بحران اوکراین، محور مذاکرات وزرای خارجه روسیه و آمریکا

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز پنجشنبه، ۲ دسامبر/ ۱۱ آذرماه ساعاتی قبل از دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در بحبوحه تشدید تنش‌های شرق و غرب بر سر اوکراین، گفت که متحدان ناتو تعهدی تزلزل‌ناپذیر به حاکمیت از اوکراین دارند.

بلینکن در دیدار با دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین، نگرانی‌های واشنگتن را در مورد تجمع نیروهای نظامی روسی در مرز اوکراین را تکرار کرد. این اقدام نظامی روسیه سبب وضع تحریم‌های جدید غرب علیه مسکو شده است.

کولبا در توییتی نوشت که اوکراین ــ کشوری که عضو ناتو نیست ــ به دنبال روابط نزدیک‌تر با پیمان آتلانتیک شمالی است و البته در حال کار با کشورهای غربی بر روی یک بسته بازدارندگی جامع شامل تحریم‌های شدید اقتصادی برای توقف تجاوز روسیه است.

بلینکن در گفتگوهای خود به کولبا گفت: «تعهد تزلزل‌ناپذیر ایالات متحده به تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال اوکراین... این دیدگاهی است که نه تنها ایالات متحده، بلکه همه متحدان ما در ناتو نیز آن را دارند.»

وی افزود: «این به وضوح در گفتگوهایی که در چند روز گذشته داشتیم، مشهود بود.»

اما این مقدمه‌ای ناخوشایند برای دیدار با لاوروف خواهد بود. دو وزیر خارجه در حاشیه نشست سران سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) در استکهلم دیدار خواهند کرد. انتظار می‌رود که دیپلمات ارشد آمریکایی شخصاً تهدید به تحریم‌های بیشتر در صورت تداوم حضور نظامی در مرزهای اوکراین را مطرح خواهد کرد.

دعوا بر سر چیست؟

هم‌اکنون اوکراین به نقطه عطف اصلی در روابط پرتنش روسیه و غرب تبدیل شده است. این رابطه به بدترین سطح خود در سه دهه پس از پایان جنگ سرد رسیده است. مقام‌های کی‌یف می‌گویند روسیه بیش از ۹۰ هزار سربازش را در نزدیکی مرز مشترک طولانی با اوکراین مستقر کرده است.

مسکو نیز کی‌یف را متهم کرده است که قوای نظامی خود را در مرز با این کشور افزایش داده است. روسیه می‌گوید به دنبال حمله نظامی به اوکراین نیست ولی از حق خود برای استقرار نیروهای نظامی‌اش در قلمرو خود آنطور که صلاح می‌داند دفاع می‌کند.

با این حال ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز گفته است که اگر ناتو سامانه موشکی جدیدی را در اوکراین مستقر کند در عرض چند دقیقه مسکو آن‌ها را هدف قرار خواهد داد. روسیه بارها گفته است که گسترش ناتو به نزدیکی مرزهایش را تحمل نخواهد کرد.

بلینکن که روز چهارشنبه ۱ دسامبر پس از نشست وزیران خارجه ناتو در ریگا صحبت می‌کرد، نگرانی‌های ایالات متحده را در مورد آنچه به گفته او تلاش‌های روسیه برای «بی‌ثبات کردن اوکراین از درون» است، ابراز کرد.

بلینکن گفت: «ما نمی‌دانیم که پوتین تصمیم به حمله گرفته است یا خیر. ما می‌دانیم که او در حال فراهم آوردن زمینه‌ای است تا اگر بنا بر حمله نظامی شد در کوتاه‌ترین زمان به اوکراین یورش ببرد.»

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا نیز اواخر روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت، بلینکن در گفتگوهای خود به لاوروف یادآوری خواهد کرد که راه حل دیپلماتیک وجود دارد.

این مقام گفت: «علاوه بر شفاف‌سازی هزینه اقدامات روسیه، من مطمئن هستم که بلینکن می‌خواهد روشن کند که یک مسیر دیپلماتیک برای حل مناقشه وجود دارد.»

روسیه در سال ۲۰۱۴ شبه‌جزیره کریمه در دریای سیاه را به کشورش ضمیمه کرد و سپس از شورشیانی که با نیروهای دولتی اوکراین در شرق این کشور می‌جنگند، حمایت کرد. کی‌اف می‌گوید در این درگیری‌ها ۱۴ هزار نفر کشته شده‌اند و چشم‌اندازی برای پایان آن هم وجود ندارد.

علاوه بر اوکراین، مسائل دیگری از جمله امنیت سایبری و رفتار کرملین با منتقدان نیز به سردی روابط واشنگتن و مسکو کمک کرده است.

یکی دیگر از نقاط کانونی تنش شرق و غرب، بحران پناهجویان در مرزهای بین بلاروس، متحد روسیه، و اعضای ناتو یعنی لهستان و لیتوانی بوده است.

کشورهای غربی الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس را به مهندسی بحران مهاجران در تلافی تحریم‌های اعمال شده علیه مینسک به دلیل نقض حقوق بشر، متهم می‌کنند. مینسک نیز در مقابل، غرب را مسئول بحران انسانی می‌داند.