«فضیلت طنز»؛ ۱۰ سال پس از حمله به دفتر شارلی ابدو

در دهمین سالگرد حمله خونین به دفتر نشریه طنز شارلی ابدو در پاریس، روز سه‌شنبه ۱۸ دی / ۷ ژانویه شماره ویژه‌ این نشریه با موضوع «خندیدن به خدا» منتشر خواهد شد.

خبرگزاری فرانسه که روز دوشنبه ۱۷ دی / ۶ ژانویه نسخه‌ای از این شماره ویژه را دریافت کرده نوشته است که این نشریه طنز می‌گوید «نابودشدنی نیست».

در طرح صفحه نخست شماره ویژه شارلی ابدو، خواننده‌ای نشان داده می‌شود که روی یک سلاح نشسته و با خوشحالی این شماره «تاریخی» ۳۲ صفحه‌ای شارلی ابدو را می‌خواند.

«ریس»، مدیر شارلی ابدو و از طراحان این نشریه، در سرمقاله‌ای در این شماره به ۱۰ سال گذشته نگاهی انداخته و ضمن تأکید بر وخیم‌تر شدن «وضعیت ژئوپلیتیکی» نوشته است:

«ریس» افزوده است:

دو برادر به نام‌های سعید و شریف کواشی، فرانسوی‌های الجزایری‌تباری که با القاعده بیعت کرده بودند، در ۷ ژانویه ۲۰۱۵ (۱۷ دی ۱۳۹۳) به دفتر هفته‌نامه شارلی ابدو حمله کردند و ۱۲ نفر را کشتند.

در میان کشته‌شده‌ها هشت نفر از اعضای تحریریه شارلی ابدو بودند: طراحان کابو، شارب، اُنوره، تیگنوس و ولینسکی، السا کایات، روانکاو، برنارد ماریس، اقتصاددان و مصطفی اوراد، ادیتور.

این حمله پس از آن انجام شد که شارلی ابدو کاریکاتورهای پیامبر اسلام را که پیش‌تر در یک روزنامه دانمارکی چاپ شده بودند منتشر کرد.

سعید و شریف کواشی در تعقیب و گریز با مأموران پلیس کشته شدند.

«مؤثر و کامل»

شارلی ابدو از زمان انتشار کاریکاتورهای پیامبر اسلام در سال ۲۰۰۶ هدف تهدیدهای اسلام‌گرایان تندرو قرار گرفته بود. این نشریه همچنین به‌دلیل شوخی با مذاهب بارها از سوی مسیحیان و یهودیان به دادگاه کشیده شده است.

این هفته‌نامه که خط مخالف نفوذ مذاهب در سیاست آن هرگز تغییر نکرده است، در پایان سال ۲۰۲۴ مسابقه‌ای بین‌المللی بین کارتونیست‌های مطبوعاتی با موضوع «خندیدن به خدا» راه‌اندازی کرد و خطاب به آن‌ها نوشت: «خشم خود علیه تأثیر همه مذاهب بر آزادی‌هایتان را بکِشید».

از میان ۳۵۰ طرح دریافتی، نزدیک به ۴۰ طرح به‌عنوان «مؤثرترین و کامل‌ترین» طرح‌ها در شماره سالگرد منتشر شده است.

در میان آن‌ها، طرحی از مسیح بر روی صلیب دیده می‌شود که با یک تلفن از خود فیلم می‌گیرد و زیر آن نوشته شده: «پرنده کوچولو بیرون خواهد آمد».

طرحی دیگر مادر و فرزندی را در منظره‌ای از ویرانه‌ها نشان می‌دهد که به خود می‌گویند: «یک خدا قابل قبول است؛ سه [خدا] ویرانی است».

در کارتون دیگری یک طراح از خود می‌پرسد که آیا کشیدن طرح از «یک نفر که در حال کشیدن طرحی از یک نفر دیگر است که طرحی از محمد (پیامبر اسلام) می‌کشد، اشکالی ندارد؟»

در طرح دیگری مردی به تصویر کشیده شده که در حال تعجب می‌پرسد: «چگونه چیزی که وجود ندارد کاریکاتور کنیم؟ این رقابت کاملاً احمقانه است.»

شارلی ابدو همچنین نتایج مطالعات مؤسسه افکار عمومی فرانسه (IFOP) برای بنیاد ژان ژورس که در ژوئن ۲۰۲۴ انجام شد منتشر کرده است که نشان می‌دهد ۷۶ درصد فرانسوی‌ها معتقدند «آزادی بیان یک حق بنیادین است» و «آزادی کاریکاتور یکی از آن‌هاست». همچنین ۶۲ درصد از پاسخ‌دهندگان می‌گویند که طرفدار «حق انتقاد قاطع از یک عقیده، نماد یا جزم مذهبی» هستند.

همبستگی بین‌المللی

این نظرسنجی با استفاده از پرسش‌نامه آنلاین مؤسسه افکار عمومی فرانسه از ۳۱ ماه مه تا یکم ژوئن از یک‌هزار نفر بالای ۱۸ سال سن انجام شده است.

بنیاد ژان ژورس از نام شخصیت سیاسی و روزنامه‌گار چپ‌گرای فرانسوی به همین نام گرفته شده که در سال ۱۹۱۴ کشته شد. ژان ژورس بنیانگذار روزنامه «اومانیته» در فرانسه بود.

حملات ۷ ژانویه ۲۰۱۵ احساسات جهانی و همبستگی بین‌المللی را برانگیخت و شعار حمایتی «من شارلی هستم» (Je suis Charlie) را در خیابان‌ها و شبکه‌های اجتماعی زبانزد کرد.

در ۱۱ ژانویه همان سال، تظاهراتی به نشانه همبستگی با بازماندگان قربانیان این حمله و به یاد کشته‌شدگان  با شرکت نزدیک به چهار میلیون نفر در سراسر فرانسه برگزار شد. در تظاهرات پاریس بسیاری از سران دولت‌ها شرکت داشتند.

اکنون ۱۰ سال پس از این رویداد مراسم بزرگداشت در روز سه‌شنبه ۱۸ دی / ۷ ژانویه با حضور امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، چندین وزیر و شهردار پاریس برگزار می‌شود.

مراسم در ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه صبح در منطقه ۱۱ پاریس، جایی که در سال ۲۰۱۵ دفتر نشریه شارلی ابدو بود، آغاز می‌شود. شرکت‌کنندگان سپس به بلوار ریشار لنوار، محلی که احمد مرابت، پلیس مسلمانی که در جریان حمله تروریستی به شارلی ابدو به ضرب گلوله کشته شد، خواهند رفت و به او ادای احترام خواهند کرد. سپس در ساعت ۱۳ و ۱۰ دقیقه برای ادای احترام به قربانیان یک فروشگاه یهودی در پاریس به آن‌جا خواهند رفت و مراسم به پایان خواهد رسید. دو روز پس از حمله به دفتر شارلی ابدو در ۹ ژانویه ۲۰۱۵ به این فروشگاه حمله شد و چهار نفر از یهودیان کشته شدند.