حراج تهران و چالش‌های فروش آثار تاریخی: مناقشه‌ای بر سر قانون‌مندی و اصالت آثار
نادر افراسیابی ـ وزارت میراث فرهنگی حراج تهران را «غیرقانونی» و فاقد مجوز لازم اعلام کرد، در همان حال حراج تهران ادعا می‌کند که مجوزهای مورد نیاز را دریافت کرده است. چالش اصلی این مناقشه، شکاف در فرآیند صدور مجوز، شفاف‌نبودن نظارت و شبهات تقلبی بودن برخی آثار، به‌ویژه تابلوی منسوب به رضا عباسی بود. این حواشی نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاح قوانین، شفاف‌سازی فرآیندها و تقویت نظارت برای حفظ اعتبار حراج‌ها و جلوگیری از تخریب میراث فرهنگی است.
نادر افراسیابی
پس از فروش اثر تاریخی منتسب به رضا عباسی در حراج تهران، جنجال‌ها نسبت به قانونی بودن فروش این اثر و همچنین اصالت آن، بالا گرفت.
حراج تهران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری ایران، در بیست‌ودومین دوره خود در ۲۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، با عرضه حدود ۲۵ اثر تاریخی و هنری، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفت. این حراجی نه‌تنها به دلیل رقم‌های نجومی فروش آثار، بلکه به دلیل اختلاف نظرهای جدی میان برگزارکنندگان و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، جنجال‌برانگیز شد. وزارت میراث فرهنگی این حراج را «غیرقانونی» و «فاقد مجوز» اعلام کرد، در حالی که حراج تهران ادعا کرد تمام مجوزهای لازم را از مراجع ذی‌صلاح دریافت کرده است. این مناقشه، پرسش‌های مهمی را درباره اصالت آثار، شفافیت فرآیندها و نقش حراج‌ها در بازار هنر ایران مطرح کرده است.
مناقشه بر سر مجوزها
حراج تهران اعلام کرد که برای برگزاری این دوره، مجوز کلی را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده و برای فروش آثار تاریخی بالای ۱۰۰ سال نیز مجوز موردی از اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی گرفته است. طبق نامه‌ای در ۶ بهمن‌ماه، خرید و فروش این آثار پس از اخذ مجوز بلامانع اعلام شده بود. با این حال، وزارت میراث فرهنگی این ادعا را رد کرد و تأکید کرد که مجوز فروش آثار تاریخی بالای ۱۰۰ سال تنها از طریق کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی صادر می‌شود و حراج تهران خارج از این فرآیند عمل کرده است. لیلا خسروی، سرپرست اداره کل موزه‌ها، اعلام کرد که حراج تهران قبل از دریافت مجوز نهایی، اقدام به فروش آثار کرده و این اقدام غیرقانونی است.
فروش آثار و شبهات تقلبی بودن
در این حراجی، تابلوی «پرتره دختر نشسته» منسوب به رضا عباسی، نقاش مشهور دوره صفوی، با قیمت ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان به عنوان گران‌ترین اثر فروخته شد. این اثر به دلیل اختلاف در تاریخ‌گذاری و سبک هنری، مورد تردید کارشناسان قرار گرفت. مژده مخلصی، کارشناس تاریخ هنر، با بررسی این اثر، انتساب آن به رضا عباسی را رد کرد و به ناهمخوانی سبک، تاریخ‌گذاری و دست‌خط اثر با ویژگی‌های آثار این هنرمند اشاره کرد. علاوه بر این، برخی دیگر از آثار فروخته‌شده نیز به دلیل قیمت‌های غیرواقعی و کیفیت پایین، مورد انتقاد قرار گرفتند. منتقدان معتقدند که حراج تهران به‌عنوان محلی برای پولشویی و افزایش مصنوعی قیمت‌ها استفاده می‌شود.
الک هلدینگ عظام، نماینده سامسونگ، گروه صنعتی اخوان جم، مالکان نشان تجاری مهرام و چای گلستان یا واردکننده پورشه به ایران ازجمله خریداران این آثار میلیاردی بودند.
واکنش‌های رسمی و پیامدهای قانونی
سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، در یک نشست خبری اعلام کرد که با آنچه در حراج تهران اتفاق افتاده موافق نیست و موضوع به قوه قضاییه ارجاع شده است. او تأکید کرد که همه موسسه‌ها موظف به رعایت قوانین هستند و بیانیه وزارتخانه موضع رسمی و قانونی است.
علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، نیز یادآور شد که مجوز حراج آثار معاصر (زیر ۱۰۰ سال) با وزارت ارشاد است و آثار تاریخی بالای ۱۰۰ سال نیاز به مجوز میراث فرهنگی دارد. این اختلاف نظرها نشان می‌دهد که فرآیند صدور مجوز و نظارت بر حراج‌ها نیاز به شفاف‌سازی و اصلاح دارد.
چالش‌های بازار هنر و حراج‌ها
حراج تهران در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری ایران شناخته شده است، اما حواشی مرتبط با آن، از جمله فروش آثار تقلبی، قیمت‌های غیرواقعی و حضور خریداران ناشناس، اعتبار این رویداد را زیر سوال برده است. برخی منتقدان معتقدند که حراج‌ها به‌عنوان محلی برای پولشویی و افزایش مصنوعی قیمت‌ها استفاده می‌شوند. در این سیستم، مجموعه‌داران با عرضه مصنوعی آثار و ایجاد رقابت‌های ساختگی، حباب قیمتی ایجاد می‌کنند و ذهن جامعه را به ارقام نجومی عادت می‌دهند. این فرآیند نه‌تنها سود فوری ایجاد می‌کند، بلکه ارزش آثار را به صورت مصنوعی افزایش می‌دهد.
راه‌کارهای آینده
مناقشه اخیر درباره حراج تهران نشان می‌دهد که بازار هنر ایران با چالش‌های جدی مواجه است. برای جلوگیری از تکرار چنین مشکلاتی، لازم است فرآیند صدور مجوز و نظارت بر حراج‌ها شفاف‌تر شود. همچنین، بررسی اصالت آثار و تعیین قیمت‌های واقعی باید با دقت بیشتری انجام شود. علاوه بر این، همکاری بین وزارت میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تدوین قوانین جامع‌تر و شفاف‌تر ضروری است. تنها با ایجاد یک سیستم نظارتی قوی و شفاف می‌توان اعتماد جامعه هنری و عمومی را به حراج‌ها بازگرداند و از تخریب میراث فرهنگی و هنری ایران جلوگیری کرد.
حراج تهران به‌عنوان یک رویداد مهم هنری، پتانسیل بالایی برای توسعه اقتصاد هنر ایران دارد، اما این پتانسیل تنها در صورتی تحقق می‌یابد که شفافیت، قانون‌مندی و اصالت در اولویت قرار گیرند.
نظرها
نظری وجود ندارد.