. سایت خبری فراز که به دبیر سیاسی روزنامه شرق منسوب است، رکنا که خبرگزاری حوادث است، همینطور هفته نامه «میدان آزادی» و روزنامه جمهوری اسلامی بیشترین نقش را در انتشار اخبار دروغ و گزارش‌های مهاجرستیزانه دارند.

مجلس شورای اسلامی هم در امتداد سیاست‌های مهاجرستیزانه طرح تازه‌ای برای افزایش اخراج مهاجران افغانستانی تدوین کرده است. آرش نصر اصفهانی، پژوهشگر علوم اجتماعی در ایران که در پایان‌نامه‌اش مساله «طرد مهاجران افغانستانی» را بررسی کرده است، گفته هدف از این طرح به صفر رساندن مهاجران افغانستانی در ایران است.

پیش از تصویب این طرح در ۱۶ استان ایران اقامت و اشتغال افغانستانی‌ها به صورت کامل ممنوع اعلام شده است. در استان فارس، مدیرکل امور مهاجرین و اتباع ۲۲ شهریور گفت:

پیشتر نیز استاندار اصفهان حضور دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس را «باعث ایجاد حاشیه و نگرانی برای خانواده‌ها» دانسته و گفته بود: «تلاش کردیم با کاهش سهم ثبت‌ نام اتباع این مساله را حل کنیم».

کودکان افغانستانی پیش از این نیز برای ثبت‌نام در مدارس با محدودیت و موانع بسیاری روبرو بودند. جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته کودکان افغانستانی را بدون والدین به افغانستان بازگردانده است و مقام‌های مسئول تاکید کرده‌اند به این رفتار ادامه خواهند داد.

همزمان با رویکردهای مهاجرستیزانه حکومت، چند کارزار مجازی نیز علیه مهاجران شکل گرفته است. یکی از این کارزارها را که نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس دولت جمهوری اسلامی است بیش از ۱۱۰ هزار تن امضاء کرده‌اند. چند تن از امضاء کنندگان این نامه از چهره‌هایی هستند که در رسانه‌های داخلی ایران به عنوان حقوق‌دان، فعال اجتماعی و .. معرفی می‌شوند.

این گروه از «فعالان» و «کارشناسان» ادعا می‌کنند حکومت قصد دارد با افزایش مهاجران افغانستانی، ترکیب جمعیت را به نفع خود تغییر دهد. ادعایی که حتی برخی از «کارشناسان» رسانه‌های فارسی زبان در خارج از ایران هم آن را تکرار کردند و مدعی شدند جمهوری اسلامی به قصد خرید وفاداری به شیعیان افغانستانی مجوز اقامت می‌دهد. اخراج گسترده مهاجران افغانستانی اما این بی بنیان بودن این ادعا را نمایان کرده است.

ایران علاوه بر ایجاد محدودیت بیشتر برای سکونت و اشتغال مهاجران افغانستانی و اخراج گسترده آنها قصد دارد مرزهای شرقی را با دیوارکشی مسدود کند تا مانع ورود افغانستانی‌های گریخته از طالبان شود.