جمهوری اسلامی هشدارهای ساخت سد چمشیر را نادیده گرفت: رودخانه زهره شور شد

پژوهشگران و فعالان حفاظت از محیط‌زیست سال‌ها هشدار دادند که با ساخت، آب‌گیری و افتتاح «سد چمشیر» دریاچه ان سد به یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های مسموم کره خاکی بدل خواهد شد، چرا که به مانند سد گتوند، چمشیر هم بر فراز یک کوه نمکی ساخته شده و علاوه بر آن، چندین چاه نفت فعال و غیرفعال در محدوده دریاچه این سد قرار گرفته‌اند.

جمهوری اسلامی هشدارها را نادیده گرفت و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور سابق ایران در تیر ۱۴۰۲ این سد را افتتاح کرد. این هفته در ۲۳ مهر، نادره وائلی‌زاده در گزارش «کابوس شور چم‌شیر: دومین بمب نمکی در خوزستان، معروف به گتوند دوم که این بار شرق استان را هدف گرفته است» برای روزنامه پیام ما نوشت «اوایل امسال بود که کارشناسان مستقل» خبر داده‌اند که «شوری رودخانه زهره افزایش چشمگیری داشته» و حالا سازمان محیط‌زیست ایران هم «نسبت به افزایش شوری رودخانه زهره اظهار نگرانی کرده» و به‌نقل از داوود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان گفت:

میرشکار به پیام ما گفت مجموعه‌ای از سازمان‌های دولتی «گزارش جامعی از وضعیت زیست‌محیطی و اثرات سد چم‌شیر بر رودخانه زهره و اراضی پایین‌دست سد با محوریت استانداری خوزستان به‌عنوان گزارش شورای حفاظت کیفی رودخانه‌های استان خوزستان» خواهند نوشت تا «به مقامات ملی و دستگاه‌های نظارتی ارائه شود».

پیش‌تر علی اکبر محرابیان، وزیر سابق نیرو همزمان با افتتاح پنجمین سد بزرگ ایران، سد چمشیر، تاکید کرده بود که نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی این سد می‌تواند برق پاک برای تامین برق یک شهر ۵۰۰ هزار نفری به‌همراه بیاورد. دریاچه سد در حدود ۵۰ کیلومتر طول دارد و نزدیک به ۲.۳ میلیارد متر مکعب آب در آن ذخیره شده است. وزیر نیرو گفته بود ۷۰ هزار هکتار اراضی در استان‌های کهگیلویه، خوزستان و بوشهر با آب این سد آبیاری خواهند شد و از خسارت‌های سیلاب هم کاسته خواهد شد.

در این آلبوم، تصویرهای نقشه‌ گوگل یا گوگل‌مپز از سد چم‌شیر و دریاچه آن بر رودخانه زهره را ببینید:

آلودگی هوا پس از شوری آب

در خرداد امسال، محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر به خبرگزاری مهر در خبر «ذخیره ۷۶۰ میلیون مترمکعب آب باکیفیت در سد چمشیر» گفته بود «یکی از اهداف احداث سد موقعیت کنونی جداسازی آب باکیفیت جوی از چشمه‌های شور پایین دست بود» و افزود:

در حال حاضر املاح آب مخزن سد چمشیر زیر ۱۵۲۰ میکرو موس بر سانتی متر و میزان املاح آب خروجی سد نیز زیر ۲ هزار میکروموس بر سانتی متر است که در ادامه با افزایش میزان رهاسازی کیفیت خروجی آب سد نیز افزایش خواهد یافت.

با وجود تلاش‌های حکومتی برای اینکه بگویند وضعیت سد خوب است و آب شورتر نشده است، نگرانی‌ها از شوری آب، سپس شوری خاک و درنهایت آلودگی هوای بیشتر منطقه به خاطر تولید بیشتر ریزگرد، پیش از آبگیری سد چمشیر هم گسترده مطرح شده بودند.

در آستانه افتتاح سد چم‌شیر، ۱۰ استاد دانشگاه تهران در نامه‌ای به رئیس‌جمهور وقت از او خواستند تا این سد را افتتاح نکند و هشدار دادند که با توجه به پروژه‌های سدسازی در ترکیه و خشک‌تر شدن اقلیم منطقه، «قطع جریان سیلاب‌های رودخانه زهره که باعث زهکشی طبیعی می‌شود، افزایش شوری زمین‌های کشاورزی را در پی خواهد داشت و سبب گسترده‌تر شدن کانون ریزگرد بین ماهشهر و هندیجان خواهد شد». آنها در نهایت تاکید کردند:

نتیجه را میرشکار به پیام ما گفت:

پیام ما علاوه بر نامه ۱۰ استاد دانشگاه، به ۳۲هزار امضای وب‌سایت کارزار «درخواست توقف آبگیری سد چم‌شیر گچساران»، مخالفت کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی و شکایت ۲۰ نفر از کارشناسان و اساتید محیط‌زیست به دیوان عالی کشور اشاره کرد که مجموعه‌ای از تلاش‌ها برای توقف آبگیری این سد بود.

وام چینی ساخت سد چمشیر از پول‌های بلوکه ایران

گزارش پیام ما به‌نقل از پست «سد چمشیر را تخلیه کنید» در اینستاگرامِ حسین آخانی، استاد دانشگاه و کنگشر محیط‌زیست یادآور شد که در آزمون‌های او در ۲۶ اردیبهشت، «هدایت الکتریکی شاخصی برای پایش شوری آب یا EC» آب خروجی سد چمشیر بالای ۵ هزار میکرو موس بوده و افزود:

حمیدرضا یاقوتی، کارشناس ژئوتکنیک و محقق سد چمشیر در یک دهه اخیر به پیام ما گفت که «جانمایی سد چمشیر اشتباه است» و علاه بر قرار گرفتن آن بر سازند گچساران و چاه نفت که «۶۰ درصد مخزن آن را انحلال‌پذیر» می‌کند. او همچنین یادآور شد که به‌رغم بارندگی متوالی دو سال اخیر، حداکثر ذخیره آب سد «۷۸۰ میلیون متر مکعب است» و این با «با ظرفیت اسمی مخزن ۲.۳ میلیارد متر مکعب فاصله بسیاری دارد و دلیل آن طراحی غلط این سد است».

یاقوتی گفت در ۲۵ شهریور امسال، شوری آب رودخانه زهره در ایستگاه پل زهره (باباکلان) در پایین دست سد چمشیر ۵۴۸۰ میکروموس بود و «به این معنی که متوسط شوری درازمدت در محل ایستگاه پل زهره ۱۱۰۰ واحد افزایش یافته که بسیار نگران کننده است».

سد چمشیر با حمایت مالی چین ساخته شده است و یاقوتی به پیام ما گفت:

روزنامه آرمان امروز در آذر ۱۴۰۱ در گزارش «راز دخالت چینی‌ها در آبگیری چم‌شیر» به‌نقل از محمد دوریش، فعال محیط‌زیست گفت چین وام ۲۳۰ میلیون یورویی با سود ۱۸ درصد به ایران داده است و پرداخت قسط‌های آن از دی ماه همان سال شروع می‌شود. درویش در آن زمان یادآور شد که «همان‌طور که می‌دانید منابع مالی این طرح از طریق ۳۰ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در چین تامین شده است».