پای صحبت کارگران ساختمانی

بیش از ۱۶ ماه از شیوع ویروس کرونا در ایران می‌گذرد. این موضوع به همراه رکود اقتصادی، بیکاری گسترده‌ای را به کارگران بخش‌های مختلف در ایران، از جمله کارگران ساختمانی تحمیل کرده است. نبود بیمه بیکاری و کمک‌های دولتی باعث شده وضعیت معیشتی هزاران کارگر ساختمانی و خانواده‌های آنان تحت تأثیر قرار بگیرد. به گفته اکبر شوکت، رئیس انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی، این کارگران به همراه خانواده‌های خود بین ۴ تا ۵ میلیون از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند.

بخش اعظم کارگران ساختمانی از اسفند ۹۸ و با آغاز شیوع ویروس کرونا تاکنون بیکارند، درآمدی ندارند و بسیاری از آنان کوچک‌ترین حمایتی از سوی دولت دریافت نکرده‌اند. حبیب یکی از این کارگران است. او که حدود ۵۰ سال سن دارد، در مورد وضعیت کارش می‌گوید:

«کار نیست. قبل از شیوع کرونا وضعیت بهتر بود. الان اکثر همکاران بیکارند. وضعیت مالی خوبی هم نداریم در حالی که زندگی ما آنقدر سخت است و ما با فشار و بدبختی لقمه‌ای غذا به دست می‌آوریم. الان هم که اصلاً کاری نداریم که بتوانیم چیزی به دست بیاوریم.»

کارگر دیگری که حدود ۴۰ سال سن دارد می‌گوید:

«متأسفانه با این شرایط اقتصادی که برای مردم در نظر گرفتند و با این همه گرانی در خرج روزانه خود مانده‌ایم چه برسد به آنکه بتوانیم اجاره خانه را پرداخت کنیم. من درآمد دیگری هم ندارم تا به آن دلخوش کنم.»

یکی دیگر از کارگران که در غرب تهران به همراه ۶ نفر دیگر مشغول کار است می‌گوید:

«بعد از عید، این اولین بار است که مشغول کار شده‌ایم. چند ماه بیکار بودیم و دستفروشی می‌کردیم. ما اهل کرمانشاه هستیم. آنجا هم اوضاع همینطور است و بسیاری بیکار شده‌اند. مدتی برای امرار معاش دستفروشی و باربری می‌کردیم. هرکاری از دستمان بر بیاید انجام می‌دهیم اما شغل اصلی ما کارگری ساختمان است.»

بیکاری گسترده

موضوع بیکاری گسترده کارگران ساختمانی در سراسر ایران، باعث شده بسیاری از آنان به مشاغل کاذبی چون دستفروشی روی بیاورند.

مدتی قبل مهرداد سالاری، معاون عمرانی استاندار کرمانشاه، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرد که شیوع کرونا باعث بیکاری ۲۵ هزار کارگر ساختمانی در کرمانشاه شده است.

این آمار در استان مازندران، طبق گفته هادی ساداتی مسئول انجمن صنفی کارگران ساختمانی این استان، ۸۰ هزار نفر بود. همچنین بر اساس آمار رسمی، شیوع ویروس کرونا در استان تهران منجر به بیکاری حدود ۱۴۰ هزار کارگر ساختمانی شده است.

هرچند دولت در سال گذشته اعلام کرده بود به سه میلیون کارگر روزمزد و فصلی یارانه بلاعوض پرداخت می‌کند، اما کارگران ساختمانی می‌گویند بسیاری از آنان کمکی را از سوی دولت دریافت نکرده‌اند.

یکی از کارگران ساختمانی که هم‌اکنون دوران بیکاری خود را به دلیل موقتی بودن شغلش سپری می‌کند، از عدم دریافت کمک معیشتی و وعده‌های توخالی دولت گله و به نکته جالبی اشاره دارد:

«می‌گویند شما سال گذشته حدود ۲۰۰ میلیون تومان گردش مالی داشته‌اید! تهدیدم کرده‌اند که اگر اعتراض کنید، یارانه‌ات را هم قطع می‌کنیم! در حالی که من هرگز چنین پولی نداشته‌ام.»

او در ادامه جزییات بیشتری از وضعیت خود بیان می‌کند:

«کارگری هستم با بیشتر از ۱۶ سال سابقه کار. از سال ۱۳۸۳ مشغولم. درآمد ماهانه‌ام در یک سال اخیر به طور متوسط به یک میلیون و پانصد هزار تومان هم نمی‌رسد. مضاف بر اینکه از جیب خودم بیمه تأمین اجتماعی را پرداخت می‌کنم. الان هم که بیکارم، گاهی با ماشین برادرم، مسافرکشی می‌کنم.»

