لبنان و نخست‌وزیر جدید میلیاردرش

یک میلیاردر دیگر، یک نخست‌وزیر سابق دیگر، یک عضو دیگر نخبگان صاحب قدرت در لبنان: پارلمان لبنان مأموریت تشکیل کابینه را به نجیب میقاتی سپرد.

کشور بحران‌زده

لبنان یکی از وخیم‌ترین بحران‌های اقتصادی در ۱۵۰ سال گذشته در تاریخ جهان را از سر می‌گذراند. نرخ رسمی پوند (لیره) لبنان هنوز همان ۱۵۰۰ به ازای یک دلار است اما در بازار رسمی همین چند روز پیش از مرز ۲۰ هزار هم گذشت و به ۲۳ هزار رسید. هرچند امروز چهارشنبه ۲۸ ژوئیه، شاید به دلیل انتخاب یک نخست‌وزیر احتمالی جدید، هر دلار آمریکا برابر با ۱۷ هزار پوند لبنان در بازار معامله می‌شود.

۲۰۱۹ مردم لبنان در اعتراض به ریاضت اقتصادی و سیاست‌های نئولیبرالی و بحران اقتصادی خیزشی را آغاز کردند که به انقلاب اکتبر معروف است. سعد حریری، نخست‌وزیر وقت استعفاء داد. ۲۰۲۰ با همه‌گیری کرونا، لبنان به بحران اقتصادی عمیقی فرو رفت. پس از انفجار چهارم اوت حسان دیاب نخست‌وزیر وقت استعفاء داد و بحران لبنان پس از کنار رفتن او نیز هر روز تشدید شد. سعد حریری برای تشکیل دولت برگشت. پس از نه ماه بن‌بست سیاسی برای تشکیل کابینه جدید، او نیز کناره گرفت و حالا از نجیب میقاتی حمایت کرده است.

مردم در انقلاب اکتبر علیه تمام نخبگان در قدرت شعار می‌دادند. پارلمان لبنان و گروه‌های فرقه‌ای سیاست این کشور اما هنوز بر سر کارند و یکی از فاسدترین و بدهکارترین حکومت‌های جهان را به همان روش همیشگی می‌گردانند. نجیب میقاتی همچون بقیه آنها نماد نخبگان حاکم پس از جنگ داخلی است.

برق پی در پی در لبنان قطع می‌شود. وضع آب بهتر نیست و پیش‌بینی می‌شود بخش زیادی از مردم دسترسی به آب آشامیدنی را به زودی از دست بدهند. قیمت مواد غذایی روز به روز بالاتر می‌رود. بنزین کمیاب و گران شده و صف‌های طولانی از برابر پمپ بنزین‌ها محو نمی‌شوند. دارو نیز کمیاب است. دسته‌های راهزن در جاده‌ها جلوی خودروها را می‌گیرند و پول و وسایل آنها را به سرقت می‌برند. خودکشی بر اثر فقر بالا رفته. همین دوشنبه ۲۶ ژوئیه یک مرد در طرابلس خود را به آتش کشید. ۳۰ درصد کودکان لبنانی شب‌ها گرسنه می‌خوابند.

اوضاع لبنان چنان بد شده که بخشی از پناهندگان جنگ سوریه در آنجا در حال بازگشت به کشور جنگ‌زده خودشان هستند. خشونت علیه زنان افزایش یافته و زنان کارگر خانگی در نظام کفالت آنجا با مشکلات شدیدتر از هر زمان دیگری رویارو هستند. فقر بیداد می‌کند و معضلات اجتماعی ناشی از آن هم بیداد می‌کنند.

میقاتی کیست؟

حالا پارلمان چه کسی را برای نجات کشوری با بیش از نیمی از جمعیت زیر خط فقر از این وضعیت انتخاب کرده است؟ نجیب میقاتی، میلیاردر، که دو بار پیش از این در لبنان نخست‌وزیر بوده است.

میقاتی نه تنها نماینده شکاف طبقاتی عظیم در لبنان که خود متهم به فساد است. خانواده او در زمان نخست‌وزیری‌اش از وام‌های مسکن کم‌بهره برای مقاصد تجاری و بازرگانی بهره بردند و این فساد گسترده به کمبود وام‌های مسکن قابل اعطاء در لبنان انجامید.

میقاتی ۶۵ ساله نخستین بار ۲۰۰۵ پس از ترور رفیق حریری برای سه ماه نخست‌وزیر موقت بود. او سپس از ژوئن ۲۰۱۱ تا مه ۲۰۱۳ نخست‌وزیر شد و تا فوریه ۲۰۱۴ به عنوان نخست‌وزیر مکلف عهده‌دار کارهای اجرایی ماند. در گذشته، بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۴، وزیر امور عمومی و حمل و نقل بود و در طرح اقتصادی نئولیبرالی و ساختمان‌سازانه رفیق حریری نقش مهمی داشت. هم‌اکنون نیز پیش از معرفی به عنوان مسئول تشکیل کابینه، نماینده پارلمان بود.

اما میقاتی پیش از سیاستمداربودن، یک تاجر و سرمایه‌دار است. این تحصیل‌کرده دانشگاه هاروارد در میانه جنگ داخلی لبنان شرکت Investcom را ساخت و سپس در ۲۰۰۶ سهام شرکت ارتباطاتی‌اش را به گروه MTN آفریقای جنوبی به ارزش ۵,۵ میلیارد دلار فروخت.

میقاتی در ۲۰۰۷ گروه M1 را بنیان گذاشت. این گروه نیز همچون ابرشرکت قبلی میقاتی و برادرش طاها، در زمینه‌های مختلف دیگری به جز ارتباطات از راه دور همچون در مسکن و مستغلات سرمایه‌گذاری می‌کند. و البته جالب آنکه پس از کودتا در میانمار که با محکومیت افکار عمومی جهان و البته بیانیه‌های محکوم‌کننده از سوی غرب همراه بود، M1 زیرساخت شرکت ارتباطاتی نروژی تلنور (Telenor) را در میانمار به ارزش ۱۰۵ میلیون دلار خرید.

این نماینده سرمایه‌داری نئولیبرال و نخبگان میلیاردر و فاسد حاکم بر لبنان پس از جنگ داخلی حالا مأمور تشکیل دولت است و از سوی حریری و حزب‌الله لبنان هم حمایت شده است. انتخاب او به نشست چهارم اوت به ابتکار فرانسه برای حل مشکل لبنان قطعاً مرتبط است. اروپایی‌ها پیش از این نخبگان حاکم لبنان را در صورت عدم یافتن راه حل سیاسی برای تشکیل دولت به تحریم متهم کرده بودند و شاید حالا رضایت‌شان به تدریج جلب شود. اما مردم لبنان که در ۲۰۱۹ فریاد می‌زدند «کلن یعنی کلن» (همه یعنی همه) و خواهان از قدرت کنار رفتن تمام نخبگان حاکم بودند، احتمالاً رضایت چندانی از آمدن کسی مثل میقاتی ندارند.