آن‌چه از سفر ترامپ به منطقه خلیج فارس باقی ماند
رئیس‌جمهور آمریکا با نمایشی پرزرق‌وبرق مشارکت با کشورهای حاشیه خلیج فارس را به تصویر کشید. اما دستاورد واقعی سفر او چندان چشمگیر نبود. تعهدات متقابل میان طرفین مبهم و کلی است.
بخش سیاست
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا (وسط) و شیخ خالد، ولیعهد ابوظبی (راست) در یک مجمع تجاری در ابوظبی ـ ۱۶ مه ۲۰۲۵ ـ عکس از خبرگزاری فرانسه
تاگس‌شاو، وبسایت شبکه یک تلویزیون آلمان در تحلیلی درباره سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه خلیج فارس نوشته است: ترامپ نزدیک به چهار روز را برای دیدار از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس (عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی) اختصاص داد و در این کشورها از او استقبالی شاهانه به‌عمل آمد. رئیس‌جمهور آمریکا نیز با تعریف و تمجیدهای فراوان از میزبان‌های خود، پاسخ این پذیرایی را داد.
او به‌ویژه از محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، تمجید کرد و از مدرنیزاسیون این کشور ابراز شگفتی نمود: «فقط تو می‌توانستی چنین کاری بکنی. این معجزه‌ای مدرن است. تو آن را به شیوه‌ای عربی متحقق کردی و این عالی است.» این سخنان ترامپ در نشست سرمایه‌گذاری مشترک عربستان سعودی و آمریکا در ریاض بود که با حضور مقامات بلندپایه برگزار شد.
ارقام خیالی بیش از تعهدات واقعی
با این جلب‌نظرهای متقابل، مشارکت بین آمریکا و کشورهای ثروتمند خلیج فارس تقویت شد. اما با نگاهی دقیق‌تر مشخص می‌شود که هیچ یک از طرفین آن‌گونه که در ظاهر به‌نظر می‌رسد، تمایل یا توانایی تعهدات قطعی ندارند.
ترامپ از عربستان، قطر و امارات وعده‌های سرمایه‌گذاری به ارزش صدها میلیارد دلار دریافت کرد. اما تا حدودی این ارقام خیالی هستند، چرا که شامل تعهدات قدیمی نیز می‌شوند که هنوز متحقق نشده‌اند. افزون بر این، بسیاری از این سرمایه‌گذاری‌ها در طول سال‌های آینده انجام خواهد شد.
اینکه آیا این میلیاردها، همان‌طور که ترامپ ادعا کرده، به تریلیون‌ها دلار برای شرکت‌های آمریکایی تبدیل می‌شود یا خیر، هنوز روشن نیست. قیمت پایین نفت نیز از تمایل واقعی کشورهای خلیج فارس به سرمایه‌گذاری می‌کاهد.
چین؛ شریکی مهم
چین بزرگ‌ترین خریدار نفت خلیج فارس است. اگر ترامپ امید داشت که با این فرصت، دولت‌های ریاض، دوحه و ابوظبی را از چین دور کند، احتمالاً در اشتباه بود. عزیز الغشیان، پژوهشگر علوم سیاسی در مؤسسه کشورهای خلیج فارس در واشنگتن می‌گوید: «سعودی‌ها تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نمی‌گذارند». به‌گفته او، عربستان سعودی به‌جای آن، بر «چندقطبی نامتقارن» تکیه دارد.
روابط سیاسی و اقتصادی با چین، روسیه و اتحادیه اروپا همچنان اهمیت دارد. اما شریک شماره یک آن‌ها همچنان آمریکاست؛ به‌ویژه در مسائل امنیتی.
عربستان از تعهدات قطعی خودداری می‌کند
این موضوع در وعده‌های خرید تسلیحات از شرکت‌های آمریکایی مشهود است. ترامپ در ریاض با این جمله که «برای دفاع از عربستان از استفاده از نیروی نظامی دریغ نخواهد کرد»، با تشویق حاضران روبه‌رو شد. اما روی کاغذ، وضعیت متفاوت است. همه خواسته‌های سعودی‌ها برآورده نشده است.
آمریکا نه تعهد مشخصی برای حمایت از برنامه هسته‌ای عربستان سعودی داده و نه تضمین‌های امنیتی قراردادی ارائه کرده است. هر دوی این موارد در صورت پیوستن عربستان به توافق ابراهیم (برقراری روابط رسمی با اسرائیل) از سوی آمریکا ـ چه در دوران نخست ریاست جمهوری ترامپ و چه در زمان جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین ـ وعده داده شده بود.
ترامپ در خلیج فارس چندین بار این خواسته را تکرار کرد، اما با واکنش دوستانه و قاطع میزبان‌های سعودی خود روبه‌رو شد. در مقابل، کشورهای خلیج فارس به‌صورت غیرمستقیم اما روشن از ترامپ خواستند تا برای پایان دادن به جنگ غزه، بر اسرائیل فشار بیاورد. ترامپ که معمولاً در بیان نظرات خود رُک است، این‌بار لب‌های خود را بر هم فشرد. سفر او هیچ پیشرفتی در راستای حل این بحران که بیشترین دغدغه منطقه است، به همراه نداشت.
چشم‌اندازهای تازه برای سوریه
ملموس‌ترین دستاورد سیاسی سفر ترامپ به خلیج فارس، اعلام لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه بود. او این اقدام را با دیدار نمادین با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه ـ که سابقه‌ای در القاعده و داعش دارد ـ همراه کرد.
نیم‌سال پس از سقوط دیکتاتوری اسد، لغو تحریم‌ها برای سوریه چشم‌اندازی ضروری فراهم می‌کند. ترامپ تأکید کرد که این اقدام در پاسخ به درخواست‌های ولیعهد عربستان و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، انجام شده است.
عربستان، ترکیه، قطر و امارات قصد دارند در سوریه سرمایه‌گذاری و در بازسازی این کشور مشارکت کنند. این موضوع نفوذ آن‌ها را در سوریه و کل منطقه تقویت خواهد کرد و ایران را بیشتر به حاشیه خواهد راند. عزیز الغشیان از «آغاز عصر جدید رهبری سعودی» سخن می‌گوید.
نفوذ امارات موضوع بحث نبود
با این حال، امارات متحده عربی نیز ادعای رهبری منطقه را دارد. این موضوع اغلب در سطح بین‌المللی نادیده گرفته می‌شود: آسمان‌خراش‌های درخشان دبی و ابوظبی و رایحه شیرینی‌های پسته‌ای، به‌سرعت واقعیت را کمرنگ می‌کنند.
در طول سفر ترامپ، هیچ‌گونه اشاره‌ای به دخالت‌های نامطلوب امارات در جنگ‌های سودان و یمن یا وضعیت اسفبار حقوق بشر در کشورهای خلیج فارس نشد. شاید به همین دلیل است که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا در ریاض، دوحه و ابوظبی مهمانی بسیار محبوب است.
ترامپ در سخنرانی خود در خلیج فارس، با کنایه‌ای واضح به رؤسای جمهور پیشین، جو بایدن، باراک اوباما و جورج دبلیو بوش، بر این نکته تأکید کرد که «عدم مداخله، فرمول موفقیت است». او گفت تحول اقتصادی موفق کشورهای خلیج‌فارس نه توسط مداخله‌گران غربی متحقق شده و نه توسط کسانی که به اعراب گفته‌اند چگونه زندگی کنند یا کشورهای خود را اداره کنند.
این سخنان در میان میزبان‌هایش با استقبال زیادی روبه‌رو شد و احتمالاً در جهان عرب تأثیر بیشتری از قراردادهای اقتصادی پرسروصدا بر جای گذاشته است.
نظرها
نظری وجود ندارد.