در شمال تهران، به دلیل انبوه ساخت‌وساز کارگران ساختمانی بیشتری مشغول به کارند. حسین، اهل کردستان، یکی از همین کارگرهاست. او در تشریح مشکلات معیشتی و عدم دریافت کمک‌های دولتی می‌گوید:

«یک خانواده ۵ نفری هستیم. درآمد ماهیانه‌ام چون کفاف مخارج زندگی را نمی‌داد برای کار به تهران آمدم. وضعیت کارگری در ساختمان، همه‌جا تقریباً یکسان است. در مریوان، بازار ساخت و ساز کساد شده و شرایط کار در تهران کمی بهتر است. البته در گذشته هم برای کار ماهها در تهران بوده‌ام. الان کار کمتر و مصالح هم خیلی گران شده و دیگر خیلی‌ها اشتیاقی به ساخت و ساز ندارند. بسته معیشتی هم به من تعلق نگرفت. به خیلی‌ها ندادند. برعکس به تعدادی از همشهری‌هایم که بیش از ۱۰ میلیون تومان حقوق دولتی می‌گیرند و صاحب مسکن و ماشین بودند تعلق گرفت. از نظر دولت شاید آنها نیازمندترند! »

بسته معیشتی

در کنار رکود ساخت‌وساز و بیکاری کارگران ساختمانی، دریافت نکردن بسته معیشتی یکی دیگر از مشکلات این کارگران است. دی‌ماه سال گذشته بود که سخنگوی «حمایت جبرانی معیشت خانوارها» گفت: «کارگران ساختمانی که بیمه تأمین اجتماعی هستند مشمول دریافت بسته معیشتی کرونا نیستند چرا که یکی از شرایط پرداخت این حمایت معیشتی، عدم بیمه‌پردازی برای افراد است.»

از طرفی توزیع بسته‌های حمایتی از سوی نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان هم به درصد پایینی از کارگران تعلق گرفته است. اکبر شوکت رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی با اشاره به این موضوع می‌گوید:

«به عنوان مثال از ۲۵ هزار کارگر ساختمانی در قم، تنها حدود ۳۰۰ نفر این بسته‌ها را دریافت کرده‌اند. در استان یزد همین تعداد از بسته‌های معیشتی بنیاد مستضعفان بهره بردند. آمارهایی که از سراسر کشور داریم بیانگر آن است که وضعیت در همه‌جا به یک شکل می‌باشد و تفاوت محسوسی ندارد.»

فروردین ماه، مهدی خجسته، یکی از اعضای هیأت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران در این‌باره به خبرگزاری ایلنا گفت:

«از آنجا که دولت پرداخت کمک معیشتی را به سه میلیون نفر محدود کرده، کمتر کارگر ساختمانی کمک وعده داده شده را دریافت کرده است. اگر حمایت‌ها شامل حال کارگران ساختمانی نشوند و بازهم نام آنها را قلم بگیرند، خسارت‌های فراوانی بر دوش دولت می‌ماند. دولت باید دهها برابر ارقام فعلی را در حوزه سلامت صرف کند؛ در حالی که می‌توانست با پرداخت حمایت‌های اجتماعی مناسب، از خروج کارگران ساختمانی از خانه‌هایشان برای در آوردن یک لقمه نان جلوگیری کند.»

یکی از استادکاران ساختمانی که اهل کرمان است و مدتی‌ست برای کار به تهران آمده با اشاره به مشکلات معیشتی و عدم دریافت بسته حمایتی دولت می‌گوید:

«ما کارگران و استادکاران ساختمانی به عنوان کارگر فصلی شناخته شده‌ایم یعنی در سال ۵ الی ۶ ماه می‌توانیم کار کنیم و در بقیه ماه‌های سال یا باید بیکار شویم یا مشغول کار دیگری باشیم. بیش از ده سال است که شرایط ساخت و ساز در کشور و به‌خصوص در استان ما به صورتی بوده که هیچ کارگر یا استادکار در ۵ ماه به صورت کامل امکان کار کردن نداشته. حالا با این شرایط و شیوع کرونا و رکود ساخت و ساز و فشار گرانی و تورم، چه باید کنیم؟ کارگران ساختمانی بیشترین تعداد کارگران کشور را تشکیل می‌دهند. اگر به هر بهانه‌ای آنان را از دادن بسته حمایتی محروم کنند، پس از چه کسانی می‌خواهند حمایت کنند؟ »

