روزانه سه هزار افغانستانی «داوطلبانه» یا به اجبار ایران را ترک می‌کنند

جاوید نادم، رئیس مهاجرین و عودت‌کنندگان هرات چهارشنبه ششم اسفند به روزنامه اطلاعات روز گفت: روزانه سه هزار مهاجر افغانستانی از مرز «اسلام قلعه» از ایران به افغانستان باز می‌گردند. به ادعای او ۸۰ درصد این مهاجران «به گونه‌ای داوطلبانه» ایران را ترک می‌کنند و ۲۰ درصد نیز از ایران اخراج می‌شوند.

نادم شمار افغانستانی‌هایی که از آغاز سال ۱۳۹۹ از ایران به کشور بازگشته‌اند را ۵۰۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت:

او این رقم را «بالاترین آمار بازگشت از طریق مرز اسلام قلعه در یک دهه گذشته دانست.

ایران در سال‌های اخیر محدودیت‌های بیشتری برای مهاجران افغانستانی تصویب و اجرا کرده است. ممنوعیت اقامت در بسیاری از شهرها، محدود کردن امکان اشتغال و اسکان اجباری آنها در شهرک‌هایی ویژه مهاجران که «مهمان‌شهر» نامیده می‌شوند، تنها بخشی از محدودیت‌ها و قوانین ضد مهاجران در جمهوری اسلامی است.

مجلس شورای اسلامی ایران پاییز امسال یک قانون را در دستور کار قرار داد که بر اساس آن ورود مهاجران از افغانستان به ایران سخت‌تر می‌شود. این قانون به نیروهای نظامی اجازه می‌دهد به مهاجرانی که «به صورت غیرقانونی» وارد خاک ایران شده‌اند، شلیک کند. در طرح پیشنهادی نمایندگان مهاجرانی که به صورت غیرقانونی در ایران اقامت دارند، مجرم شناخته شده و رسیدگی به «جرم» آنان به دادگاه‌های انقلاب واگذار شده است. این طرح همچنین برای «مهاجرانی که بدون مجوز داخل خاک ایران بشوند یا پیشاپیش ساکن ایران باشند»، یعنی تمام مهاجران بدون ورق،‌  مجازات حبس بیش از ۲۵ سال، جزای نقدی بیش از ۱۰۰ میلیون تومان، مصادره کامل اموال و انحلال شخص حقوقی در نظر گرفته است.

اخیرا نیز شرکت مترو تهران خرید بلیت از دستگاه‌های اتوماتیک را به داشتن کد ملی- آنچه که تمامی افغانستانی‌های مهاجر و زاده شده در ایران از آن محروم‌اند- منوط کرد.

بانک‌های ایران نیز در ماه‌های گذشته حداقل دو مرتبه حساب بانکی افغانستانی‌هایی که دارای کارت اقامت بودند را مسدود کردند.

با وجود این محدودیت‌ها روزنامه اطلاعات روز « شیوع ویروس کرونا در ایران» را یکی از دلایل اصلی افزایش آمار بازگشت مهاجران از ایران عنوان کرده است. مسئولان ایران در آغاز همه‌گیری کرونا در سال گذشته از ارائه خدمات رایگان به مهاجران افغانستانی خودداری کردند. بنا به ادعای مقامات دو طرف با پیگیری‌های دولت افغانستان، مهاجران نیز در صورت ابتلا به کرونا تحت درمان رایگان قرار خواهند گرفت.

افزایش نرخ تورم و تداوم رکود اقتصادی که موجب افزون‌تر شدن نرخ بیکاری شده است، از دیگر دلایل بازگشت آن دسته از مهاجرانی است که داوطلبانه تصمیم گرفته‌اند ایران را ترک کنند. حمایت‌های معیتشی دولتی که در دوره کرونا به بیکارشدگان یا آسیب‌دیدگان از کرونا پرداخت شد، مهاجران افغانستانی را در برنمی‌گیرد.

بر اساس ادعای نهادهای حدود دو میلیون افغانستانی در ایران سکونت دارند که بخش گسترده‌ای از آنان در ایران زاده شده‌اند اما همچنان فاقد مدارک هویتی و اقامت هستند.