بیش از ۴۰ میلیون نفر در جهان قربانی «برده‌داری مدرن» هستند

بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان بین‌المللی کار (ILO)، در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیون نفر در سراسر جهان قربانی انواعی از برده‌داری هستند که این سازمان عنوان «برده‌داری مدرن» را برای آن برگزیده است.

بنا بر تعریف ارائه شده از سوی سازمان جهانی کار که در سایت رسمی سازمان ملل متحد هم منتشر شده، گرچه «برده داری مدرن» در هیچ قانونی تعریف نشده اما این مفهوم مواردی نظیر «کار اجباری»، «ازدواج اجباری» و «قاچاق انسان» را در بر می‌گیرد.

در این تعریف همچنین آمده است: 

آنچه که از تعاریف ارائه شده از سوی سازمان جهانی کار استنباط می‌شود، این است که برده‌داری مدرن به شرایطی اطلاق می‌شود که در طی آن افراد مجبور شوند در ازای دستمزد بسیار ناچیز یا حتی رایگان آن‌ هم در شرایط نامطلوب از لحاظ بیمه و ایمنی در محل کار، کارهایی را در جهت منافع فرد یا افراد صاحب سرمایه انجام دهند و راه فراری هم برای رها شدن از این شرایط نداشته باشند.

آمارهای مندرج در سایت سازمان ملل متحد نشان می‌دهند در حال حاضر دست‌کم ۴۰ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در سراسر جهان در شرایط «بردگی مدرن» به‌ سر می‌برند. 

بر پایه این آمار، ۲۴ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در شرایط «کار اجباری» قرار دارند که ۱۶ میلیون نفر از آنها در بخش خصوصی مانند کار خانگی، ساخت و ساز یا کشاورزی، چهار میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در «بهره‌برداری جنسی اجباری» و چهار میلیون تن دیگر در کار اجباری تحمیل شده توسط مقامات دولتی، مورد بهره‌کشی قرار دارند.

یک بررسی اجمالی از وضعیت ایران اما نشان می‌دهد این شیوه از برده‌برداری در سال‌های اخیر رواج گسترده‌ای در کشور داشته است.

به‌ عنوان مثال هر چند طبق قانون کار ایران، به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال ممنوع است اما بنا بر نتایج به دست آمده از پژوهش بنیاد Walk Free foundation در استرالیا، ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی دهمین کشور دارای برده مدرن به نسبت جمعیت معرفی شده است. 

همچنین در این پژوهش، ایران جزو پنج کشوری‌ست که برای مبارزه با برده‌داری مدرن، کمترین اقدامات را انجام می‌دهد.

از سوی دیگر اگرچه منابع رسمی دولتی از ارائه آمار دقیق کودکان کار در ایران امتناع می‌کنند اما برآورد سازمان‌ها و انجمن‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه توانمند‌سازی و کمک‌رسانی به این کودکان، بیان‌گر این است که تا دست‌کم هفت میلیون کودک کار در سراسر کشور به کار اجباری واداشته شده‌اند.

با شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا در ایران از یک‌سو و متعاقب آن تعطیلی بسیاری از کسب و کارها، و از  سوی دیگر وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی در ایران به‌ دلیل تحریم‌های بین‌المللی و سوء‌مدیریت دولت در اقتصاد، رسانه‌ها از گسترده‌تر شدن حضور کودکان خیابانی خبر می‌دهند.

با وجود این، دولت‌مردان و نهادهای دولتی متولی حفاظت از کودکان کار در ایران همواره با تقلیل آمار این کودکان به «کودکان مهاجر و بی‌شناسنامه»، درصدد شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت خود برآمده‌اند.

حدود چهار ماه پیش یعنی روز ۱۲ مرداد ۹۹، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور جمهوری اسلامی در حاشیه جلسه شورای اجتماعی کشور اعلام کرد بیشترین رقم کودکان کار در خیابان‌های ایران، «کودکان مهاجر افغان» ‌ هستند.