مشکل بیمه

در حالی دولت برای عدم پرداخت بسته معیشتی به کارگران ساختمانی به بیمه بودن آنان استناد می‌کند که مشکل بیمه نیز یکی از مشکلات کارگران ساختمانی است. اوایل تیرماه امسال مهرداد قریب معاون بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی خبر داد که از یک میلیون و دویست هزار کارگر ساختمانی در سراسر کشور، ۳۵۰ هزار نفر از آنان، فاقد بیمه تأمین اجتماعی هستند. این در حالی‌ است که آن دسته از کارگرانی که از پوشش بیمه تأمین اجتماعی برخوردارند هم روز به روز از خدمات کمتری بهره‌مند می‌شوند. این مطلب را علی قیاسی رئیس هیأت مدیره کانون کارگران ساختمانی کشور می‌گوید:

«حدود ۱۰ سال است که کارگران ساختمانی حق بیمه خود را به صندوق سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌کنند ولی این نهاد، آن‌ها را از خدمات متعددی محروم کرده است. کارگران ساختمانی باید ۳۵ سال سابقه پرداخت بیمه داشته باشند تا شرایط بازنشستگی را احراز کنند، همچنین آنها از غرامت ایام بیکاری و بیماری برخوردار نیستند و مشمول آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور نمی‌شوند.»

کارگری که در شمال پایتخت مشغول به کار است می‌گوید چند ماه است که هیچ سهمیه‌ای بابت حق بیمه به او و همکارانش پرداخت نشده است:

«چون کارفرمای ما دولت است، بیمه بیکاری هم شامل حال ما نمی‌شود. از طرفی بسته معیشتی به ما تعلق نگرفت چون می‌گویند بیمه‌اید. اما از بیمه هم عملاً خیری ندیده‌ایم.» همکارش نیز بیان می‌کند: «مجبوریم در مواقعی که کار نیست، به مشاغلی دیگر روی بیاوریم تا بتوانیم حق بیمه خود را به موقع بپردازیم و از قطع شدن بیمه‌ها جلوگیری کنیم. از هرجا که شده باید حق بیمه را جور کنیم.»

کارگران ساختمانی از مقرری بیکاری یا غرامن ایام بیماری بی‌بهره‌اند. تنها امید آنها اما بیمه درمان است. یک کارگر دیگر که در ساختمانی واقع در مرکز تهران مشغول به کار است در این مورد می‌گوید: «اگر چندماه بین بیمه‌پردازی ما فاصله بیفتد، بازنشستگی ما به مشکل می‌خورد.»

بر اساس قانون کار، پرداخت هفت درصد از حق بیمه به عهده خود کارگر است. اما کارگرانی که دچار بیکاری‌های متناوب هستند، از جمله کارگران ساختمانی، از عهده پرداخت این مبلغ برنمی‌آیند.

رکود ساخت و ساز و در نتیجه بیکاری کارگران ساختمانی در پی شیوع ویروس کرونا، عدم برخورداری از بسته حمایتی دولت، عدم برخورداری از امکانات بیمه، محرومیت از غرامت ایام بیکاری و بیماری و مشمول نبودن در آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور، تنها بخشی از مشکلات کارگران ساختمانی سراسر کشور است‌. مشکلاتی که زندگی یک میلیون و دویست هزار کارگر ساختمانی و خانواده‌های آنان را تحت تأثیر قرار داده و شرایط معیشت را برای آنان سخت‌تر از گذشته کرده است.

دولت جدید

در یک فرصت از چند کارگر می‌پرسم آیا با روی کار آمدن دولت جدید، می‌توان به بهبود وضعیت امیدوار بود.

یکی از کارگران پاسخ می‌دهد:

«من در دوران احمدی‌نژاد هم کارگر بوده‌ام. در دوران روحانی که می‌گفتند شرایط بسیار متفاوت شده هم در ساختمان کار کرده‌ام. باور داریم تغییر دولت‌ها هیچ تغییری در وضع ما ایجاد نمی‌کند چون همیشه دزدانی بوده‌اند که مشغول چاپیدن اموال کارگران هستند و کسی هم به آنان کاری ندارد.»

کارگر دیگری می‌گوید: «شرایط ما زمانی بهتر می‌شود که دست دزدان و اختلاسگران از کشور کوتاه شده و کسانی که از خود مردم هستند و درد کارگران را می‌فهمند، روی کار بیایند.»

یکی دیگر از کارگران هم اضافه می‌کند: «الان شما ببینید چند سال است که هم مجلس و هم دولت وعده می‌دهند که چنین و چنان می‌کنیم. مجلس قبلا گفته بود که ما فکر معیشت کارگران هستیم و بیمه آنان را اصلاح می‌کنیم. اما چه شد؟ ما که هیچ ندیدیم.»