سال مردودی حکومت، سال امیدواری به سازماندهی مدنی

فرودین سالی که گذشت، در گزارش هفتگی معلولیت با اشاره به کاهش قدرت خرید خانواده‌های افراد معلول که حداقل کمک‌هزینه دولتی را دریافت می‌کنند نوشتیم «سال سخت: زندگی معلولان ایران به کمک‌هزینه دولتی معادل تنها ۱۵ دلار محدود شده است». در گذر ۲۰۲۴ میلادی، آنچه بهتر نشد، قیمت دلار بود و هر ماه، واحد پول جمهوری اسلامی شاهد کاهش ارزش خود نسبت به دیگر ارزها بود. نتیجه مشخص آن کمبود و گرانی، بخصوص برای آسیب‌پذیرترین بخش‌های جامعه کشور بود، بخصوص افراد معلولی که گذران روزشان محدود به کمک‌های حکومتی است و برای هر لحظه زندگی ابزارهای مشخصی نیاز دارند. ابزارهایی که نایاب‌تر و گران‌قیمت‌تر، در نتیجه دسترسی‌ناپذیرتر می‌شوند. در مقابل، بخشی از این جامعه برای سازماندهی مدنی تلاش کرد و برنامه‌های سال‌های اخیر را توسعه داد.

در سالی که گذشت، جامعه معلولان ایران به شکل‌های مختلف به تلاش‌های مدنی امتداد دادند و از اعتراضات تک‌نفره گرفته تا تجمعات هفتگی مفصل‌تر، صدای اعتراض خود را به موارد مشخصی بلند کردند. به‌شکلی مشخص‌تر از بقیه، آنها خواستار این هستند تا جمهوری اسلامی قانون‌هایی که خود نوشته، تصویب و ابلاغ کرده، برابر متن قانون اجرا کند.

در مقابل، ابراهیم رئیسی در حالی جان باخت که در موضوع جامعه معلولان ایران، نمره مردودی گرفت. دولت ابراهیم پزشکیان به جز وعده، کار خاصی برای جامعه معلولان کشور نکرد. نیروهای امنیتی ولی فشار به چهره‌های اعتراضات این جامعه را گسترش دادند تا صدای اعتراضات را خاموش کنند. درنهایت، ۲۰۲۴ میلادی سالی مضطرب و لبریز کمبود برای بخش قابل‌توجه‌ای از معلولان کشور بود.

در این گزارش، نگاهی داریم به مهم‌ترین خبرهای جامعه معلولان ایران در سالی که گذشت.

راهنمای کار رسانه‌ای و صحبت از افراد معلول

امسال رادیو زمانه مجموعه‌ای از مطالب آموزشی را در موضوع صحبت، خبررسانی و همچنین کار رسانه‌ای و مدنی برای افراد معلول و جامعه آنها منتشر کرد. از جمله:

رئیسی نمره مردودی گرفت، پزشکیان کاری نکرد

همچنان بلندترین اعتراض جامعه معلولان ایران، عدم اجرای قانون «حمایت از معلولان» است که از در میان دیگر وعده‌ها، کمک حکومتی به خانواده‌های معلول را برابر حداقل حقوق ماهایانه کرده، رقمی که هر سال دولت آن را تعیین می‌کند. با وجود این، این قانون به بهانه کمبود بودجه برابر آنچه نوشته شده، اجرا نمی‌شود.

در مرداد امسال، گزارش هفتگی جامعه معلولان ایرانِ رادیو زمانه با تیتر «کارنامه دولت ابراهیم رئیسی‌ در موضوع معلولان: مردودی در تمام موارد» به نقل از مصاحبه بهروز مروتی، مدیر کمپین معلولان در گفت‌وگو با خبرآنلاین، فهرستی مفصل از صحبت‌های افراد جامعه با دولت رئیسی و ناتوانی این دولت در به اجرای وعده‌هایش را نوشتیم از جمله:

دولت مسعود پزشکیان، تلاشی برای تغییر نکرد و با «انتصاب ناامیدکننده حمید پورمحمدی به ریاست سازمان برنامه و بودجه و عدم اختصاص اعتبار ماده ۲۷ به معلولان»، به اعتراضات آنها و وضع زندگی‌شان توجه‌ای نشان نداد. همچنین برای چندین ماه، افراد دارای معلولیت مستمری ماهانه‌شان را دریافت نکردند و حق پرستاری نیز با تاخیر پرداخت شد.

در همین زمینه بخوانید:

افراد فعال جامعه معلولان ایران از جمله بهروز مروتی در سالی که گذشت با خشونت تهدید شدند. او خود چند ساعت بازداشت بود و تنها زمانی به آنها اجازه خروج دادند که تعهد دادند تا دیگر تجمع‌های هفتگی را به‌شکلی منظم و سازمان‌یافته برگزار نکنند. با وجود این تهدیدها و خشونت‌ها، اعتراضات کوچک‌ همچنان در نقاط مختلف ایران برگزار می‌شوند.