این ادعای وزیر کشور ایران در حالی‌ست که گزارش‌های منتشر شده از فعالیت سمن‌ها و انجمن‌های مرتبط با کودکان کار نشان می‌دهند اکثر کودکانی که در حاشیه شهرها، زباله‌دانی‌ها و کارگاه‌ها به‌ کار گرفته می‌شوند اگر حتی خود هم فاقد شناسنامه باشند، عمدتا دارای پدر و مادری با تابعیت ایرانی هستند.

سازمان جهانی کار اما در اطلاعیه جدید خود اعلام کرده به‌ طور میانگین از هر چهار قربانی برده‌داری مدرن، یک نفر کودک است:

میلیون‌ها زن قربانی ازدواج اجباری در ایران و جهان

طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی کار، از میان افرادی که تحت عنوان «برده‌های مدرن» از سوی این سازمان شناسایی شده‌اند، ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر هم در وضعیت «ازدواج اجباری» به‌ سر می‌برند.

در آمارهای جدید این سازمان آمده است:

سازمان جهانی کار همچنین در ژوئن ۲۰۲۰/ خرداد ماه ۱۳۹۹ اعلام کرده بود دست‌کم پنج میلیون و ۴۰۰ هزار قربانی استثمار جنسی در سراسر جهان وجود دارد.

گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان‌های بین‌المللی هم نشان می‌دهند «کودک-همسری» یا ازدواج اجباری دختران زیر سن قانونی، یک پدیده شایع در سراسر دنیاست و در حال حاضر بیشترین میزان کودک-همسری در کشورهای آسیایی و به‌ خصوص کشورهای حوزه خاورمیانه وجود دارد.

در ایران اما بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی منابع رسمی، در حال حاضر استان زنجان در رتبه اول کودک-همسری در کشور است و پس از آن استان‌های آذربایجان شرقی و خراسان رضوی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان روز ۱۹ آذر ماه ۹۸ اعلام کرد پس از افزایش وام ازدواج به ۳۰ میلیون تومان، کودک-همسری در برخی از نقاط ایران چهار برابر شده است.

او درباره این افزایش هشدار داد و گفت:

همچنین بر اساس اعلام بانک مرکزی، در سال ۱۳۹۸ نیز تا پایان مرداد ماه، چهار هزار و ۴۶۰ دختر زیر ۱۵ سال، وام ازدواج دریافت کرده‌اند.

بر اساس قوانین مدنی در ایران، سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال مشخص شده که همین قوانین به پدیده کودک-همسری شکلی قانونی بخشیده است.

وجود چنین قوانینی در ایران اما با مفاد مندرج در پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک که ایران نیز از امضا‌کنندگان آن است، مغایرت دارد.

هر چند طبق تعاریف ارائه شده، برده‌داری مدرن مانند شیوه‌های برده‌داری قدیم بر مالکیت مستقیم انسان‌ بر انسان استوار نیست و صاحبان سرمایه در عصر جدید با سوء‌استفاده از قدرت اقتصادی و خلاءهای قانونی، افراد را به بهره کشی و کار اجباری وادار می‌کنند اما در سال‌های اخیر جهان شاهد نمودهای عریانی از برده‌داری و بهره‌کشی نیز بوده است.

تروریست‌های اسلام‌گرای گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) در تابستان سال ۲۰۱۴ به مناطق ایزدی‌نشین عراق از جمله سنجار حمله کردند و پس از کشتن صدها تن از مردان و پسران ایزدی، تعداد زیادی از زنان و کودکان آنها را به اسارت گرفته و با خود به مکان‌های نامعلوم بردند.

سه سال پس از شکست گروه داعش همچنان از سرنوشت تعداد زیادی از این زنان و کودکان خبری در دست نیست. 

بنا بر اعلام منابع حقوق بشری احتمالا شماری از زنان ایزدی به‌ عنوان برده‌های جنسی به کشورهای گوناگون از جمله ترکیه، عربستان سعودی و پاکستان منتقل شده‌اند.

سازمان عفو بین‌الملل اما روز ۱۲ آگوست ۲۰۲۰/ ۲۲ مرداد امسال، در بیانیه‌ای با اشاره به سرگذشت یک زن ایزدی به نام «حنان» که به‌ مدت چهار سال در اسارت گروه داعش قرار داشته و به‌ دنبال تجاوز جنسی، صاحب یک فرزند شده، اعلام کرده است: