توقیف «تاسیان»: تنش‌های فرهنگی در حدفاصل حسرت گذشته و فقدان چشم‌اندازی برای آینده

سریال «تاسیان» به کارگردانی تینا پاکروان با نیم‌نگاهی حسرت‌مند به دوران قبل از انقلاب، اخیراً با جنجال‌های بسیاری مواجه شده است. این سریال که در بستر تاریخی دهه ۵۰ ایران روایت می‌شود، به‌دلیل مسائل مختلفی از جمله عدم دریافت مجوزهای لازم و تخلفات محتوایی، توسط سازمان ساترا توقیف شد. این اقدام با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران و دیگر فعالان فرهنگی همراه بوده است. در این نوشتار، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع، از جمله دلایل توقیف، واکنش‌ها و پیامدهای احتمالی آن می‌پردازیم.

واکنش جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران

سازمان ساترا در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که سریال «تاسیان» بدون دریافت مجوزهای لازم تولید و منتشر شده است. این سازمان اشاره کرد که علی‌رغم برگزاری جلسات متعدد کارشناسی و تبیین اشکالات مضمونی، سریال نتوانست تاییدیه فیلمنامه و مجوز تولید را دریافت کند. پس از تولید غیرقانونی، نسخه ارائه‌شده به ساترا حاوی تخلفاتی مانند نمایش بی‌حجابی، ترویج دخانیات، رقص مختلط و شراب‌خواری بود که منجر به صدور نامه تذکر و تاکید بر عدم مجوز انتشار شد. با وجود این، سریال بدون انجام اصلاحات لازم منتشر شد.

ساترا همچنین اعلام کرد که این سریال به‌دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات، توقیف شده است. این سازمان بر این باور است که نمایش چنین محتوایی می‌تواند تأثیرات منفی بر جامعه داشته باشد و از این رو، اقدام به توقیف آن کرده است.

جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران در واکنش به توقیف سریال «تاسیان»، بیانیه‌ای منتشر کرد و خواستار رفع توقیف این اثر شد. در این بیانیه، اشاره شده است که ۴۶ سال حکمرانی فرهنگی تجربه‌ای ارزشمند است، اما برخی همچنان اصرار دارند این تجربه را نادیده بگیرند و چرخ را از نو اختراع کنند. توقیف یکباره سریال «تاسیان» خاطره تلخ به محاق رفتن صدها فیلم و سریال را تداعی کرده است. این بیانیه همچنین به هزینه‌های سنگین فرهنگی، اجتماعی و روانی که بر جامعه تحمیل شده است، اشاره کرده و خواستار پایان دادن به نگاه قیم‌مآبانه و اعمال سلیقه فردی در حوزه فرهنگ و هنر شده است.

نظرات حقوقدانان، واکنش کارگردان و بازیگران

وحید آگاه، حقوقدان، در گفت‌وگو با خبرآنلاین در مورد توقیف سریال «تاسیان» اظهار داشت که صلاحیت قانونی ساترا برای نظارت بر نمایش خانگی مورد تردید است. او اشاره کرد که مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، که به ساترا و صداوسیما اختیارات خاصی داده است، در حکم قانون نیستند و این صلاحیت در هیچ قانونی به صراحت به این سازمان‌ها داده نشده است. آگاه همچنین به مواجهه پسینی ساترا با سریال اشاره کرد و گفت که الزام به اصلاحات باید به‌صورت موردی و با مشخص کردن دقیق صحنه‌های مشکل‌دار انجام شود. او ابراز امیدواری کرد که مشکلات سریال در چارچوب تعامل قوه قضائیه با هنرمندان حل‌وفصل شود.

تینا پاکروان، کارگردان سریال «تاسیان»، در واکنش به توقیف این اثر، گفت که در طول دوران فعالیت حرفه‌ای‌اش تاکنون با چنین تجربه‌ای مواجه نشده بود. او اظهار داشت که هجمه‌های سازمان‌یافته‌ای علیه سریال شکل گرفته است و این اقدامات بیشتر ناشی از بخل و حسادت یا ترس است. پاکروان تاکید کرد که سریال «تاسیان» یک داستان عاشقانه است که در بستر تاریخی دهه ۵۰ روایت می‌شود و هیچ قصدی برای تحریف تاریخ وجود ندارد. او همچنین به انتقادات درباره پوشش بازیگران زن پاسخ داد و گفت که نمی‌توان تصویر زنانی را که قبل از انقلاب حجاب کامل نداشتند، تغییر داد.

پاکروان در ادامه به فرآیند طولانی دریافت مجوز از ساترا اشاره کرد و گفت که ۱۷ ماه برای تصویب طرح سریال با این سازمان همکاری کرده است. او از مواجهه پسینی ساترا با سریال انتقاد کرد و گفت که این سازمان به‌جای حمایت از تولیدات فرهنگی، به دنبال ایجاد محدودیت است. پاکروان همچنین به رفتار عجیب ساترا در مواجهه با شبکه‌های نمایش خانگی اشاره کرد و گفت که این سازمان به‌عنوان رقیب، نمی‌تواند ناظر منصفی باشد.

بازیگران این سریال نیز از توقیف این سریال انتقاد کرده‌اند. هوتن شکیبا، از بازیگران نقش اول این سریال در اینستاگرام نوشت: «نترسید، فقط یه سریاله» و صابر ابر هم نوشته است «یادها توقیف نمی‌شوند، یادها. یاد آن زمان یاد امروز، یاد فردا.»

روزنامه ایران در دفاع از سریال «تاسیان» نوشت که این سریال دومین اثر نمایش خانگی تینا پاکروان است که علاقه او به تاریخ معاصر ایران را نشان می‌دهد. این روزنامه اشاره کرد که تم اصلی سریال، عشق به وطن و ایران‌دوستی است که در قالب یک داستان عاشقانه روایت شده است. روزنامه ایران همچنین به حضور بازیگران محبوب و حرفه‌ای مانند بابک حمیدیان، رضا بهبودی و هوتن شکیبا اشاره کرد و گفت که این سریال از نظر فنی و تکنیکی نیز بسیار قوی است.

جمع‌بندی

توقیف سریال «تاسیان» نشان‌دهنده چالش‌های عمیق در نظام نظارتی و فرهنگی ایران است. از یک سو، نهادهای نظارتی مانند ساترا به‌دلیل نگرانی‌های ایدئولوژیک و فرهنگی، به محدود کردن تولیدات فرهنگی می‌پردازند و از سوی دیگر، جامعه هنری و صنفی به دنبال آزادی بیشتر در بیان هنری است. این تنش‌ها نه‌تنها بر تولیدات فرهنگی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به ایجاد شکاف بین نهادهای حکومتی و جامعه هنری منجر شود. در نهایت، حل این چالش‌ها نیازمند تعامل بیشتر و ایجاد فضایی است که در آن هنرمندان بتوانند آزادانه به خلق آثار خود بپردازند، بدون اینکه با محدودیت‌های غیرضروری مواجه شوند.