دو سال از زلزله ترکیه گذشت؛ هزاران نفر همچنان در کانتینرها زندگی می‌کنند

ترکیه پنج‌شنبه ۱۸ بهمن / ۶ فوریه یاد قربانیان زلزله ویرانگر شش فوریه ۲۰۲۳ در جنوب شرقی این کشور را گرامی داشت.

این فاجعه دو سال پیش در ساعت چهار و ۱۷ دقیقه بامداد رخ داد. زلزله‌‌ای به بزرگی ۷,۸ ریشتر که حتی در مصر نیز احساس شد و هزاران ساختمان در جنوب شرقی ترکیه را با خاک یکسان کرد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه روز پنج‌شنبه ۱۸ بهمن / ۶ فوریه به آدیامان، مرکز یکی از استان‌هایی که بیشترین تلفات را داشته است، سفر می‌کند تا یاد بیش از ۵۳ هزار و ۵۰۰ قربانی ثبت‌شده در ترکیه را گرامی بدارد. حدود شش هزار نفر دیگر نیز در سوریه جان خود را از دست دادند.

سوگواران درست در ساعت چهار و ۱۷ دقیقه صبح ـ زمانی که زلزله رخ داد ـ یک دقیقه سکوت کردند تا یاد رفتگان خود را گرامی بدارند. فریادهای «کسی صدایم را می‌شنود؟» مراسم را همراهی کرد و یادآور فریادهای کسانی بود که دو سال پیش زیر آوار مانده بودند. 

در آنطاکیه، مرکز استان هاتای، درگیری‌های کوچکی بین پلیس و سوگواران رخ داد، زیرا مأموران موانعی ایجاد کرده بودند تا مانع از راهپیمایی مردم به سمت میدان اصلی شوند. در نهایت موانع برداشته شد و سوگواران توانستند گل‌هایی روی سطح رودخانه اورونتس بگذارند.

ماندن در انتظار 

دو سال پس از آن‌چه اردوغان آن را «فاجعه قرن» نامید، ۶۷۰ هزار نفر هنوز در کانتینرها زندگی می‌کنند. بسیاری منتظرند تا در قرعه‌کشی‌ها برنده شوند و به آپارتمان‌هایی که توسط دولت ساخته شده‌اند، نقل مکان کنند. 

بر اساس گزارش وزارت شهرسازی ترکیه، نزدیک به ۲۰۱ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی جدید در منطقه وسیع آسیب‌دیده از زلزله تحویل داده شده‌اند و بیش از ۲۲۰ هزار واحد دیگر نیز تا پایان سال جاری تحویل خواهند شد. 

رجب طیب اردوغان به‌تازگی اعلام کرد که تا پایان سال ۲۰۲۴، ۴۵ درصد از خانه‌های زلزله‌زدگان تکمیل شده است. دولت قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۵ در مجموع ۴۵۲ هزار و ۹۸۳ خانه، مغازه و فضای کاری تحویل دهد. 

جسی تامسون، رئیس فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر در ترکیه، گفت که دو سال پس از زلزله، نزدیک به نیم میلیون نفر هنوز در شهرهای کانتینری موقت زندگی می‌کنند. او گفت:

مجازات سهل‌انگاران

سما گنج، یک بازمانده ۳۴ ساله از استان هاتای که به محل جدیدی منتقل شده است، به خبرگزاری فرانسه گفت: «هر جایی که می‌روم، اولین چیزی که به آن نگاه می‌کنم سقف است. از خودم می‌پرسم آیا فرو می‌ریزد و آیا من زیر آوار گیر خواهم افتاد؟»

این زن جوان، که تنها بازمانده خانواده‌اش است، هنوز از شرکت سازنده ساختمان قدیمی‌اش که بر سر او و عزیزانش فرو ریخت، «عصبانی» است. 

براساس گزارش وزارت دادگستری ترکیه، تاکنون ۱۸۹ نفر که بسیاری از آن‌ها به دلیل «سهل‌انگاری» در رعایت استانداردهای ساختمانی مجرم شناخته شده‌اند، به حبس محکوم شده‌اند و یک هزار و ۳۴۲ پرونده قضایی برای یک هزار و ۸۵۰ متهم تشکیل شده است. 

«دعا می‌کنم صبح روز بعد را نبینم»

آیدین، پدر مجرد سه فرزند، در حالی‌که در یک واحد مسکونی موقت شبیه به کانتینر با سومین زمستان دست‌وپنجه نرم می‌کند، با بحران هزینه‌های زندگی که کل کشور را تحت تأثیر قرار داده نیز مواجه است. او همچنان در تلاش است تا زخم‌های ناشی از این فاجعه را التیام بخشد. 

آیدین یک برقکار ۵۱ ساله است که به‌همراه مادر سالخورده و فرزندانش از زلزله دو سال پیش جان سالم به‌در برد. او می‌گوید صداهای ناشی از زلزله هنوز در ذهنش طنین‌انداز است. آیدین به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «صدای فروریختن خانه‌ها، صدای فریادهای کمک‌خواهی... هنوز وقتی به یاد آن‌ها می‌افتم، می‌لرزم.» 

