گزارشی از نشست زنان زندانی در زندان لاکان رشت به مناسبت «روز جهانی منع خشونت علیه زنان*»

در متن پیش رو که در دیدبان آزار منتشر شده، گزارشی‌ می‌خوانید از نشست صمیمانه زنان در زندان لاکان که به مناسبت ۲۵ نوامبر، روز جهانی منع خشونت علیه زنان برگزار شده است. در این نشست، زنان زندانی سیاسی و «غیرسیاسی»، هم‌صدا و هم‌رای، تجربه‌های خود از خشونت جنسیتی را بیان کردند و زهره دادرس، زهرا دادرس، فروغ سمیع‌نیا، شریفه محمدی، آزاده چاوشیان و شیوا شاه‌سیاه (از فعالان حقوق زنان در گیلان) از انواع و ابعاد خشونت علیه زنان گفتند. این نشست با خواندن شعر «دختران دشت» توسط شریفه محمدی و آوازخوانی آزاده چاوشیان به پایان رسید.

آذرماه ۱۴۰۳، جمعی از زندانیان سیاسی و جرائم عمومی زندان لاکان رشت، نشستی صمیمانه در بزرگداشت ۲۵ نوامبر، روز جهانی منع خشونت علیه زنان برگزار کردند. در ابتدای این نشست و پس از اجرای جمعی سرود «جوانه می‌زنم»، شریفه محمدی ضمن گرامیداشت ۲۵ نوامبر و نیز ادای احترام به کشته‌شدگان قتل‌های زنجیره‌ای آذرماه ۱۳۷۷، مختصری از تاریخچه ۲۵ نوامبر و نامگذاری روز قتل حکومتی خواهران میرابل جهت آگاهی‌بخشی درباره خشونت علیه زنان بیان کرد و گفت: «این روز در سراسر جهان از جمله ایران، به‌عنوان روزهای نارنجی و تلاش در راستای محو خشونت علیه زنان شناخته می‌شود. زنان به‌عنوان نیمی از جامعه، علاوه بر مورد خشونت قرارگرفتن در محیط خانه، به‌عنوان بخشی از نیروی کار نیز در کنار هم‌طبقه‌ای‌های خود مورد استثمار قرار می‌گیرند. گزارش سازمان ملل در زمینه زن‌کشی، به‌عنوان فجیع‌ترین نوع خشونت در محیط خانه، یادآور این واقعیت تلخ است که «خانه خطرناک‌ترین مکان برای زنان است. همچنین زنان به دلیل زن‌بودن به‌عنوان نیروی کار ارزان، در معرض تبعیض و خشونت مضاعف می‌باشند‌.»

در ادامه زهره دادرس با بیان تعریفی مختصر از خشونت مبتنی بر جنسیت و انواع کلامی، عاطفی، فیزیکی، اقتصادی، جنسی و سیاسی آن در محل زندگی، محیط کار و فضای عمومی، از تبعیض‌های قانونی، طبقاتی، اعتقادی(مذهبی)، مبتنی بر حاشیه/مرکزگرایی، سن و ... در ایران و ماهیت خشونت‌آفرین آنان در جامعه امروز گفت که در ادامه گفت‌وگویی همدلانه میان شرکت‌گنندگان نشست را به دنبال داشت. شرکت‌گنندگان تجربه‌های خود را بیان کردند و نتایج برخی از پژوهش‌ها و آمارهای مرتبط با خشونت جنسیتی از جمله شیوع قتل ناموسی، خشونت خانگی، آزار خیابانی، آزار در محیط کار و خشونت دستگاه سرکوب (گشت ارشاد، ضرب‌وشتم زنان توسط نیروهای آتش‌به‌اختیار، اعمال جرائم سنگین نقدی، شلاق و زندان) را ارائه دادند و با توجه به آمارها و تجربه‌ها، وضعیت زنان ایران را اسف‌بار و نگران‌کننده ارزیابی کردند.

زهرا دادرس با اشاره کوتاه به وضعیت افراد حاضر در جمع، شرکت‌کنندگان را نمونه خوبی برای طرح انواع خشونت و ارزیابی وضعیت خشونت علیه زنان خواند؛ زنانی که پیش از ورود به زندان و در بستر خانواده و دیگر اجتماعات، خشونت‌های فراوان دیده‌اند و این روزها نیز گونه‌های دیگری از خشونت را در زندان تجربه می‌کنند‌ و می‌توانند راویان برای واکاوی این مسئله باشند‌. فردی که به اتهام قتل همسر خود زندانی است، از خشونت‌های خانگی، از آزارواذیت‌های جسمانی و روانی، خیانت و فروخته‌شدن فرزند شیرخواره‌اش توسط همسر خود می‌گوید. این زن پس از بازداشت نیز در اداره آگاهی برای اعتراف اجباری مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته است و حالا در این زندان، اراده‌ و اختیاری برای کوتاه‌کردن موهایش ندارد و باید از مسئول بند اجازه بگیرد. زنی که توسط دوست خود ربوده شده و در خارج از شهر او را تا حد مرگ کتک زده‌اند، با چاقوی همان مرد حمله‌کننده از خود دفاع کرده و حالا نمی‌داند که چه چیزی در انتظارش است؛ طناب دار، پرداخت خون‌بها یا هرچیز دیگر. او حالا در این زندان است و برای ملاقات با وکیل خود، به اجبار باید چادر سر کند.

زنی که چند روزی است از بیمارستان به بند نسوان لاکان رشت بازگشته است، از بارداری ناخواسته‌اش می‌گوید که او را به مرز مرگ و زندگی رسانده بود و حالا نجات پیدا کرده است، زنی خانه‌دار و بدون پشتوانه مالی و سرمایه که مشخص نیست بر چه اساسی برای او دفترچه چک صادر کرده‌اند و با اعتماد به همسر، بدون آگاهی از آنچه در انتظار اوست، با بدهی‌ها و شاکیان فراوان این روزها را در زندان می‌گذراند، درحالی‌که کودکانش را به بهزیستی واگذار کرده‌اند و امکان دیدن آنها و شنیدن صدایشان را نیز نیافته است. حاضران در این نشست همچنین به چندین نمونه از رفتارهای نامحترمانه و تحقیرآمیز مسئولان، مددکاران و نگهبانان با مادران زندانی و سرزنش آنان اشاره کردند.  

زنی با اتهام مرتبط با مواد مخدر، از اینکه چطور توسط همسرش سابقش معتاد و به این راه کشیده شده است می‌گوید. او حالا باید از دختر سه‌ساله‌اش در زندان نگهداری کند. پیش از ورود به بند، او را مجبور می‌کنند در مقابل نگهبانان عریان شود، بشین‌وپاشو برود. لباس‌های او و دختر خردسالش در لگن پر از آب به او تحویل داده شد. زنی دیگر پنج سال از زندگی خود را بدون حتی یک روز مرخصی، در زندان سپری کرده و چند روزی است از تحقیرشدن توسط چند نگهبان، رنجور و دل‌چرکین است. او هرروز خود را بابت نبودن در کنار دخترش سرزنش می‌کند و یادآوری گذشته و خیانت همسرش او را عمیقا آزار می‌دهد. در این نشست زندانیان سیاسی نیز مشاهدات خود را از خشونت علیه معترضان در خیابان و تجربه ضرب‌وشتم خود توسط نیروهای امنیتی در زمان بازداشت، بازجویی و محرومیت از تماس و ملاقات با خانواده به اشتراک گذاشتند. 

شیوا شاه‌سیاه، نقش اعمال خشونت بر زنان* را، خصوصا خشونتی که در بستر نقش اجتماعی آنها اعمال می‌شود، در ارتکاب انواع جرائمی که در زندان‌های عمومی به آنها نسبت داده می‌شود بسیار موثر عنوان کرد. او چنین جرائمی را به‌صورت کلی مختص به زنان دانست و گفت این جرائم درواقع راه‌حل زنان* برای نجات خود از اتیصال ناشی از چرخه‌های بی‌پایان انواع خشونت روانی و فیزیکی دانست. او در ادامه با تاکید بر «کار عاطفی مضاعف زنان*»، وظیفه ناگفته و پنهان آنها در انواع مناسبات خانوادگی، دوستی و دیگر روابط اجتماعی را مستعد انواع آسیب‌ها بر جسم و روان آنان دانست.

فروغ سمیع‌نیا با اشاره به تجربه‌اش از طلاق در ایران، زیست زن مطلقه را سخت و همراه با تجربه‌هایی متعدد از اعمال خشونت معرفی کرد. فروغ بر اهمیت روایت‌کردن‌ها و شکستن سکوت، و همچنین تشکیل حلقه‌های حمایتی -فارغ از قضاوت- در اطراف زنان آسیب‌دیده یا در معرض آسیب تاکید کرد و گفت در فقدان مراکز و نهادهای حمایتی استاندارد و با وجود قانونی که خشونت علیه زنان در هیچ بند و تبصره‌ای از آن به رسمیت شناخته نشده است، این حلقه‌های امن و حمایتی، کمک بزرگی برای زنان است و می‌تواند نجات‌بخش باشد. آزاده چاوشیان با اشاره به گزارش‌ها از موارد متعدد اعمال خشونت توسط افرادی که در رسانه و جمع‌های گوناگون، سنگ دفاع از حقوق زنان را به سینه می‌زنند این نمونه‌ها را شواهدی برای ضرورت و نیاز به تلاش جدی برای مسئله‌مند کردن خشونت علیه زنان در تمامی طبقات اجتماعی و اقتصادی معرفی کرد. همچنین زهرا دادرس ضمن تاکید بر اهمیت توجه به زمینه‌ها و عوامل اجتماعی بر اعمال خشونت علیه زنان، تقویت روحیه جرات‌مندی در زنان را برای کنشگری موثر در برابر خشونت علیه خود و دیگری ضروری دانست. 

در بخش پایانی این نشست، فروغ سمیع‌نیا با اشاره به تلاش هرساله خود و فعالان حقوق زنان برای گرامیداشت روز منع خشونت علیه زنان در رسانه، محافل و خیابان، درباره موقعیت امروز خودشان گفت: «امسال بیش از پنج ماه است که ما در کنار زندانیان عمومی استانمان زندگی می‌کنیم. حالا رفقایمان قربانی خشونت عریان از سوی حکومت، جامعه و ... هستند. امسال ما صدها روایت داریم؛ روایت‌هایی از رفقای در زندان، زندانی که هر روز در آن به‌واسطه زن‌بودنمان تحقیر می‌شویم.» فروغ با اشاره به خشونت‌های وارده بر زنان زندان لاکان در خانه، جامعه و زندان ادامه داد: «ما عمیقا معنای تلاش برای منع خشونت علیه زنان را دوباره و با تمام وجود درک کرده‌ایم و بر پیمان خود برای محو تمامی اشکال این خشونت‌ها ایستاده‌ایم و هم‌رائ با یکدیگر هستیم. خواندن شعر «دختران دشت» توسط شریفه محمدی و آوازخوانی آزاده چاوشیان، حسن ختامی بر این نشست صمیمانه بود.

لینک مطلب در دیدبان آزار

لینک مطلب در تریبون زمانه