«آنچه باقی ماند»
گزارشی از نمایشگاه ««آنچه باقی ماند» به مناسبت پنجمین سالگرد آبان
جمعی از خانواده‌های دادخواه قربانیان بیش از چهار دهه جنایت‌های جمهوری اسلامی در شهر کلن آلمان نمایشگاهی از وسایل شخصی کشته‌شدگان و اعدام‌شدگان برگزار کردند. روناک فرجی گزارشی تصویری از این نمایشگاه، همراه با گفتوگو با حاضران و برگزارکنندگان برای زمانه تهیه کرده است.
روناک فرجی
نمایشگاه «آنچه باقی ماند» به مناسبت پنجمین سالگرد آبان خونین از ۲۲ تا ۲۴ نوامبر ۲۰۲۴ در کلن آلمان برگزار شد.
این نمایشگاه که در نوع خود منحصربه‌فرد است تنها یک رویداد هنری یا فرهنگی نیست، بلکه تجلی مبارزه بی‌وقفه مردم ایران برای عدالت، آزادی و کرامت انسانی است. این نمایشگاه با تمرکز بر جنبش دادخواهی، دهه‌ها سرکوب و خشونت جمهوری اسلامی را به شکلی زنده و ملموس به عرصه نمایش عموم می‌گذارد.
فضای نمایشگاه به‌طرز عمیقی بر مخاطب تاثیر می‌گذارد؛ خانواده‌های دادخواه در کنار معترضان و آسیب‌دیدگان و بسیاری از فعالان حقوق‌بشر با نشان دادن چهار دهه ستم حکومت جمهوری اسلامی، صحنه‌ای آمیخته از صلابت و رنجی بی‌پایان را پدید آورده بودند.
هر گوشه یادآور نیم قرن جنایت حکومت جمهوری اسلامی است، از نامه‌هایی که در زندان نوشته شده بودند تا وصیت‌نامه‌هایی که زیر فشار مرگ به رشته تحریر درآمده بودند. وسایل شخصی، از جمله شیشه شیر امیرعلی موسی کاظم دو ساله کشته‌شده با گلوله در جریان زن زندگی آزادی در اصفهان، پوتین سربازی برهان منصورنیا، عرق‌گیر محسن شکاری و دست‌سازه‌های زندانیان و دیگر یادگاری‌ها، قصه‌ای بی‌انتها از رنج و مقاومت را به تصویر می‌کشد.
این یادگارها حامل پیامی مشترک است. پیامی که در گفتوگو با زمانه در خلال این نمایشگاه به آن اشاره و تاکید داشتند: «لزوم ادامه مبارزه برای عدالت.»
روایت زخم‌هایی که به دادخواهی تبدیل شد
بازدیدکنندگان نمایشگاه نه‌تنها با اشیای به‌جا‌مانده از قربانیان آشنا شدند، بلکه داستان‌هایی از رنج و ظلمی که خانواده‌های آنان تحمل کرده‌اند را نیز شنیدند. داستان‌هایی از کتاب «آبان شد» که به کوشش نشر روناک و به قلم چند نویسنده و خانواده دادخواه در نمایشگاه رونمایی شد. داستان خانواده‌هایی که قربانی سرکوب‌های شدیدتر شدند؛ از آزار و اذیت‌های مداوم تا تهدید و بازداشت‌های غیرقانونی، تنها به این دلیل که خواهان عدالت برای عزیزان‌شان بودند.
مهسا و رویا پیرایی دختران زنده‌یاد مینو مجیدی از کشته‌شدگان زن، زندگی، آزادی با عزمی راسخ برای دادخواهی در کنار دیگر دادخواهان چهل و شش سال حکومت جمهوری اسلامی ایستادند. مهسا با چشمانی پر از اشک به زمانه گفت:
من فقط مادرم را از دست ندادم، بلکه زندگی همه ما از دست رفت. اما ما تسلیم نمی‌شویم. اینجا هستم تا بگویم مادر من و تمام کسانی که کشته شدند تنها یک عدد نیستند، آنها یک زندگی بودند. ما اجازه نخواهیم داد خون آنها پایمال شود.
پیوند دادخواهی با مبارزات داخل ایران
نمایشگاه «آنچه باقی ماند» تنها به یادآوری گذشته محدود نشد، بلکه تأکیدی بود بر مقاومت ادامه‌دار در داخل ایران. برگزارکنندگان نمایشگاه، عکس تمام زندانیان سیاسی و عقیدتی را جمع‌آوری کرده و اشاره کردند که زندانیان سیاسی هم‌چنان با شجاعت مثال‌زدنی در برابر سیستم سرکوب ایستادگی می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اشکال این مقاومت، اعتراض به احکام غیرانسانی اعدام در سه‌شنبه‌های بدون اعدام است که در شرایط سخت زندان برگزار می‌شوند و نشان‌دهنده تعهد بی‌وقفه به آزادی و عدالت است.
تلاش برای جهانی کردن جنبش دادخواهی
یکی از ویژگی‌های برجسته این نمایشگاه، تأکید بر ایجاد آگاهی بین‌المللی درباره جنبش دادخواهی در ایران بود. این نمایشگاه با همکاری چندین نهاد از جمله «انجمن دادخواهان»، «انجمن خانواده‌های آبان»، «انجمن خانواده‌های پرواز اوکراینی»، «Kulturbunker Köln-Mülheim»، «free_human» و «HÁWAR.help» برگزار شد و توانست به‌صورت منسجم تمام آنچه که از جنایات جمهوری اسلامی باقی مانده را با هدف اتحاد میان دادخواهان و استمرار جنبش دادخواهی را به سمع و نظر جامعه جهانی برساند.
شهناز مرتب عمه جان‌باخته سقوط پرواز اوکراینی آروین مرتب و همسرش آیدا فرزانه به زمانه می‌گوید:
این نمایشگاه نشان دهنده قطره‌ای از اقیانوس جنایت‌های جمهوری اسلامی در بیش از چهاردهه گذشته است. مهم ثبت این جنایات برای روزی است که بتوان جمهوری اسلامی را به محاکمه کشاند.
سوران منصورنیا، برادر برهان منصورنیا از کشته‌شدگان آبان ۹۸ و یکی از برگزارکنندگان نمایشگاه است. او در سخنرانی افتتاحیه نمایشگاه گفت:
ما اینجا جمع شده‌ایم تا نشان دهیم که مبارزه برای عدالت محدود به مرزهای جغرافیایی نیست. این جنبش متعلق به همه انسان‌هایی است که به آزادی و کرامت انسانی باور دارند.
نمایشگاه بر یادآوری آبان ۹۸ متمرکز بود؛ یکی از خونین‌ترین فصل‌های اعتراضات مردمی در تاریخ معاصر ایران.
دادخواهان آبان ۹۸ می‌گویند:
جمهوری اسلامی خیال می‌کند با کشتن عزیزان ما، ما را می‌شکنند. اما هر قطره خون آنها، بذری شد برای مقاومت و ایستادگی بیشتر و بیشتر شدن تعداد دادخواهانی که نمی‌گذارند جنبش دادخواهی از حرکت بایستد.
محبوبه رمضانی، مادر پژمان قلی‌پور از مادران دادخواه آبان ۹۸ که فرزند جوانش در جریان اعتراضات آبان ۹۸ کشته شده بود، با صدایی بغض‌آلود گفت:
امروز در این نمایشگاه گردهم آمده‌ایم تا نه‌تنها یاد عزیزانمان را زنده نگه داریم، بلکه صدای آنها باشیم؛ صدای عدالت.
پیام این عضو انجمن خانواده‌های آبان را در ادامه بشنوید:
رحیمه یوسف‌زاده، مادر نوید بهبودی جوان ۲۳ ساله که در اعتراضات آبان ۹۸ شهر قدس اصفهان هدف شلیک نیروهای امنیتی قرار گرفت و کشته شد هم برای این نمایشگاه پیامی ارسال کرده بود. او در این پیام گفت:
پسر پرشور من آرزو داشت در کشوری زندگی کند که عدالت و انسانیت حرف اول را در آن بزند اما رژیم آرزوهایش را گرفت و ما را برای همیشه عزا دار کرد.
پیام این عضو انجمن خانواده‌های آبان را در ادامه بشنوید:
در طول ۳ روز برپایی نمایشگاه افراد مختلفی از طیف‌ها و گروه‌های سنی متفاوت از کشورهای مختلف از آن دیدن کردند؛ ازجمله معترضان و زندانیان سیاسی سابق، نویسندگان، شاعران و هنرمندان و روزنامه‌نگاران از رسانه‌های مختلف.
در میان حاضران نمایشگاه، دو جوان معترض جنبش مهسا در لباس کُردی در کنار عکس هم‌رزمانشان پیامی از نسل خودشان را داشتند؛ نسلی نو نفس برای اعتراض و دادخواهی. پیامشان روشن بود: راه عدالت، هرچند دشوار، با همراهی مردم و ایمان به انسانیت ادامه خواهد داشت. چشمانی بود که دیگر نور را نمی‌دید، اما چراغ دادخواهی را روشن نگه داشته بود؛ نچیروان معروفی ۲۱ ساله، اولین آسیب‌دیده چشمی جنبش زن، زندگی، آزادی از سقز و ندا منبری معترض و دادخواه دایی‌اش پیمان منبری که او هم از کشته‌شدگان همین جنبش.
گفتوگو با ندا منبری را ببینید:
گفتوگو با نچیروان معروفی را ببینید:
یکی دیگر از بازدیدکنندگان از نمایشگاه ماریا خواننده معترض بود که در صحبت با زمانه به مسئولیت شخصی در حمایت از جنبش‌ها تاکید کرد و گفت:
مهم است که با برپایی این‌چنین نمایشگاه‌هایی یاد جنبش‌هایی را که پشت سر گذاشتیم زنده‌نگه داریم.
مریم دیور، مادر ابوالفضل امیر عطایی پسر ۱۵ ساله‌ای که پس از اصابت گاز اشک‌آور به جمجمه‌اش ۲ ماه در کما بود هم در صحبت با زمانه به لزوم دادخواهی و عدالت‌خواهی تاکید کرد و گفت:
من و همه مادران دادخواه ادامه دهنده راه فرزندانمان هستیم و نمی‌گذاریم صدای آنها خاموش بشود. راه آنان را ادامه می دهیم و روبه‌روی جمهوری اسلامی می‌ایستیم.
صدای هق‌هق زنی در میان چهره‌های مبهوت و دیدگان خیس بازدیدکنندگان نظرها را به خود جلب کرد. او در کنار یادبود ۶۷ که شامل عکس و دست‌سازه‌های زندانیان و اعدام‌شدگان دهه ۶۰ و به‌ویژه تابستان ۶۷ ایستاده بود و در کنار هر عکس گلی می‌گذاشت. او سیمین اصفهانی یک فعال سیاسی و از زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ است. او به زمانه می‌گوید:
این‌ها که می‌بینید بچه‌های نسل من هستند، این‌ها دوستان من هستند که به قاب عکس تبدیل شده‌اند، این‌ها چهل سال پیش مبارزه با استبداد را شروع کردند و حالا عزیزان‌شان پرچم دادخواهی را از سی سال پیش تا به امروز به دوش کشیده‌اند. دنیا باید هولوکاست ایران را ببیند.
خاطره معینی از دادخواهان ۶۷ که ۱۲ عضو خانواده‌اش را اعدام کرده‌اند، سیمین اصفهانی را به آغوش کشید و هر دو با اشک و عشق به آینده‌ای برای عدالت تاکید کردند.
خاطره معینی که در طول نمایشگاه عکس برادر اعدامی‌اش را بر سینه‌اش نصب کرد بود، به زمانه می‌گوید:
از مادرانمان یادگرفتم باید اسناد را نگه داشت و این به من آموخت که باید صدای این بچه‌ها باشیم و نگذاریم که فراموش شوند.
لادن بازرگان دیگر دادخواهی بود که با زمانه صحبت کرد. او فعال سیاسی و از خانواده جان‌باختگان تابستان ۶۷ است. لادن خواهر بیژن بازرگان است که در جریان قتل‌عام زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ اعدام شد. او به زمانه گفت:
امیدوارم که به واسطه چنین نمایشگاه‌هایی بتوانیم به دنیا نشان دهیم با چه رژیم اهریمنی روبه‌رو هستند.
دادخواهی، پلی به سوی آینده
نمایشگاه «آنچه باقی ماند» نه فقط یک بزرگداشت برای جان‌باختگان، بلکه فراخوانی بود برای ادامه راه. راهی که با درد، اشک و امید همراه است. این نمایشگاه به بازدیدکنندگان یادآوری کرد که دادخواهی تنها به گذشته نگاه نمی‌کند، بلکه چشم‌اندازی است برای آینده‌ای آزاد، عادلانه و انسانی. با پایان نمایشگاه، بسیاری از بازدیدکنندگان با قلب‌هایی سنگین اما الهام‌گرفته آن‌جا را ترک کردند.
پیام روشن بود:
فراموش نخواهیم کرد. ادامه خواهیم داد.
نظرها
نظری وجود ندارد.