دیده‌بان حقوق بشر: موج دستگیری خانواده‌های دادخواه در آستانه دومین سالگرد اعتراضات ۱۴۰۱ در ایران

سازمان دیده‌بان حقوق بشر، مستقر در نیویورک سه‌شنبه ۱۰ سپتامبر/۲۰ شهریور اعلام کرد گزارش‌هایی را جمع‌آوری کرده است که نشان می‌دهد مقام‌های ایرانی بر مبنای به اتهام‌های واهی دست به بازداشت، تهدید و آزار و اذیت اعضای خانواده کشته‌شدگان، اعدام‌شدگان و بازداشت‌شدگان اعتراضات ۱۴۰۱ زده اند.

این سازمان افزود مقام‌های جمهوری اسلامی درباره سرکوب اعتراضات سکوت کرده و به مجازات اعضای خانواده‌هایی که خواستار پاسخگویی حکومت هستند ادامه می‌دهند.

در گزارش دیده‌بان حقوق بشر به بازداشت، آزار یا صدور احکام سنگین برای ماشاالله کرمی پدر محمدمهدی (کومار) کرمی، فرامرز آبیل براهویی برادر ۱۵ ساله اسماعیل آبیل براهویی، رامیر ابوبکری برادر ۱۶ ساله زانیار ابوبکری، سیاوش سلطانی فرزند کبری شیخه، رعنا کورکور خواهر عباس (مجاهد) کورکور، احمد حسن‌زاده و سولماز حسن‌زاده پدر و خواهر محمد حسن‌زاده، حسن امینی برادر محمد امینی اشاره شده است.

دادگاه کیفری دو شهرستان نظرآباد ماشاالله کرمی، پدر محمد مهدی کرمی از معترضین اعدام شده اعتراضات «ژن ژیان ئازادی» را به هشت سال و ۱۰ ماه حبس، جریمه نقدی و مصادره اموال محکوم کرده است. این پدر دادخواه پیش‌تر در پرونده‌ای دیگر از سوی شعبه دوم دادگاه انقلاب کرج، با اتهام «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت ملی» به پنج سال حبس و با اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس محکوم شده بود. شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری دو شهرستان نظرآباد ماشاالله کرمی را بابت اتهام «پولشویی» و «تحصیل مال نامشروع» به هشت سال و ۱۰ ماه حبس، یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان جریمه نقدی و مصادره اموال محکوم کرده است.

پیش‌تر علی شریف‌زاده اردکانی، وکیل ماشاالله کرمی، از صدور حکم توقیف اموال برای او خبر داده و تأکید کرده بود که دادگاه انقلاب در شرایطی که هنوز شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری ۲ نظرآباد حکمی بابت اتهام «پولشوئی و تحصیل مال نامشروع» صادر نکرده می‌خواهد اموال این پدر دادخواه را توقیف کند. ماشاالله کرمی، پدر دادخواه محمدمهدی (کومار) کرمی، معترض اعدام‌شده است. نهادهای امنیتی و قضایی حکومت ایران ماشاالله کرمی را، که به یاد فرزندش غذای خیریه پخش می‌کرد و پای پیاده مسیر ۹۰ کیلومتری خانه‌ تا مزار فرزندش را پیموده بود، در آستانه سالگرد قتل حکومتی ژینا امینی بازداشت کرده و در جریان پرونده‌ای که در سایه فشارهای نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی دنبال می‌شود، او را به «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت ملی»، «تحصیل مال نامشروع» و پولشویی متهم و به شش سال حبس محکوم کردند.

رسانه حقوق بشری «حال‌وش» نیز که اخبار بلوچ‌ها را پوشش می‌دهد ششم شهریور سال جاری گزارش داد که دادگاه ویژه اطفال استان خراسان رضوی، فرامرز آبیل براهویی، برادر ۱۵ ساله اسماعیل آبیل براهویی، از جان باختگان جمعه خونین زاهدان (۸ مهر ۱۴۰۱) این نوجوان را به ششم ماه حبس محکوم کرده و او را برای سپری کردن دوران حبس به کانون اصلاح و تربیت استان خراسان رضوی منتقل کرده است. حال‌وش پیشتر گزارش داده بود که نیروهای امنیتی این نوجوان را که برای حضور بر مزار برادر جان باخته‌اش اسماعیل از مشهد، محل سکونتش به زاهدان سفر کرده و پس از حضور بر مزار برادرش و دیدار با فامیل و بستگان مجددا با اتوبوس عازم مشهد محل سکونت خود بود، پنجم شهریور ۱۴۰۲ در ایست بازرسی کامه واقع در شهرستان تربت حیدریه از توابع استان خراسان رضوی بازداشت کرده و با خود برده اند.

