زمانه و روایت‌گری آزار جنسی: اهمیت صدا دادن به آزاردیدگان تجاوز

فضای شبکه‌های اجتماعی در ایران چند هفته پر بود از روایت‌های زنان ایرانی از تجربه تجاوز و آزار جنسی؛ روایت‌هایی که تنوع و گستردگی آنها باعث شد برخی این موج را بخشی از جنبش جهانی «#MeToo» -من هم- بخوانند. هرچند این اولین بار نبود که بحث روایت آزار جنسی و تجاوز در جامعه ایران و در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شد، اما شاید بتوان این موج را یکی از بلندترین موج‌های اعتراض به فرهنگ تجاوز در جامعه ایرانی دانست که زمینه‌ساز بحث‌های متنوعی در این زمینه در میان کاربران، حقوقدانان، فعالان مدنی و حقوق زنان شد.

دراین زمینه، زمانه مجموعه‌ای از مطالب را برای پرداختن به اهمیت روایت‌گری و صدا بخشیدن به آسیب‌دیدگان تجاوز و آزار جنسی و تبیین چالش‌هایی که بر سر راه روایت‌گری وجود دارد، منتشر کرده است.

در میان روایت‌های متعددی که از آزار جنسی و تجاوز منتشر شد، متجاوزان زنجیره‌ای و افراد شناخته شده هم به چشم می‌خوردند. در این میان پلیس ایران یکی از آزارگرانی را که نامش به کرات در روایات برده شد، دستگیر کرد. این گزارش با هدف بازسازی چهره‌ای باورپذیر از فرد متهم به تجاوز، با نگاهی به شبکه‌های اجتماعی، و در گفت‌وگوی مستقیم با کسانی نوشته شده است که به شکل‌های مختلف متهم را می‌شناختند؛ یا در مقاطعی از نزدیکان او بودند، یا در موقعیت‌هایی با او رو‌به‌رو شده‌اند. توصیف این موقعیت‌ها، می‌تواند تا حدی بستری را نشان بگیرد که اجازه می‌دهد فردی در مقام عامل تجاوز به‌طور مکرر دست عمل بزند.

یکی از نخستین چالش‌ها در زمینه روایت‌گری و مبارزه با فرهنگ تجاوز فقدان درک درست از موارد آزار جنسی و تجاوز است. این مطلب توضیح می‌دهد که چرا با روشن‌تر شدن این مفاهیم زمانه ما بیش از هر زمان دیگری به این روایت‌ها توجه می‌کند:

برای رسیدن به یک توافق و درک جمعی در زمینه آزارهای جنسی و تجاوز لازم است که به تعاریف مشترکی درباره این موضوعات رسیده باشیم. مطلبی که بر اساس تعاریف دانشگاه مک گیل کانادا تهیه شده، یک گام برای رسیدن به این توافق است:

یکی دیگر از چالش‌های مبارزه با فرهنگ تجاوز، وجود فرهنگ قربانی نکوهی‌است که گاه با توصیه‌های ایمنی و جرم‌شناسانه در این زمینه تداخل و شباهت پیدا می‌کند. این مطلب توضیح می‌دهد که شناخت زمینه‌های ارتکاب جرم و مقابله با آنها می‌تواند بدون نکوهش قربانی جلوی بسیاری از آزارها و تجاوزها را بگیرد:

زمانه برای بررسی ابعاد حقوقی حمایت‌های قانونی از قربانیان تجاوز و آزارهای جنسی، وبیناری را تحت عنوان «روایت تجاوز: آیا قانون در ایران حمایت می کند؟» برگزار کرد. پگاه بنی‌هاشمی و حسین رئیسی که هر دو حقوقدان هستند، با حضور در این وبینار به پرسش‌های حقوقی درباره حمایت‌های قانونی از قربانیان آزارهای جنسی پاسخ دادند.

بسیاری از کسانی که از آزارهای جنسی و تجاوز آسیب دیده‌اند، به دلیل بسیاری از خلاءهای قانونی و به دلیل ترس از سرزنش از روایت‌گری سرباز می‌زنند. چرا باید روایت‌گری را ادامه داد و ارزش این روایت‌ها در چیست؟ مطالب زیر به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد:

برای مبارزه با خشونت‌های جنسی، آزار و اذیت‌های جنسی در محل کار، آزارهای جنسی خیابانی، و دیگر گستره آزارهای جنسی‌ای که زنان، اقلیت‌های جنسی وکودکان در ایران تجربه می‌کنند، زنان و کنشگرانی که از روایتگری استفاده می‌کنند، بهتر است چه استراتژی‌هایی را به کار گیرند؟

زمانه مجموعه‌ای از نظرات را در مورد راهبردهای پیشنهادی کارشناسان برای مبارزه با آزارهای جنسیت محور منتشر کرده است:

«روابط کار» می‌تواند به عنوان زمینه «تجاوز» در نظر گرفته شود. مطلب زیر راه‌حل‌های موجود و ممکن زنان در قبال موضوع خشونت جنسی در محل کار را مرور می‌‌کند و در نهایت این پرسش را طرح می‌کند که با تجاوزگر چه ‌کنیم؟  

تجاوز و تعرض جنسی در همه جای دنیا و در برخی از مراکز مذهبی و حوزه‌های علمیه در کشورهای اسلامی رخ می‌دهند. تفاوت ایران با بسیاری از کشورهای دیگر، فقدان شفافیت و اطلاع رسانی در ایران و فقدان اراده حکومت برای تغییر قوانین و شرایطی است که زمینه‌ساز آزار جنسی و تجاوز هستند. 

نمونه‌های بسیاری از جنگ‌ها در طول تاریخ بشر نشان داده است که ابعاد خشونت در مناقشات تنها به درگیری و نظامی‌گری‌های دو طرف دعوا محدود نبوده و گذشته از خشونت به افراد عادی و غیرنظامی، تجاوز‌های پی در پی به زنان را نیز شامل می‌شده است.

اما کسانی که به عنوان متهم آزار جنسی و تجاوز شناخته می‌شوند اغلب کارنامه درخشانی در جبران این آزارهای بلند مدت و پردامنه ندارند. چرا اغلب آنها وقتی اقدام به عذرخواهی می‌کنند، به جای جبران باز هم به آسیب‌دیده و جامعه آسیب می‌زنند و چطور باید عذرخواهی کنند؟

«فرهنگ تجاوز» فرهنگی فراگیر است. در شیوه تفکرمان و در حرف زدنمان گسترده شده و در سراسر جهان در جنبش و حرکت است. هرچند ممکن تجاوز در محیط‌های مختلفی روی دهد اما فرهنگ تجاوز، همیشه در باورهای مردسالارانه ، قدرت و کنترل ریشه دارد. شما که روایت‌های تجاوز را می‌خوانید، چه نقشی می‌توانید در مقابله با این فرهنگ داشته باشید؟