ظریف به درخواست رئیس قوه قضائیه استعفا کرد

محمدجواد ظریف در بامداد دوشنبه ۱۳ اسفند، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که روز گذشته به دعوت رئیس قوه قضاییه با وی دیدار کرده است. در این دیدار، رئیس قوه قضاییه با اشاره به شرایط کشور، توصیه کرده‌ که ظریف برای جلوگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردد. ظریف نیز بلافاصله این پیشنهاد را پذیرفته است. تاکنون واکنشی از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به این اقدام ظریف منتشر نشده است.

ظریف در ادامه پیام خود اشاره کرد که در شش ماه گذشته با توهین‌ها، افتراها و تهدیدهای فراوانی علیه خود و خانواده‌اش مواجه بوده و حتی درون دولت نیز یکی از تلخ‌ترین دوران‌های خدمت چهل‌ساله خود را تجربه کرده است. پیش از این اظهارات، رسانه‌های ایران گزارش داده بودند که ظریف استعفای خود را به پزشکیان ارائه کرده است. این استعفا پس از جلسه استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، و رأی مجلس به برکناری او صورت گرفته است. ظریف در پایان پیام خود با تأکید بر حمایت از دولت، ابراز امیدواری کرد که با کنار رفتن او، بهانه‌ها برای ایجاد مانع در برابر خواست مردم و موفقیت دولت از بین برود.

محمدجواد ظریف، که پیش‌تر به‌عنوان وزیر امور خارجه در دولت حسن روحانی و از معماران توافق هسته‌ای شناخته می‌شد، در دولت جدید مسعود پزشکیان به عنوان معاون راهبردی منصوب شده بود. او در این سمت مسئولیت شناسایی و پیشنهاد وزیران مناسب برای کابینه جدید را بر عهده داشت.

پایان ماه عسل دولت

در مرداد سال گذشته، تنها دو هفته پس از پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری، محمدجواد ظریف برای اولین بار استعفای خود را مطرح کرد. تحلیلگران این استعفا را ناشی از ناامیدی عمیق ظریف از تصمیمات پزشکیان در نادیده گرفتن توصیه‌های کارگروه راهبری می‌دانستند. همچنین، در پشت صحنه، تلاش‌های آشکار جریان‌های تندرو برای برکناری ظریف از سمتش با استناد به قانون منع انتصاب مقامات مرتبط با غرب، فضایی پرتنش ایجاد کرده بود. ظریف در ۱۳ مرداد استعفای خود را اعلام کرد و در ۲۱ مرداد، همزمان با معرفی وزرای پیشنهادی، به پزشکیان اطلاع داد که قصد دارد به تدریس در دانشگاه تهران بازگردد.

در آن زمان کناره‌گیری وزیر سابق امور خارجه ایران در شرایطی صورت گرفته بود که ناامیدی گسترده‌ای از ترکیب کابینه پزشکیان در میان حامیان دولت وجود داشت. بسیاری از طرفداران دولت معتقد بودند که پزشکیان به وعده‌های خود مبنی بر تشکیل دولتی جوان‌تر و فراگیرتر عمل نکرده است. از دست دادن ظریف، که یکی از چهره‌های کلیدی و مؤثر در پیروزی انتخاباتی پزشکیان بود، می‌توانست حمایت عمومی از دولت را با چالش‌های جدی مواجه کند.

اکنون ظریف بیش و کم همزمان با استیضاح عبدالناصر همتی در مجلس و برکناری او از سمت وزارت اقتصاد و دارایی برای دومین بار، زیر فشار رئیس قوه قضائیه استعفا داده است.

یک نقطه عطف

ظریف در طول دوران فعالیت سیاسی خود همواره با مخالفت‌هایی از سوی جریان‌های اصولگرا مواجه بوده است. مخالفان او، از جمله طیف‌های مختلف اصولگرا، به دلایلی همچون نقش او در توافق برجام، اظهاراتش در اجلاس داووس، و تابعیت دوگانه فرزندانش، همواره او را مورد انتقاد قرار داده‌اند. برخی از این مخالفان او را به داشتن ارتباط با غرب و عدم وفاداری به منافع ملی متهم کرده‌اند.

در روزهای اخیر، فشارها بر ظریف افزایش یافته بود. برخی از نمایندگان مجلس و جریان‌های سیاسی اصولگرا خواستار برکناری او از دولت بودند. حتی تجمعاتی در مقابل دفتر ریاست جمهوری برگزار شد که در آن شعارهایی علیه ظریف و حتی رئیس جمهور سر داده شد. این فشارها به‌ویژه پس از اظهارات ظریف در اجلاس داووس دربارهٔ سعید جلیلی، نامزد محافظه‌کار انتخابات ریاست جمهوری، تشدید شد.

استعفای محمدجواد ظریف از معاونت راهبردی ریاست جمهوری را می‌توان نقطه عطفی در دولت مسعود پزشکیان دانست. این استعفا نه تنها نشان‌دهنده اختلاف‌نظرهای داخلی در دولت جدید است، بلکه بازتابی از فشارهای سیاسی جریان‌های مخالف بر دولت اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود. آینده نشان خواهد داد که این استعفا چه تأثیری بر روند سیاست‌های داخلی و خارجی ایران خواهد داشت و آیا دولت پزشکیان می‌تواند بدون حضور چهره‌ای مانند ظریف به اهداف خود دست یابد یا خیر.