شبکه حقوق بشر کردستان هم گزارش داد که ماموران امنیتی روز ۱۲ شهریور به منزل خانواده زانیار ابوبکری که ششم مهر ۱۴۰۱ در جریان تظاهرات «زن، زندگی، آزادی» در مهاباد به ضرب ماموران امنیتی گلوله کشته شد، یورش بردند و رامیر ابوبکری، برادر ۱۶ ساله او را بدون ارائه حکم با خشونت بازداشت کرده و با خود به مکان نامعلومی برده اند. این شبکه گزارش مشابهی را نیز از دستگیری سیاوش سلطانی، فرزند کبری شخه سقا در یورش به خانه‌اش منتشر کرد.

کبری شیخه از شهروندانی‌ست که در جریان اعتراضات ۱۴۰۱ کشته شد. نیروهای امنیتی او را در جریان تجمع‌های بعد از مراسم خاکسپاری اسماعیل مولودی، دیگر جانباخته اعتراضات «ژن، ژیان، ئازادی» هدف قرار دادند. او به همراه شاهو خضری و زانیار ابوبکری پنجم آبان ۱۴۰۲ در تیراندازی نیروهای ضد شورش و سپاه پاسداران، با گلوله جنگی کشته شد.

نیروهای امنیتی رعنا کورکور را هم طبق گزارش خانواده‌اش با هجوم به منزل او دستگیر کردند. او شنبه ۲۰ مرداد، با تودیع وثیقه یک میلیارد و پانصد میلیون تومانی و قرار کفالت صد و پنجاه میلیون تومانی برای دو پرونده مجزا که دستگاه امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی علیه او گشوده، موقتاً آزاد شد.

برادر او، مجاهد کورکور با نام اصلی «عباس کورکوری» از بازداشت‌شدگام خیزش ژینا در شهر ایذه در استان خوزستان است. مقام‌های امنیتی جمهوری اسلامی مجاهد کورکور را متهم کرده‌اند که در روز ۲۵ آبان ۱۴۰۱ و در جریان اعتراضات مردم این شهر اقدام به تیراندازی کرده است و هفت نفر از جمله کیان پیرفلک را کشته است. این در حالی است که زینب مولایی راد، مادر کیان پیرفلک و دیگر اعضای این خانواده بارها دست داشتن مجاهد کورکور در قتل کیان را رد کرده‌اند و عاملان این تیراندازی را نیروهای سپاه و بسیج می‌دانند. مجاهد کورکور براساس پرونده‌‌سازی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به اتهام «محاربه و ارعاب و افساد فی‌الارض، اخلال در نظم عمومی و ایراد خسارت عمده به تمامیت جسمانی منتج به جان باختن هفت نفر، ایراد خسارت عمده به اموال عمومی و خصوصی، تشکیل گروه باغی و عضویت در آن از طریق قیام مسلحانه علیه نظام» به اعدام محکوم شده است.

از خانواده‌های دیگری که تحت آزار و سرکوب نهادهای جمهوری اسلامی قرار گرفته خانواده محمد حسن‌زاده است. محمد حسن‌زاده ۲۵ آبان در اعتراض‌های بوکان به دست نیروهای امنیتی و با گلوله جنگی کشته شد. طبق گزارش‌ها هم احمد حسن‌زاده و هم سولماز حسن‌زاده بازجویی، دستگیر، زندانی و سپس با وثیقه آزاد شده اند.

حسن امینی، برادر محمد امینی از جان‌باختگان جنبش ژن، ژیان، ئازادی در سنندج را نیز به شش ماه حبس و ۴۰ ضربه شلاق محکوم کرده‌ اند. «کُردپا» هشتم مرداد سال جاری گزارش داد که این برادر دادخواه تحت نظارت الکترونیکی از زندان سنندج آزاد شده است. بر اساس گزارش «انجمن خانواده‌های دادخواه آبان»، پرونده حسن امینی مربوط به خرداد ۱۴۰۲ است، زمانی که جمعی از خانوادەهای دادخواه سنه/سنندج، دیواندره و دهگلان به دیدار خانوادەهای کشتەشدگان در سقز و بوکان رفته بودند و در راه بازگشت نیروهای امنیتی بیش از ۳۰ نفر از آن‌ها از جمله حسن امینی را بازداشت کردند. دادگاه بوکان اواسط تیرماه ۱۴۰۲ حسن امینی را به دلیل «شرکت در تجمع غیرقانونی» به شش ماه و پانزده روز حبس و ۴۰ ضربه شلاق محکوم کرده بود. محمد امینی ۱۶ مهر ١۴٠١، در جریان اعتراضات سراسری در سنندج، هدف شلیک مستقیم گلوله نیروهای امنیتی قرار گرفت و جان خود را از دست داد.

دیده‌بان حقوق بشر تأکید کرده است که مقام‌های ایرانی در تحت فشار قراردادن خانواده‌هایی که عزیزانشان به‌دست نیروهای امنیتی کشته شده یا با حکم دادگاه‌های ایران اعدام شده اند، سابقه طولانی دارند؛ سابقه‌ای که شامل تهدید و فشار بر خانواده‌های قربانیان تظاهرات آبان ۹۸، همچنین خانواده‌های کشته شدگان در پرواز PS752، هواپیمایی خطوط هوایی اوکراین که از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سرنگون شد، می‌شود، با این هدف که آن‌ها را از پیگیری مسئولیت حکومت ایران بازدارند.

ناهید نقشبندی، پژوهشگر ایران در دیده‌بان حقوق بشر گفت:

او از دولت‌هایی که با حکومت جمهوری اسلامی تعامل دارند خواست «علناً این بی‌عدالتی‌های وحشتناک علیه مردمی را که عزیزانشان قبلاً با نقض‌های جدی دولت بی‌رحم ایران مواجه شده‌اند، محکوم کنند».

حکومت ایران در هفته‌های گذشته فشار و سرکوب خانواده‌های دادخواه را تشدید کرده است. در آخرین موارد هستی بختیاری،‌ عمۀ پویا بختیاری دوشنبه ۱۹ شهریور از انتقال مهرداد بختیاری، برادرش به مکانی نامعلوم خبر داد. او در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «امروز همبندی‌های برادرم مهرداد تماس گرفتند و گفتند که چند نفر لباس شخصی برادرم مهرداد را با خود به مکانی نامعلوم برده‌اند و هنوز از وضعیت برادرم مهرداد بی‌اطلاع هستیم.» هستی بختیاری افزود: «ما هم نگران برادرم و هم نگران وضعیت جسمی مادرم بی‌بی زهرا هستیم.» نیروهای امنیتی ۱۷ مرداد مهرداد بختیاری، عموی پویا بختیاری را بازداشت کردند. منوچهر بختیاری و ناهید شیرپیشه، پدر و مادر پویا بختیاری به‌رغم وضعیت نامناسب جسمانی مدت‌هاست در حبس به‌سر می‌برند. نیروهای حکومت ایران پویا بختیاری را در جریان اعتراضات آبان ۹۸ با شلیک گلوله جنگی به قتل رساندند.

خانواده ابوالفضل آدینه‌زاده، نوجوان ۱۶ ساله‌ای که با شلیک نیروهای حکومت ایران کشته شد نیز ماه‌هاست تحت آزار و اذیت قرار دارد. مرضیه آدینه زاده، خواهر ابوالفضل آدینه‌زاده دوشنبه ۱۹ شهریور تصویری از پدرش، علی آدینه‌زاده، در حساب خود در شبکه اجتماعی اکس/توییتر منتشر کرد و نوشت: «سرانجام پدرم امروز بعد از گذشت ۴۸ روز از زندان وکیل آباد مشهد آزاد شد.» علی آدینه‌زاده، پدر ابوالفضل، روز چهارشنبه سوم تیر پس از احضار به دادگاه، بازداشت و به زندان قوچان منتقل شده بود. ابوالفضل آدینه‌زاده، ۱۶ ساله، روز شنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات مقابل دانشگاه فردوسی مشهد با شلیک نیروهای حکومتی از فاصله نزدیک و در اثر اصابت ده‌ها گلوله ساچمه‌ای کشته شد.

میثم بصیر توانا، برادر مهران بصیر توانا، از کشته‌شدگان جنبش سراسری «زن، زندگی، آزادی» هم سه‌شنبه ۱۶ مرداد بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد. او پیش از این در اردیبهشت‌ماه سال جاری نیز به‌همراه دو نفر از اعضای خانواده خود بازداشت و ساعاتی بعد آزاد شده بودند. دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان فومن این برادر دادخواهد را در دی ماه سال گذشته نیز احضار کرده بود. مهران بصیر توانا، برادر ۲۹ ساله او ۲۸ آبان ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات سراسری در صومعه‌سرا هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد.