فرهنگ سرزنش قربانی باید تغییر کند؛ موردی پربازتاب از آزار جنسی در هلند

روایت‌های آزار جنسی و رفتارهای جنسی تجاوزگرانه و نامناسب به کاندیداها و کارمندان فعلی و سابق برنامه تلویزیونی استعدادیابی «صدای هلند» رسانه‌ها و جامعه هلند را در شوک فرو برده است.  ۲۹ ژانویه صدها نفر در آمستردام جمع شدند و یکصدا از قربانیان آزارهای جنسی حمایت کردند و خواستار تغییر فرهنگی شدند که به‌جای ایجاد تغییر قربانی را سرزنش می‌کند. 

افشای روایت‌های آزار جنسی و سوءاستفاده از جایگاه قدرت در صدای هلند از ۱۵ ژانویه ۲۰۲۲ رسانه‌ای شد. چهار مرد در این برنامه متهم شدند که بارها با زنان گفتار و رفتار آزاردهنده جنسی داشته یا به آنها تجاوز کرده‌اند. 

پیش از رسانه‌ای شدن این اتهامات، گروه پژوهشی (Boos) که به برنامه (BNNVARA) تعلق دارد در تحقیقی که تیم هوفمان، روزنامه‌نگار و مجری هلندی آن را به عهده داشت روز ۱۲ ژانویه به چند متهم به آزار جنسی در برنامه صدای هلند رجوع کردند که واکنش آنها را درباره این اتهامات بشنوند. تنها یکی از این مردان این اتهامات را آشکارا پذیرفت و طلب پوزش کرد. 

«صدای هلند»

صدای هلند The Voice of Holland (مخفف: TVOH) یک برنامه استعدادیابی خوانندگی هلندی است که اولین قسمت آن در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۰ توسط کانال تلویزیونی تجاری RTL ۴ پخش شد. این برنامه توسط غول رسانه‌ای و میلیاردر هلندی «جان دِ مول» و «رول فن فلزن» طراحی شد. شرکت تولیدی که این برنامه را طراح و تهیه می‌کرد متعلق به «جان دِ مول» است و تالپا (Talpa) نام دارد. برنامه صدای هلند در سال ۲۰۱۵ توسط بنیانگذار جان دو مول به غول تلویزیونی بریتانیایی (ITV) فروخته شد. همچنین « دِ مول» از سال ۲۰۲۰ از ریاست صدای هلند کناره گیری کرد.

پس از مدتی که صدای هلند به راه افتاد، شرکت تولیدی تالپا، صدای کودکان را نیز که برنامه‌ای است برای استعدادیابی کودکان به راه انداخت. دو تن از متهمان در صدای کودکان نیز در نقش مربی حضور داشتند و از آزار جنسی یکی از آنها به کودکان نام برده شده است. 

اولین روایت‌ آزارها توسط دو زن در بهار سال ۲۰۲۱ به برنامه ‌Boos منتقل شدند. پس از آن تیم پژوهشی هوفمان تحقیقی را آغاز کردند که ببینید آیا این روایت‌ها راستی‌آزمایی می‌شود. آنها از مخاطبان خواستند که اگر توسط رسانه‌ها و تلویزیون‌ها دچار آزار جنسی شده‌اند، سکوت نکنند و با آنها در میان بگذارند. پس از این اعلامیه زنان بسیاری ‌Boos مراجعه و آزارهایشان را روایت کردند. نام برنامه استعدادیابی خوانندگی صدای هلند بارها از زبان راویان تکرار شد. اتهام‌ها متوجه چهار مرد است. دو مربی، یک کارگردان و یک رهبر گروه موسیقی. این آزارهای جنسی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ ادامه داشته‌اند. 

 برنامه ‌Boos در ۲۱ ژانویه حاصل تحقیقات خود را در مستندی به نام « ‌The Voice» به نمایش گذاشت. این مستند تحقیقی از روندی زن‌ستیز پرده برداشت که بیش از ۱۰ سال در یکی از غول‌های تلویزیونی هلند در جریان بوده است. صدای هلند پس از این افشاگری برای مدت نامعلوم به تعلیق در آمده است. 

یرون ریتبرخن

یکی از مردانی که زنان بسیاری از آزارهای او رنج برده‌اند، «یرون ریتبرخن» (Jeroen Rietbergen)، رهبر گروه موسیقی و پیانیست این برنامه و پارتنر خواهر رئیس تالپا یعنی «جان دِ مول» میلیاردر است. این داماد خانواده « دِ مول» پنجاه سال دارد و با برنامه صدای هلند از همان آغاز سال ۲۰۱۰ همکاری کرده و همزمان حدود ۱۰ سال است که با خواهر «جان دِ مول» رابطه داشته است. 

تا زمانی که پژوهش برنامه ‌Boos انجام شد ۱۹ زن روایت آزارهای جنسی که از «یرون ریتبرخن» تجربه کرده‌ بودند را روایت کردند. برخی از این زنان کاندیداهای مسابقه خوانندگی و برخی نیز از کارمندان فعلی یا سابق صدای هلند بودند.

ریتبرخن به زنان و همکارانش آزارهای کلامی جنسی بسیاری می‌داد و برخی از همکارانش گفته‌اند که از حضور او در فضای کار بسیار معذب می‌شدند. او با پیام‌های تلفنی، دعوت دختران به هتل، فرستادن عکس‌هایی از آلت تناسلی خود و چرب‌زبانی‌های جنسی زنان را ترغیب می‌کرده که با او رابطه جنسی داشته باشند. تا کنون چند تن از این زنان آزاردیده از او شکایت کرده‌اند. 

ریتبرخن به اتهامات خود اعتراف کرد و گفت که به این «مشکل» آگاهی دارد و از چندین سال پیش تراپی آغاز کرده است. پس از این رسوایی «لیندا دِ مول» خواهر غول رسانه‌ای از ریتبرخن جدا شد. 

علی بِی

فرد دیگری که تاکنون دو اتهام تجاوز به او به‌صورت رسمی اعلام شده «علی بِی» رپر و مجری تلویزیونی است. اتهام‌هایی که به او وارد شده علاوه بر آزار جنسی و رفتار تجاوزگرانه جنسی، سکس بدون رضایت واقعی زنان با سوء استفاده از قدرت بوده‌اند. 

«علی بِی» که نام اصلی او «علی بوعلی» است در هلند به دنیا آمده، چهل سال دارد و پیشینه خانوادگی‌اش از مراکش است. او سه فرزند دارد و همسرش سال گذشته از او جدا شده است. ‌او به عنوان مجری و رپر جوایزی نیز کسب کرده به شهرت و ثروت رسیده. «علی بِی» نیز از همان آغاز با صدای هلند همکاری کرد و یکی از مربیان بود. 

واکنش او به این اتهامات انکار تمام آنها بوده و ادعا کرده که تمام روابط جنسی که صورت گرفته با رضایت طرف مقابل بوده و هیچ تجاوز و سوء استفاده از قدرتی در کار نبوده است. 

مارکو بورساتو

مارکو بورساتو خواننده ۵۶ ساله هلندی- ایتالیایی هلندی است و یکی از معروف‌ترین خوانندگان پاپ هلند است که از سال ۱۹۹۰ خوانندگی را آغاز کرده. او پیش از آن آشپز بود و استعداد خوانندگی‌اش را در یکی از همین برنامه‌های استعدادیابی آن دوره به نام Soundmixshow در سال ۱۹۹۰ شناخت و قراردادی امضا کرد و وارد حوزه هنر و سرگرمی شد. او سه فرزند دارد و سال ۲۰۲۰ از همسرش جدا شده است. 

بورساتو از سال ۱۹۹۸ تا دسامبر ۲۰۲۱، به‌عنوان سفیر بنیاد War Child، سازمانی غیرانتفاعی در آمستردام که به کودکان کمک می‌کند تا با تراماها و تجارب آسیب‌زا از جنگ کنار بیایند، خدمت کرد. او با جمع آوری کمک‌های مالی و فعالیت‌های تبلیغاتی از این سازمان حمایت کرد و از پروژه‌ها بازدید کرد. او گزارش‌های سفر خود را درباره بازدیدهایش از اینگوشتیا، کوزوو، سیرالئون و افغانستان نوشته است.

بورساتو نیز یکی از مربیان صدای هلند و صدای کودکان بود. ماجرایی رسوایی جنسی بورساتو به چند سال پیش باز می‌گردد. دختری ۲۲ ساله به همراه مادرش از او به اتهام «رفتار بی‌شرمانه» شکایت کردند. به گفته آنها بورساتو از ۱۵ سالگی بدن این دختر را بدون اینکه رضایت داشته باشد لمس می‌کرده است. بورساتو اتهامات را رد کرده و از دختر و مادرش شکایت کرده است. 

اتهام‌هایی که در رسوایی صدای هلند به او وارد شده رفتارهای نامناسب جنسی بوده‌اند که نه تنها شامل زنان بلکه دختران زیر ۱۸ سال را نیز در بر می‌گرفته. راویان گفته‌اند که او عادت داشته هرازگاهی باسن زنان و کودکان را لمس کند.  

وکیل بورساتو به اتهامات تیم پژوهشی Boos پاسخ نداده و دلیل آن را تداخل با روند قانونی شکایت‌های زنان در سال‌های پیش از او عنوان کرده است. 

آخرین فردی که در این پژوهش راویان بسیاری را از سکوت در آورده، مارتین نیمن، یکی از کارگردان‌های صدای هلند است. ۱۵ زن به او اتهام آزار جنسی و رفتار جنسی متجاوزانه و نامناسب وارد کرده‌اند. تاکنون دو زن از او شکایت کرده‌اند. 

جان دِ مول: میلیاردر حق به جانب

«جان دِ مول» در آغاز به پرسش‌های برنامه ‌Boos پاسخ نداد ولی پس از مدت کوتاهی پذیرفت که بعد از دیدن مستند با تیم هوفمان روزنامه‌نگار این پژوهش گفت‌وگو کند و به سوالات او درباره این رسوایی پاسخ دهد. 

او پس از شنیدن تمام روایت‌ها ادعا کرد که در طی ۱۰ سال گذشته از آزارهای جنسی که در فضای کاری او رخ داده مطلع نبوده به جز یک مورد که در آوریل سال ۲۰۱۹ رخ داده بود. آن نیز آزاری بود که از سوی شوهر خواهرش یرون ریتبرخن صورت گرفته بود. او به گفته خود بسیار شوکه شده‌ بود و از ریتبرخن خواسته بود که دیگر چنین رفتارهایی را تکرار نکند. 

این در حالی است که ریتبرخن پس از ۱۵ ژانویه که اتهاماتش را پذیرفت و از زنان معذرت خواست، گفت که از سال ۲۰۱۶ تراپی رفته و کوشیده که بر این مشکل فائق شود. چطور ممکن است که «جان دِ مول» برادر همسر و رئیس او همان سال‌های آغازین از این وضعیت آگاه نشده باشد. 

بنیانگذار برنامه صدای هلند، فرهنگی که در میان کارمندان او وجود داشت که نسبت به آزارهای کلامی و فیزیکی مردان تساهل نشان می‌داد و آن‌ها را نرمال می‌دانست را انکار کرد. او چندین بار به تیم هوفمان گفت که چرا این‌همه زن سال‌ها سکوت کرده‌اند و روایت‌هایشان را به ما نگفته‌‌اند. او مسئولیت خود را کمرنگ‌تر جلوه داد و مسئولیت اصلی را به گردن زنانی انداخت که این‌همه سال سکوت کرده‌‌اند. 

در رسانه‌های هلند از او به‌عنوان میلیاردی نام می‌برند که نسل قبل و ارزش‌های مردسالاری نسل پیش تعلق دارد. واکنش او در برابر این رسوایی‌ها نیز نشان از آن دارد که او این مردانگی سمی و رفتارهای تجاوزگرانه کارکنانش را می‌شناخته اما از آنها چشم‌پوشی کرده است. 

اگرچه رسوایی در صدای هلند ممکن است نام او را خدشه دار کند اما در دنیای بیزنس و سرگرمی او چنان نفوذ ثروتی دارد که حتی چنین اتفاقی تاثیر چندانی بر ثروت و شهرت او نخواهد داشت. « دِ مول» مدل ( Voice)  را از سال ۲۰۱۰ تا تاکنون به شرکت‌های تلویزیونی بسیاری در کشورهای مختلف فروخته است. آخرین مدل ( Voice) در اواخر همین ماه پس از این رسوایی به یک شرکت رسانه‌ای چینی به قیمت ۶۰ میلیون یورو فروخت.

تجربه زنان و بازتاب این رسوایی 

چهار مرد صدای هلند که زنان بسیاری از آنها آزار دیده‌اند به نسبت زنان آزاردیده در جایگاه قدرت قرار داشتند و ثروتمند و مشهور و با نفوذ بودند. در روایت‌های این زنان نیز رابطه نابرابر قدرت و سوء استفاده آنها از قدرت مشاهده می‌شود. 

یکی از ویژگی‌های مشترک این روایت‌ها این است که این چهار مرد به‌واسطه جایگاه قدرتی که در این شوی تلویزیونی داشتند به‌راحتی در کلام و رفتار رفتارهای مناسب جنسی از خود نشان می‌دادند و از زنان انتظار داشتند که از این رفتارهای تجاوزگرانه خوشحال و متشکر باشند. چنین رفتارهایی عادی به نظر می‌رسیده و آنها به خود این حق را نمی‌دانند که درباره آن مدیران این برنامه تلویزیونی حرف بزنند.

برخی از دختران جوان به خواسته‌های این مردان تن داده‌اند چون فکر می‌کردند اگر نه بگویند آینده خوانندگی خود را از دست خواهند داد. برخی نیز رابطه قدرت را چنان عادی می‌پنداشتند که رفتارهای متجاوزانه را نرمال و تمام احساس گناه و عذاب وجدان را به خود منتقل کرده‌اند. 

مارکو بورساتو و علی بی، علاوه بر جایگاه قدرت و نفوذشان در برنامه صدای هلند جزو سلبریتی‌های هلند نیز هستند. سلبریتی‌ بودنشان به آنها اعتماد به نفس کاذبی داده که با هر زنی که اراده کنند بتوانند به بستر روند یا او را لمس کنند. در یکی از روایت‌های کاندیداهای خوانندگی که از علی بی شکایت کرده، علی بی به دختری که به او تجاوز کرده با غرور و افتخار می‌گوید که این کار را با دختران دیگر هم انجام می‌دهد و این برای او یک روال عادی است.

رسوایی این پروسه آزار جنسی که در طی ۱۱ سال گذشته در این برنامه استعدادیابی رخ داده بسیار اهمیت دارد. اگر هیچ کدام از این زنان سکوتشان را نمی‌شکستند این روند خشونت جنسی علیه زنان کماکان در این برنامه ادامه داشت و این چهار مرد به چنین رفتارهایی ادامه می‌دادند.

شهامت این راویان به زنان دیگر نیز شهامت خواهد بخشید که به جنبش بزرگ من هم (می تو) بپیوندند و از خشونت‌ها و آزارهای جنسی که در فضاهای عمومی دیده‌اند سخن بگویند. این رسوایی دولت هلند را نیز واداشته که با رسانه‌ها به گفت‌وگو بنشیند تا وضعیت را تغییر دهند و برای زنان فضایی امن فراهم کنند.