در همین زمینه بخوانید:

یورش به «خانه امن مهر شمس آفرید»

«کمپین معلولان ایران» و بهروز مروتی، تنها گروه مردمی نبود که با خشونت حکومتی روبرو شد. در اردیبهشت امسال فاطمه باباخانی، موسس و مدیرعامل «خانه مهر شمس آفرید» در شهر ارومیه، در شبکه‌های اجتماعی نوشت که «پناهگاه عزیزتر از جانمان، خانه امن غیردولتی مهر شمس آفرید با بدترین شکل ممکن، تعطیل شد!» این خانه امن از ۱۳۹۹ تاسیس و زیرنظر بهزیستی و قوه‌قضاییه به زنان آسیب‌دیده از خشونت کمک می‌کرد.

در مقابل خیریه‌های حکومتی با برنامه‌های جهادی مانند «نذر یک میلیون ویلچر» گسترش یافتند. نتایج این برنامه‌ها اغلب اعلام نمی‌شود. مثلا مشخص نیست چه تعداد ویلچری درنهایت واقعا به دست چه تعداد نیازمند به آن رسیده است.

شکنجه‌گاه‌ «خیریه نرجس»

در کنار تلاش‌ها به حذف سازمان‌دهی افراد جامعه معلولان ایران، در سالی که گذشت مکرر خبر آزار افراد معلولی منتشر شد که در خیریه‌ها و آسایشگاه‌ها زندگی می‌کنند. یکی از نام‌هایی که بیشتر از بقیه در میان خبرهای رسانه‌ها تکرار شد، «خیریه نرجس» در شهر شیراز بود که سال‌ها خبر آزار کودکان از آن منتشر می‌شد. مدیر این خیریه بازداشت شد اما دادگاه او به نتیجه‌ای نرسید. سازمان بهزیستی استان فارس امسال بالاخره رای به انحلال این خیریه داد اما وب‌سایت آن همچنان فعال است.  

در همین زمینه بخوانید:

معلول‌کشی در نقاط مختلف ایران

امسال از نقاط مختلف کشور، خبر قتل افراد، بخصوص کودکان دارای معلولیت منتشر شد. دایانا، کودک ۱۱ ساله‌ای که با اوتیسم در اصفهان زندگی می‌کرد، یکی از آنها بود. ابتدا خبر گم شدن او منتشر شد ولی درنهایت معلوم شد به دست مادرش کشته شده است.

محدودیت در کتابخانه ملی ایران

در سالی که گذشت، کتابخانه ملی ایران راه ورود بخشی از افراد جامعه به این سرمایه عمومی را بست از جمله اینکه برای ورود و عضویت افراد معلول، محدودیت‌هایی وضع کرد.

در همین زمینه بخوانید:

دغدغه حمل‌ونقل مناسب انسان در معابر شهری و روستایی

از مشکلات همچنان گسترده مطرح افراد جامعه معلولان ایران، امکان حمل و نقل مناسب یک انسان در معابر شهری و روستایی کشور بود. کلان‌شهرهای ایران، بخصوص تهران همچنان برای رفت‌وآمد افراد معلول، بخصوص کسانی که ویلچر دارند بشدت نامناسب است. در کنار آن، حمل‌ونقل شهری، بخصوص اتوبوس‌ها برای حضور افراد معلول امکانات در دسترس عموم ندارند. مینی‌بوس‌های مخصوص جابه‌جایی افراد معلول، تعداد آنها، اینکه چه تعداد از آنها فعال هستند و چه تعدادی از کار افتاده‌اند و نیازمند تعمیرات جدی هستند، یکی از خبرهای پرتکرار امسال در موضوع معلولیت در ایران بود. عدم دسترسی عمومی به حمل‌ونقل مناسب بخصوص بر دانش‌آموزان و دانش‌جویان معلول تاثیر منفی گذاشت.

در کنار آن، تصادفات مرتبط به ماشین‌ها، اتوبوس‌ها، کامیون‌ها و... در ایران همچنان از بزرگ‌ترین دلایل گسترش تعداد افراد معلول است.

در همین زمینه بخوانید:‌

بالاخره نخستین آزمون استخدامی دولت برگزار شد

بخشی از قوانین جمهوری اسلامی، امکان اشتغال افراد معلول در مشاغل دولتی است. در سالی که گذشت بالاخره نخستین آزمون استخدامی دولت برگزار شد. با اینکه وزارت کار گفت که قرار است چهار هزار و ۳۰۰ فرد دارای معلولیت در سال ۱۴۰۳ از طریق آزمون استخدامی مخصوص معلولان جذب کار شوند اما دفترچه‌ای که دولت برای توضیح روند استخدام تهیه کرده، برای این جامعه همچنان سد راه‌ استخدامی قرار داده است.

در همین زمینه بخوانید: