سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ترور: یک کوکتل‌مولوتف زیادی

آلمان برای قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا تلاش می‌کند. این موضوع همیشه این‌قدر روشن و علنی نبوده است. این تغییر می‌تواند نقطه عطفی در روابط آلمان با ایران باشد.

احتمالاً بابک ج. نمی‌دانست که عمل ناشیانه‌اش می‌تواند سیاست جهانی را تغییر دهد و کوکتل مولوتف او که فقط چند لکه دوده روی یک [دیوار] ویرانه بر جای گذاشت، در نهایت ممکن است باعث تغییر مسیر روابط کل اتحادیه اروپا با ایران شود و ناخواسته گامی دیگر به سوی پایان رژیم ملاها باشد.

پنج‌شنبه ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲ است؛ یک شب خنک پاییزی، زمانی که بابک ج. در ساعت ۲۲:۴۹ خودروی خود را در نزدیکی کنیسه بوخوم پارک می‌کند. او در صندوق عقب ماشینش یک بطری نیم‌لیتری بنزین، یک حوله آشپزخانه به عنوان فتیله و دستکش‌های خانگی دارد. این مرد ایرانی-آلمانی از چندین ساعت قبل برای از بین بردن ردپاهایش در شهر رانندگی کرده و حالا تصمیم گرفته که کارش را انجام دهد.

در اصل قرار بود کوکتل مولوتف را به سمت کنیسه پرتاب کند، اما این ساختمان با یک حصار بلند فلزی، چراغ‌های روشن و دوربین‌های نظارتی به خوبی محافظت می‌شود. بابک ج. جرأت نزدیک شدن به ساختمان را ندارد، اما نمی‌خواهد عقب‌نشینی کند. او به دوستش رامین یکتاپرست قول داده که کار را تمام کند. بنابراین به جای کنیسه، یکی از ساختمان‌های مجاورش را انتخاب می‌کند؛ یک مدرسه قدیمی که قرار است به‌زودی تخریب شود. حدود ساعت ۲۳ بطری را با حوله‌ای که آتش زده از روی حصار پرتاب می‌کند و ناپدید می‌شود.

بابک ج. در همان شب دستگیر می‌شود. یکی از دوستانش که او قبلاً سعی کرده بود به عنوان همدست جذبش کند، به اداره پلیس رفته بود [و او را لو داده بود]. ماه‌ها بعد، قاضی‌های دادگاه عالی دوسلدورف وقایع این حادثه را بازسازی می‌کنند.

حکم دادگاه به طور مبهم به «نهاد دولتی» پشت این ترور اشاره می‌کند

وقتی در ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳ بابک ج. به دو سال و ۹ ماه زندان محکوم شد، حکم دادگاه شامل جمله‌ای بود که به لحاظ سیاسی پس‌لرزه‌هایی در پی داشت: «متهم در نوامبر ۲۰۲۲ با شخصی که در جهت منافع نهادهای دولتی جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کرد، برای انجام حمله آتش‌سوزی به کنیسه توافق کرده بود.»

قضات توضیح نمی‌دهند که کدام «نهاد دولتی» (نهاد حکومتی) در ایران مدنظر است، اما برای همه طرف‌ها روشن است که این نهاد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. به طور مشخص، نیروهای قدس سپاه پاسداران که به انجام عملیات‌های خارجی مشهورند.

روزنامه taz با همکاری مجله اشپیگل، شبکه ZDF و خبرنگاران «تهران بیورو» درباره این پرونده و سپاه پاسداران تحقیق کرده است. این‌که سپاه پاسداران پشت این حمله بوده، طبق شواهدی که از سوی اداره فدرال حفاظت از قانون اساسی آلمان ارائه شده، تأیید شده است.

اما این یافته‌ها به صورت عمومی نیز ثبت شده‌اند: در دو حکم مربوط به تحقیقات درباره گروه رامین یکتاپرست، دوست و کارفرمای بابک ج. قضات دیوان عالی فدرال (BGH) توضیح داده‌اند که یکتاپرست با نیروهای قدس سپاه پاسداران همکاری کرده است. در احکام دیوان عالی فدرال در ماه مه و ژوئن ۲۰۲۳ آمده است: «درون این گروه ("تیم عملیاتی")، یکتاپرست با همکاری یک نهاد دولتی در ایران، یعنی نیروهای قدس سپاه پاسداران، نقش هماهنگ‌کننده‌ ایفا کرده است.»

رژیم ایران سال‌هاست که در اروپا فعال است

بابک ج. تنها نبود و کوکتل مولوتفی که او پرتاب کرد نیز تنها حمله آن شب نبود. در همان شب، به سمت خانه سابق خاخام در نزدیکی کنیسه قدیمی اسن نیز تیراندازی شد. گفته می‌شود که این حمله نیز به دستور رامین یکتاپرست و از سوی ایران انجام شده است. وکیل بابک ج. از اظهار نظر درباره این رویدادها خودداری کرد.

اقدام‌های بابک ج. و گروهی که یکتاپرست سرکرده آن بود – اولین یا تنها حملات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در آلمان و اروپا نبوده‌اند.

تنها در دسامبر ۲۰۲۳ مقام‌های قبرس دو ایرانی را بازداشت کردند که قصد حمله به اسرائیلی‌ها را داشتند و گفته می‌شود با یک واسطه سپاه پاسداران در ارتباط بودند. چند ماه پیش‌تر، پلیس یونان یک زوج پاکستانی که قصد حمله به اماکن یهودی در آتن را داشتند، دستگیر کرده بود. به نظر می‌رسد که این افراد توسط یک مأمور سپاه پاسداران جذب شده بودند.

در ماه مه ۲۰۲۲، اسرائیل اعلام کرد که نقشه‌های تروریستی علیه یک ژنرال آمریکایی در آلمان، روزنامه‌نگار فرانسوی برنارد هانری لوی و یک دیپلمات اسرائیلی در ترکیه را خنثی کرده است. این مأموریت‌ها نیز ظاهراً به دستور سپاه پاسداران بوده‌اند. این فهرست همچنان ادامه دارد.

«سپاه پاسداران باید در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا قرار گیرد»

تیراندازی به خانه سابق خاخام در اسن و یک حمله برنامه‌ریزی شده به کنیسه در بوخوم، به دستور سپاه پاسداران ایران؟ این وقایع ظاهراً از یک خط قرمز عبور کرده‌اند. از وزارت امور خارجه آلمان نقل شده است: «ما هیچ‌گونه خشونت هدایت‌شده خارجی را در آلمان تحمل نمی‌کنیم. حمله به زندگی یهودیان در آلمان کاملاً غیرقابل‌قبول است و باید پیامدهایی داشته باشد.»

یکی از این پیامدها این است که وزیر امور خارجه آلمان، آنالنا بربوک (از حزب سبزها)، ظاهراً از هفته‌ها پیش تلاش می‌کند سپاه پاسداران ایران را در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا قرار دهد. برای این کار به یک رأی‌گیری یک‌پارچه از سوی وزیران خارجه اتحادیه اروپا نیاز است. هنوز مذاکرات ادامه دارد، اما در بروکسل به نظر می‌رسد که حامیان این اقدام در حال پیشروی هستند. منابع داخلی انتظار دارند که به‌ویژه تصدی کاجا کالاس به عنوان نماینده جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا تفاوت ایجاد کند.

در پی حکم دادگاه عالی دوسلدورف، جمهوری فدرال نه تنها نماینده سفارت ایران را فراخواند، بلکه طبق گزارش روزنامه «زود دویچه تسایتونگ» (Süddeutsche Zeitung)، یک نظر حقوقی جدید نیز از بخش خدمات حقوقی شورای اروپا درخواست کرد. کارشناسان این حکم علیه بابک ج. را از لحاظ حقوقی به عنوان مبنایی برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست تروریستی مناسب ارزیابی کرده‌اند.

این دومین نظر حقوقی است که وزارت خارجه در رابطه با قراردادن سپاه پاسداران در فهرست تروریستی سفارش داده است. درباره نظر اول مناقشه سیاسی وجود داشت. به‌ویژه نوربرت روتگن، نماینده حزب دموکرات مسیحی (CDU)، طرفدار قرار دادن سپاه در فهرست بود و در مقابل، وزارت خارجه و شخص بربوک بارها به نظر حقوقی اول استناد کرده و اعلام کردند که در آن مقطع، قرار دادن سپاه در فهرست از لحاظ حقوقی ممکن نبود.

تحقیقات روزنامه taz بعداً نشان داد که این ادعا از نظر حقوقی صحیح نبوده است: در آن نظر حقوقی مبانی در فهرست‌ [تروریستی] قراردادن توضیح داده شده و فقط دو پرونده از ایالات متحده آمریکا ارزیابی شده بودند. این پرونده‌ها به عنوان مبنا مناسب نبودند. اما دیگر پرونده‌ها ارزیابی نشده بودند.

تغییر رویکرد غرب در قبال ایران

همه دیپلمات‌های آلمانی و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا طرفدار قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی نیستند. برخی می‌گویند این اقدام می‌تواند مذاکرات مربوط به آزادی زندانیان آلمانی در ایران را به شدت دشوار کند و کانال‌های دیپلماتیک را به‌طور کامل قطع کند. همچنین گفته می‌شود که این اقدام در نسبت با تحریم‌های موجود سودی نخواهد داشت: از مارس ۲۰۱۲ سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان و همچنین برخی اعضای آن به دلیل نقض حقوق بشر و برنامه هسته‌ای ایران در اتحادیه اروپا تحریم شده‌اند. در ماه ژوئن خدمات علمی پارلمان آلمان (بوندستاگ) نیز اعلام کرد که تأثیرات قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی فراتر از تحریم‌های موجود نخواهد بود.

لوکاس مِرتین، حقوق‌دان دانشگاه هومبولت برلین معتقد است که بسیاری از تحریم‌ها به دلیل توافق هسته‌ای موجود بی‌اثر شده‌اند و قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی یک «ضربه کامل» حقوقی به هرگونه فعالیت اقتصادی سپاه در اتحادیه اروپا خواهد بود. او می‌گوید: «بررسی‌ موردهای فردی پیچیده بر اساس اقدام‌های مختلف حقوقی دیگر ضرورتی نداشت». علاوه بر این، فهرست تروریستی تصریح می‌کند که همکاری پلیس و دستگاه قضایی در اتحادیه اروپا باید برای جلوگیری از حملات تروریستی تقویت شود.

قرار دادن سپاه پاسداران، به‌عنوان یک بازیگر دولتی (حکومتی)، در فهرست تروریستی، به‌ویژه از لحاظ سیاسی تأثیرات گسترده‌ای خواهد داشت. علی فتح‌الله‌نژاد، کارشناس علوم سیاسی می‌گوید: «سال‌هاست که مقام‌های عالی‌رتبه ایران از چنین اقدامی هراس دارند». دو سوم اقتصاد ایران با سپاه پاسداران مرتبط است و این اقدام مانع احیای مجدد روابط اقتصادی با اروپا خواهد شد.

فتح‌الله‌نژاد معتقد است که قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی می‌تواند تغییر رویکرد غرب نسبت به جمهوری اسلامی باشد. از یک‌سو این اقدام پیامی برای اپوزیسیون دموکراتیک خواهد بود که تا کنون به سیاست اتحادیه اروپا به‌عنوان «سیاست مماشات» می‌نگریسته است. از سوی دیگر، این اقدام پیامی به دستگاه قدرت و امنیتی خواهد بود و «می‌تواند راه را برای پایان رژیم هموار کند».

کارشناسانی مانند متیو لوویت سال‌هاست که تأکید دارند قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا ضروری است. لوویت که پیشتر تحلیل‌گر ضدتروریسم در پلیس فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) بوده و اکنون ریاست برنامه مبارزه با تروریسم در مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک را بر عهده دارد، می‌گوید:

اما چطور می‌توان یک حمله ساده و ناکام مثل آتش‌افروزی بابک ج. را در این تصویر جای داد؟ متیو لوویت نیز پاسخی قطعی برای این پرسش ندارد. او می‌گوید: «ایران مثل القاعده یا داعش نیست. ایران هر بار که فرصتی دارد، حمله نمی‌کند، بلکه همیشه یک محاسبه استراتژیک دارد». به گفته او در مورد حمله به کنیسه در بوخوم، زمان‌بندی نیز اهمیت داشت؛ نیمه‌شب بود و احتمال تلفات کم. شاید هدف از این اقدام ارسال پیامی بدون ریسک بزرگ بود.

شاید این عملیات برای بابک ج. یک آزمون بود، اما احتمالاً بیشتر برای رامین یکتاپرست آزمونی بود تا ببیند آیا گروه او قادر به انجام مأموریت هست یا خیر. یکتاپرست، رئیس پیشین گروه هلز انجلز در مونشن‌گلادباخ به اتهام قتل تحت تعقیب بود. او برای فرار از دستگیری به تهران گریخت و در آنجا به دلیل ارتباطات جنایی‌اش در آلمان احتمالاً به سپاه پاسداران جذاب شد.

ایران از جنایتکاران به‌عنوان ابزار ترور استفاده می‌کند

کارشناسان ضدتروریسم مشاهده کرده‌اند که ایران، مانند چین و روسیه، به‌طور فزاینده‌ای از افراد جنایتکار برای انجام مأموریت‌هایش استفاده می‌کند. این افراد معمولاً در سفر به ایران دستگیر و تحت فشار قرار گرفته و جذب می‌شوند. بابک ج. نیز وقتی به ایران سفر کرد، دوست خود یکتاپرست را دید و زندگی لوکسش در تهران او را تحت تأثیر قرار داد. در آخرین دیدار آن‌ها در تابستان ۲۰۲۲، یکتاپرست به بابک ج. گفت که در بازگشت به آلمان خواسته‌ای از او خواهد داشت.

پیام‌های متنی که در جریان دادگاه در دوسلدورف بررسی شدند، نشان دادند که یکتاپرست نیز تحت فشار بوده و از سوی کارفرمایان خود در ایران پیگیری می‌شده است. در روز حمله، او چندین بار تلاش کرد با بابک ج. تماس بگیرد و به او پیام‌هایی مانند «برادر، همه‌ چیز خوب است؟» و «برادر، لطفاً با من تماس بگیر» فرستاد. چند دقیقه پیش از اجرای حمله، یکتاپرست نوشت: «برادر، اگر نمی‌خواهی انجامش بدهی، به من بگو تا اینجا شرمنده نشوم».

برای نیروهای ضدتروریسم، استفاده از جنایتکاران به‌عنوان عوامل تروریسم همچنان چالشی بزرگ است. با این حال، دیگر خطری از سوی یکتاپرست وجود ندارد. او در آوریل به‌دست افراد ناشناس در تهران به قتل رسید.