چرا حوثی‌ها به امارات حمله کردند؟

۹ فوریه ۲۰۲۰ بود که امارات متحده عربی در شهر نظامی زاید پایان رسمی حضور نظامی مستقیم خود در جنگ یمن را جشن گرفت. امارات از ژوئن ۲۰۱۹ عقب‌نشینی مرحله به مرحله نیروهایش را آغاز کرده بود.

آن زمان گزارش شد که ابوظبی پس از حمله‌ به نفت‌کش‌ها در خلیج فارس در نزدیکی سواحل‌اش ــ حمله‌ای که به ایران منتسب شد ــ و نیز سقوط پهپاد آمریکایی به دست نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نگران افزایش تنش‌ها شد و می‌خواست تا در صورت وقوع درگیری بیشتر بین تهران و واشنگتن، نیروها و تجهیزات نظامی‌اش را در خاک خودش داشته باشد.

ائتلاف عربی در جنگ یمن دو قدرت اصلی داشت: عربستان و امارات. آنها از مارس ۲۰۱۵ عملیات «طوفان قاطعیت» را علیه حوثی‌ها آغاز کردند که اواخر ۲۰۱۴ همراه با نیروهای وفادار به علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری یمن پیش از بهار عربی، دولت عبدربه منصور هادی را سرنگون کرده بودند. این جنگ بخشی از جنگ نیابتی عربستان و ایران ــ حامی اصلی حوثی‌ها ــ دانسته می‌شود؛ جنگی نیابتی در قلمروهای مختلف که «جنگ سرد خاورمیانه» لقب گرفته است.

آخرین حمله ادعایی حوثی‌ها به امارات ۲۰۱۸ بود؛ همزمان با پیشروی نیروهای تحت حمایت امارات به سوی بندر حدیده که در اختیار حوثی‌ها قرار داشت. امارات اما ادعای حوثی‌ها در حمله به این کشور را تا حمله اخیر رد کرده بود.

پس چرا حوثی‌ها پس از این همه مدت، در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۲ تصمیم گرفتند به امارات حمله کنند؟ چرا پیش از آغاز عقب‌نشینی امارات در تابستان ۲۰۱۹ حمله جدی به این کشور نکردند و در عوض بارها عربستان را هدف قرار دادند؟ و آیا این حمله بر مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی بر سر برنامه هسته‌ای و نیز مذاکرات تهران ــ ریاض تأثیری خواهد گذاشت؟

مداخله امارات در یمن

هرچند امارات و عربستان در ائتلاف عربی با یکدیگر بوده‌اند، دو کشور به زودی دو استراتژی متفاوت در پیش گرفتند.

ابوظبی از نیمه دوم دهه ۲۰۰۰ به ترویج نوعی نیم‌بند از سکولاریسم روی آورد و یکی از هدف‌های خود را مبارزه با اسلام سیاسی قرار داد؛ به ویژه القاعده، اخوان المسلمین و سپس در یمن، حوثی‌ها. این استراتژی پس از حمله‌های ۱۱ سپتامبر و آغاز جنگ علیه ترور، برای نزدیک‌تر شدن هر چه بیشتر به غرب طراحی شده بود.

امارات با سه جریان در یمن نبرد کرده است. القاعده و دولت اسلامی (داعش) یکی از آنها بود. حوثی‌ها هم طبعاً در میان این دشمنان قرار داشتند. امارات در ابتدا در عملیات «پیکان طلایی» در ژوئیه ۲۰۱۵ برای بیرون راندن حوثی‌ها از عدن و سپس در عملیات «نیزه طلایی» در ژانویه ۲۰۱۷ برای بیرون راندن حوثی‌ها از مخا حضور داشت.

اما ابوظبی پس از آن به حمایت از شبه‌نظامیانی پرداخت که چندان با حوثی‌ها درگیر نمی‌شدند و در عوض درگیر نبرد با نیروهای یمنی عبد ربه منصور هادی شدند.

بدین ترتیب، امارات هرچند به طور مستقیم از جنگ یمن خارج شده، اما کنترل ۹۰ هزار شبه نظامی را در یمن در اختیار دارد. 

اختلاف‌ها از زمانی آغاز شد که علی محسن صالح الاحمر از ۴ آوریل ۲۰۱۶ به عنوان نخست‌وزیر دولت منصور هادی جانشین خالد محفوظ بحاح شد. صالح الاحمر به اخوان المسلمین و حزب اسلام‌گرای محلی اصلاح نزدیک بود. امارات اما که در مقابله با اخوان المسلمین در خاورمیانه در مصر و لیبی و دیگر نقاط دست داشته، تحمل این مسأله را نداشت.

در مه ۲۰۱۷ «شورای انتقالی جنوب» متشکل از جدایی‌طلبان اعلام موجودیت کرد و امارات با حمایت از آنها باعث شد که کنترل عدن و بخش‌های اعظم جنوب یمن به دست آنها بیفتد.

ابوظبی همچنین در تشکیل شبه‌نظامیان «نیروهای مشترک» به فرماندهی برادرزاده عبدالله صالح نیز یاری رساند. هرچند حوثی‌ها و صالح ابتدا با یکدیگر در ائتلاف بودند، رئیس‌جمهوری پیشین یمن به ضرب گلوله یک تک‌تیرانداز حوثی کشته شد و این ائتلاف در هم شکست. حوثی‌ها علی عبدالله صالح را به خیانت متهم کرده بودند.

این دو گروه شبه‌نظامی بزرگ تا همین اواخر از درگیری با حوثی‌ها پرهیز می‌کردند. اما از اواخر دسامبر ۲۰۲۱ شبه‌نظامیان «گردان‌های العمالقة»، بخشی از شبه‌نظامیان نیروهای مشترک به شبوه حمله بردند و حوثی‌ها را در کمتر از دو هفته از آنجا بیرون راندند. آنها اکنون با حوثی‌ها در البیضا و مارب می‌جنگند و حوثی‌ها را وادار به عقب‌نشینی در این مناطق کرده اند.

حوثی‌ها ۲۰۲۱ سال موفقی داشتند و توانستند در مارب، تنها شهر بزرگ شمال یمن که در اختیار نیروهای دولت منصور هادی بود، پیشروی کنند. اما ورود گردان‌های العمالقه تحت حمایت امارات اکنون این معادله را بر هم زده و دلیل حمله حوثی‌ها به امارات و نیز توقیف کردن کشتی اماراتی در دریای سرخ به دست حوثی‌ها را باید در این مسأله جست.

آیا ایران نقشی دارد؟

وقتی حوثی‌ها مدعی حمله به تأسیسات نفتی عربستان با پهپاد و موشک شدند، ایالات متحده و عربستان در عوض متهم اصلی را ایران شمردند. اما پس از حمله پهپادی دوشنبه حوثی‌ها به ابوظبی که سه کشته بر جای گذاشت، متحدان امارات از مقصر شمردن ایران تا کنون خودداری کرده‌اند، هرچند جمهوری اسلامی نیز کماکان به صورت عمومی اظهارنظری در این‌باره نکرده است.

این حمله می‌تواند چندین مذاکره جدی را به خطر بیندازد: مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی در وین را که اخیراً پیشرفت‌هایی در آن حاصل شده؛ مذاکرات ایران با عربستان را که خبرهایی از موفقیت در آن نیز این اواخر گزارش شده بود؛ و نیز تلاش امارات متحده عربی را برای نزدیک‌تر شدن به ایران که در ۲۰۱۹ و اواخر ۲۰۲۱ هیأت‌های بلندپایه به ایران اعزام کرد.

تا کنون دو دسته اظهار نظر درباره حمله به ابوظبی وجود دارد. عده‌ای آن را ابتکار عمل حوثی‌ها می‌دانند و عده‌ای می‌گویند ایران ممکن است در آن نقش داشته باشد. شبکه خبری سی‌ان‌ان دراین‌باره می‌نویسد که پهپادها احتمالا از سوی ایران به یمن ارسال شده اند اما اگر حوثی‌ها بدون هماهنگی با تهران عمل کرده باشند، این نخستین باری نیست که شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران به صورت سرخود دست به حمله می‌زنند. سی ان ان به تلاش برای ترور مصطفی الکاظمی نخستوزیر عراق در نوامبر ۲۰۲۱ اشاره می‌کند که پس از آن اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس به بغداد رفت تا بگوید تهران نقشی در این سوء قصد نداشته است.

این شبکه خبری آمریکایی در ادامه می‌نویسد:

با وجود این، برخی دیگر به خبری اشاره می‌کنند که المیادین، شبکه خبری نزدیک به حزب‌الله لبنان از دیدار ابراهیم رئیسی با رئیس هیأت اعزامی حوثی‌ها به تهران دوشنبه پس از انتشار خبر حمله پهپادی به ابوظبی منتشر کرد و آن را دلیل مشارکت ایران در این حمله می‌دانند.

المیادین گزارش داد که محمد عبدالسلام در دیدار با رئیسی به حمله پهپادی به ابوظبی پرداخته و گفته که «یک دولت کوچک خدمتگزار واشنگتن و تل‌آویو اخیراً بر خلاف آنچه ادعا می‌کند عمل کرده» و در حال کار کردن علیه منافع کشورهای عربی و مسلمان است. او گفته حمله به ابوظبی پاسخی به دولت امارات بوده پس از آنکه از حمله به یمن پرهیز نکرده است.

بنا به این گزارش رئیسی نیز گفته است که هیچ طرف خارجی‌ای حق ندارد درباره سرنوشت یمن تصمیم‌گیری کند و تمام جهان فهمیده است چه کسانی در جنگ یمن متجاوزند و چه کسانی برندگان حقیقی اند.

روزنامه‌های محافظه‌کار و نزدیک به سپاه در ایران (تصویرهای بالا) نیز خبر حمله به ابوظبی را با تیترهایی تحریک‌کننده پوشش دادند. وطن امروز تیتر زدن «ابوذلیل!» و کیهان هم نوشت که حوثی‌ها امارات را ادب کرده اند.

کیهان حدود دوسال پیش و پس از امضای توافق آبراهام بین امارات و اسرائیل هم در تیتری جنجالی نوشته بود: «امارات خود را به یک هدف مشروع برای مقاومت تبدیل کرد». این تیتر باعث شد که برای نخستین بار این روزنامه نزدیک به بیت رهبری به توقیف تهدید شود.

اگر ایران متهم به دست داشتن در حمله دوشنبه شود، سرنوشت تلاش‌ها برای نزدیکی به عربستان و امارات و به همین ترتیب، سرنوشت مذاکرات احیای برجام در وین با خطر جدی رویارو خواهد شد.