خانه‌ای که آیدین به همراه مادر و فرزندانش در شهر بندری اسکندرون (در استان هاتای، یکی از بدترین مناطق آسیب‌دیده) در آن زندگی می‌کرد، به دو نیم تقسیم شد. او گفت که خانواده‌اش خوش‌اقبال بودند که بدون آسیب از خانه خارج شدند، اما مجبور شدند چهار روز در سرما داخل چادری موقت که با پلاستیک و تکه‌های چوب ساخته بود، سپری کنند. 

اکنون آیدین در یک خانه کانتینری در اسکندرون زندگی می‌کند، اما با حقوق بازنشستگی کم دولتی به سختی می‌تواند هزینه‌های زندگی را تأمین کند. او گاهی به‌عنوان برقکار کار پیدا می‌کند، اما می‌گوید فرصت‌های شغلی در اسکندرون کم است. 

آیدین تنها نان‌آور خانواده است. پسر بزرگش که ۲۶ سال سن دارد، تحت درمان سرطان است و باید به‌طور منظم به بیمارستانی در شهر آدانا، در حدود ۱۳۵ کیلومتری سفر کند و این موضوع بر بار مالی خانواده افزوده است. کوچک‌ترین فرزندش، یک دختر، به مدرسه می‌رود و پسر وسطی نیز بیکار است و منتظر شروع خدمت سربازی خود است. 

آیدین می‌گوید زندگی در شهر کانتینری هر روز با سختی همراه است و شرایط بهداشتی نیز می‌تواند نامناسب باشد. خانواده او واجد شرایط دریافت یکی از صدها هزار خانه دولتی در حال ساخت هستند، اما آیدین نگران تهیه وسایل خانه یا پرداخت قبض‌ها پس از نقل مکان است. او گفت: «حتی یک سوزن هم ندارم، وقتی نقل مکان کنم، چه‌کار کنم؟» 

او به آسوشیتدپرس گفت که وقتی سرش را روی بالش می‌گذارد، دعا می‌کند که صبح روز بعد را نبیند:

تلاش در راه زندگی 

سونگول اِرول، مادر ۲۹ ساله دو دختر هفت و سه ساله، به آرامی در حال بازسازی زندگی خود در سمعان‌داغ، شهر دیگری در استان هاتای، است. او پس از ماه‌ها زندگی در چادر و خانه کانتینری، با کمک مالی هلال احمر ترکیه به کسب‌وکارهای کوچک، توانست مغازه‌ای اجاره کند و به فروش لوازم ماهیگیری و شکار مانند طعمه، تور و چاقو روی آورد. او اتاق پشت مغازه را به فضای زندگی خود و دخترانش تبدیل کرده است، زیرا آلرژی شدید دخترانش در چادر و خانه کانتینری تشدید شده بود. 

اِرول که هنوز تحت تأثیر خاطرات ساختمان‌های فروریخته در سمعان‌داغ است، در یک تماس ویدئویی با آسوشیتدپرس گفت که تنها یک آرزو دارد: «این که به یک خانه یک‌طبقه نقل مکان کنم که اطراف آن آپارتمان‌های بلند نباشد.»

«وعده‌های عملی‌نشده»

اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، بزرگ‌ترین تشکل مخالفان ترکیه، روز چهارشنبه در بازدید از یک گورستان در آدیامان، به «وعده‌های عملی‌نشده» اردوغان اعتراض کرد. اردوغان در بهار ۲۰۲۳ و در بحبوحه کارزار انتخاباتی‌اش وعده داده بود که بیش از ۳۰۰ هزار واحد مسکونی را در عرض یک سال بازسازی کند. 

مراد کوروم، وزیر شهرسازی ترکیه، روز سه‌شنبه هشدار داد که وقوع یک زلزله بزرگ در استانبول، بزرگ‌ترین شهر ترکیه، می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد. سواحل جنوبی این شهر تنها حدود ۱۵ کیلومتر با گسل شمال آناتولی فاصله دارد. 

این وزیر ترکیه هشدار داد که «استانبول توان مقاومت در برابر یک زلزله بزرگ دیگر را نخواهد داشت» و افزود «میلیون‌ها نفر از برادران و خواهران استانبولی ما در ۶۰۰ هزار واحد مسکونی زندگی می‌کنند که ممکن است فرو بریزند». 

در سال ۱۹۹۹، زلزله‌ای به بزرگی ۷,۴ ریشتر جان ۱۷ هزار نفر را گرفت که حدود یک هزار نفر از آن‌ها در استانبول بودند. با وجود تلاش‌ها برای نوسازی شهری، بسیاری از ساختمان‌های این شهر هنوز با استانداردهای ضدزلزله مطابقت ندارند.